Przypisy

Rydel, Lucjan(1870–1918) — poeta i dramaturg, działacz kulturalny, tłumacz, autor m.in. baśni scenicznej Zaczarowane koło (1900). [przypis edytorski]

Rydel, Lucjan (1870–1918) — polski poeta i dramatopisarz, autor m.in. popularnego widowiska jasełkowego Betlejem polskie (1904). [przypis edytorski]

Rydel, Lucjan (1878–1918) — poeta, dramatopisarz, znawca sztuk plastycznych. [przypis edytorski]

Rydel, Lucjan (1878–1918) — poeta, dramatopisarz, znawca sztuk plastycznych. [przypis edytorski]

Rydel, Lucjan (1878–1918) — poeta, dramatopisarz, znawca sztuk plastycznych. [przypis edytorski]

rydel — rodzaj łopaty o zaokrąglonym ostrzu. [przypis edytorski]

rydel — rodzaj wąskiej łopaty o zaokrąglonym ostrzu. [przypis edytorski]

rydel — rodzaj wąskiej łopaty o zaokrąglonym ostrzu. [przypis edytorski]

rydl (daw.) — dziś: rydel. [przypis edytorski]

Rydz — przedwojenna znana restauracja z dancingiem w Warszawie, przy ul. Nowosenatorskiej 1. [przypis edytorski]

Rydz-Śmigły, Edward (1886–1941) — polski wojskowy, polityk, marszałek Polski, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych w wojnie obronnej 1939; często negatywnie oceniany ze względu na decyzje podejmowane przez niego kampanii wrześniowej. [przypis edytorski]

ryfa — cymbał, bałwan. [przypis edytorski]

ryfa — cymbał (przezwisko). [przypis edytorski]

ryfa (gw.) — tu: prostak, głupiec. [przypis edytorski]

Ryga — dziś stolica Łotwy, wówczas siedziba niemieckiego zakonu kawalerów mieczowych, założonego w oparciu o regułę templariuszy. [przypis edytorski]

rygiel — poziome, wspierające elementy konstrukcji albo urządzenie zamykające, składające się z metalowej sztabki lub pręta wsuwanego do specjalnego otworu lub skobla. [przypis edytorski]

rygiel — zasuwa zabezpieczająca drzwi. [przypis edytorski]

rygorozum (z łac.) — egzamin dopuszczający do wykonywania zawodu. [przypis edytorski]

Ryknęły miedzią atamańskie płuca — ataman krzyknął tak głośno jak wojskowy kocioł, instrument z miedzi, używany jako wezwanie do bitwy. [przypis edytorski]

Ryksa-Rycheza (ok. 993–1063) — córka palatyna reńskiego, żona Mieszka II, królowa Polski. [przypis edytorski]

ryksza — dziś raczej: rikszarz; osoba ciągnąca rikszę. [przypis edytorski]

Rylejew, Kondratij Fiodorowicz (1795–1826) — poeta rosyjski, przyjaciel Mickiewicza, jeden z organizatorów i przywódców powstania dekabrystów, stracony w Twierdzy Pietropawłowskiej. [przypis edytorski]

Rylski, Tadej Rozesławowicz, pol.: Tadeusz Zbigniew Rylski (1841–1902) — ukraiński działacz społeczno-kulturalny wywodzący się z polskiej rodziny szlacheckiej, etnograf; należał do grupy tzw. chłopomanów, grupy inteligentów poszukujących zbliżenia z miejscowym ludem, inicjatorów ukraińskiego odrodzenia narodowego; po ślubie z chłopką ukraińską przyjął prawosławie. [przypis edytorski]

Rymanów — polskie miasto w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim. [przypis edytorski]

rymarz — rzemieślnik wyrabiający uprząż, siodła i inne akcesoria jeździeckie (przede wszystkim ze skóry). [przypis edytorski]

rymarz — rzemieślnik wytwarzający uprząż i akcesoria jeździeckie. [przypis edytorski]

Rymkiewicz, Aleksander (1913–1983) — poeta, przed wojną związany z wileńską grupą „Żagary”, także autor książek dla dzieci. [przypis edytorski]

Rymkiewicz, Jarosław Marek (ur. 1935) — poeta, eseista, badacz poezji romantycznej, we własnej twórczości łączący tradycję romantyzmu z neoklasycyzmem. [przypis edytorski]

rymnąć (gw.) — paść. [przypis edytorski]

rymnąć — przewrócić się. [przypis edytorski]

rymy — dziś popr. forma N.lm: rymami. [przypis edytorski]

ryński — właśc. reński, srebrna moneta Cesarstwa Austriackiego. [przypis edytorski]

Rynaldów (starop. forma) — Rynaldowy, (należący do) Rynalda. [przypis edytorski]

Rynaldowę, bohaterowę (starop. forma) — forma dzierżawcza, dziś zastąpiona konstrukcją z D.: Rynalda, bohatera. [przypis edytorski]

Rynek Geyera — łódzki plac przy ul. Piotrkowskiej, nazwany od pobliskiej fabryki włókienniczej Ludwika Geyera; ob. Plac im. Władysława Reymonta. [przypis edytorski]

rynek — gr. agora, plac zebrań. [przypis edytorski]

Rynek w Tarnowie — zabytkowy rynek miejski w centrum Starego Miasta w Tarnowie. [przypis edytorski]

Ryngałła (ok. 1367–ok. 1430) — córka księcia trockiego Kiejstuta oraz Biruty, siostra Witolda. [przypis edytorski]

Rynga — w wersji z Kroniki Wielkopolskiej siostra Wisława nazywała się Marzanna. [przypis edytorski]

Ryngold — mityczny książę litewski, domniemany ojciec Mendoga. [przypis edytorski]

Ryngold — mityczny pierwszy wielki książę Litwinów z początku XIII w. Dziś uważa się raczej, że dopiero jego synowie, Dowsprunk (Dausprungas) i Mendog (Mindows, Mindaugas), zjednoczyli ludy litewskiej Auksztoty w jeden organizm państwowy. [przypis edytorski]

Ryngoldów (daw.) — Ryngoldowy, należący do Ryngolda. [przypis edytorski]

ryngraf — duży blaszany medalion z godłem państwowym bądź wizerunkiem Maryi, zwykle w kształcie tarczy lub półksiężyca; pierwotnie część zbroi rycerskiej noszona pod szyją. [przypis edytorski]

ryngraf — medalion z godłem państwowym bądź wizerunkiem Maryi, zwykle w kształcie tarczy lub półksiężyca. [przypis edytorski]

ryngraf — medalion z Matką Bożą. [przypis edytorski]

ryngraf — medalion z postacią Maryi, stylizowany na tarczę. [przypis edytorski]

ryngraf — szkaplerz, duży blaszany medalion z wizerunkiem Matki Boskiej lub z herbem. [przypis edytorski]

ryngraf — wypukła blaszka, zwykle w kształcie tarczy z wizerunkiem Matki Boskiej, później także z godłem państwowym; pierwotnie część zbroi rycerskiej noszona pod szyją. [przypis edytorski]

rynka (reg.) — mały rondelek. [przypis edytorski]

rynna (z niem. Rinne, od rinnen: płynąć, ciec) — rura odprowadzająca wodę z dachu budynku ku ziemi. [przypis edytorski]

rynstunek (starop. forma) — rynsztunek, tzn. całość uzbrojenia i wyposażenia rycerza, żołnierza itp. [przypis edytorski]

rynsztok (daw.) — kanalik wzdłuż ulicy, którym spływały nieczystości w czasach, kiedy nie było w miastach podziemnej kanalizacji. [przypis edytorski]

rynsztok — daw. usytuowany po bokach ulicy, między jezdnią a chodnikiem wąski rów, do którego ściekały nieczystości; tu: o człowieku a. ludziach zdemoralizowanych, z marginesu społecznego. [przypis edytorski]

rynsztok — otwarty kanał ciągnący się wzdłuż jezdni. [przypis edytorski]

rynsztok — otwarty kanał ciągnący się wzdłuż ulicy. [przypis edytorski]

rynsztok — otwarty kanał odprowadzający wodę deszczową i nieczystości, znajdujący się obok ulicy. [przypis edytorski]

rynsztok — otwarty kanał ściekowy biegnący wzdłuż ulicy. [przypis edytorski]

rynsztok — płytki kanał wzdłuż ulicy, którym spływały nieczystości, zanim zbudowano podziemny system kanalizacji. [przypis edytorski]

rynsztunek — całość uzbrojenia i wyposażenia rycerza, żołnierza itp. [przypis edytorski]

rynsztunek (daw.) — ekwipunek i uzbrojenie wojskowe. [przypis edytorski]

rynsztunek — ogół uzbrojenia i oporządzenia rycerza a. żołnierza; ekwipunek wojownika. [przypis edytorski]

rypać (gw.) — rzucać. [przypis edytorski]

rypsowy — wykonany z rypsu, rodzaju prążkowanej tkaniny. [przypis edytorski]

ryps — rodzaj prążkowanej tkaniny. [przypis edytorski]

ryps — tkanina o podłużnych lub poprzecznych wypukłych prążkach. [przypis edytorski]

rysaki — a. kłusaki, konie o bardzo szybkim kłusie, używane gł. do wyścigów w zaprzęgu; gł. rasy: orłowskie, amerykańskie i francuskie. [przypis edytorski]

rysak — koń zdolny do szybkiego biegu kłusem, kłusak. [przypis edytorski]

Rysakow, Nikołaj Iwanowicz (1861–1881) — rosyjski rewolucjonista, członek Narodnej Woli; podczas zamachu na Aleksandra II rzucił bombę, która unieruchomiła carski powóz; aresztowany, załamał się podczas śledztwa, przekazując informacje o współuczestnikach, mimo to został stracony. [przypis edytorski]

rysią — daw. kłusem, truchtem (uproszczone od: rześcią). [przypis edytorski]

rysią — kłusem. [przypis edytorski]

rysik — dawniej zestaw złożony z rysika i łupkowej, ścieralnej tabliczki służył do nauki pisania i rachowania uczniom początkowych klas w szkołach elementarnych (podstawowych); zeszytów oraz maczanych w atramencie piór używano dopiero w następnych latach nauki. [przypis edytorski]

rysik i tabliczka — dawniej zestaw złożony z rysika i łupkowej, ścieralnej tabliczki służył do nauki pisania i rachowania uczniom początkowych klas w szkołach elementarnych (podstawowych); zeszytów oraz maczanych w atramencie piór używano dopiero w następnych latach nauki. [przypis edytorski]

ryskal — łopata, oskard. [przypis edytorski]

rys. — tu: rysować. [przypis edytorski]

rysunek „zaczęty” przez księżniczkę wyglądał mniej więcej tak, a „dokończony” przez Rózię tak — Na pierwszym rysunku głowa rycerza z profilu i ramię z mieczem zostały uchwycone dość prymitywnie, z karykaturalnym zachwianiem proporcji, bez światłocienia. Drugi portret ukazuje profil pięknego młodzieńca o romantycznym spojrzeniu i imponujących bokobrodach. Hełm z piórami wycieniowany drobnymi kreskami. Oba rysunki mają u dołu skośny podpis Angelica fecit (łac.: wykonała Angelika). [przypis edytorski]

rysy — dziś popr.: rysami. [przypis edytorski]

Rysy — najwyższy szczyt polskich Tatr i najwyższy szczyt w Polsce (2499 m n.p.m.). [przypis edytorski]

Rysy (słow. Rysy, niem. Meeraugspitze) — należący do Korony Europy masyw górski położony obecnie na granicy polsko-słowackiej, w Tatrach Wysokich, złożony z trzech wierzchołków, z których najwyższy, środkowy liczy sobie 2501 m n.p.m.; średni płn.-zach. wierzchołek, przez który biegnie granica, stanowi najwyżej położony punkt Polski i ma wys. 2499 m n.p.m. [przypis edytorski]

Ryszard Białous ps. „Jerzy” (1914–1992) — harcerz, uczestnik obrony Warszawy w 1939 r., w konspiracji od listopada tegoż roku, uczestnik akcji pod Arsenałem, w powstaniu w stopniu porucznika/kapitana dowódca batalionu „Zośka”, później również dowódca brygady dywersji „Broda 53”, po wojnie na emigracji w Argentynie. [przypis edytorski]

Ryszard — bohaterowie w tym dialogu mają imiona znaczące, pożyczone od tych filozofów, których myśl jest dla nich najbardziej reprezentatywna. Postać Ryszarda odwołuje się do Avenariusa, najważniejszego dla Brzozowskiego przedstawiciela empiriokrytycyzmu. [przypis edytorski]

Ryszard III (1452–1485) — król Anglii od 1483; tytułowy bohater tragedii autorstwa Williama Shakespeare'a (1564–1616), napisanej około 1592 r. [przypis edytorski]

Ryszard III — część pierwszej tetralogii autorstwa Williama Szekspira, napisana ok. 1592, druga po Hamlecie najdłuższa sztuka autora; opisuje losy ostatniego króla Anglii z dynastii Yorków, Ryszarda III. [przypis edytorski]

Ryszard III York (1452–1485) — ostatni król Anglii (od 1483) z dynastii Yorków, zginął pod Bosworth, w przegranej bitwie z wojskami Henryka Tudora. [przypis edytorski]

Ryszard — imię Dick jest zdrobnieniem od imienia Richard. [przypis edytorski]

Ryszard, książę Gloster — w oryg. Richard, Duke of Gloucester. [przypis edytorski]

Ryszard Lwie Serce (1157–1199) — król Anglii (od 1189), jeden z wodzów III krucjaty, zyskał reputację wielkiego dowódcy i wojownika walczącego w imię chrześcijaństwa. [przypis edytorski]

Ryszard Lwie Serce (1157–1199) — król Anglii (od 1189), jeden z wodzów III krucjaty, zyskał reputację wielkiego dowódcy i wojownika walczącego w imię chrześcijaństwa. [przypis edytorski]

Ryszard Ruszkowski (1856–1898) — komediopisarz, współpracował z Adolfem Abrahamowiczem (Oddajcie mi żonę, Florek, Mąż z grzeczności). [przypis edytorski]

Ryszard Wagner w Bayreuth — tekst, powstały w r. 1876, a więc we wczesnym okresie twórczości Nietzschego, pochodzi ze zbioru Rozmyślania nie na czasie. [przypis edytorski]

Ryszard Walewski, właśc. Abram Lewi (1902–1971) — polski lekarz żydowskiego pochodzenia, członek Żydowskiego Związku Wojskowego (reprezentującej prawicowy nurt polityczny organizacji powołanej w 1939 r. przez oficerów i podoficerów rezerwy WP narodowości żydowskiej), uczestnik powstania w getcie warszawskim, po wojnie wyemigrował do Izraela. [przypis edytorski]

Rytard, Jerzy Mieczysław, właśc. Mieczysław Antoni Kozłowski (1899–1970) — pisarz polski, autor utworów o tematyce podhalańskiej; jego powieść Wniebowstąpienie (1923) to rodzaj prozy poetyckiej ze słabo zarysowaną fabułą. [przypis edytorski]

rytownik — specjalista w grawerowaniu. [przypis edytorski]

rywalizator — dziś popr.: rywal. [przypis edytorski]

ryważ (neol., z fr. rivage) — brzeg rzeki. [przypis edytorski]

rywuła — przednie wino reńskie. [przypis edytorski]

ryży — rudy. [przypis edytorski]

ryza — 500 arkuszy papieru. [przypis edytorski]

ryza (gw.) — por. dzisiejsze: rejs, niem. Reise. [przypis edytorski]

ryzalit — wysunięta naprzód część fasady. [przypis edytorski]

ryzyko — w oryg. zapis: risico (nie wiadomo, na jakim języku wzorowany). [przypis edytorski]