Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7736 przypisów.
Bóg urozmaica w ten sposób ów jedyny przepis miłości, aby zadowolić naszą ciekawość (…) — Łk 10, 42. [przypis tłumacza]
Bóg-wąż — Drakon. [przypis tłumacza]
Bóg wasz — «Za wasze zasługi [zostaliście obdarowani]», zob. Raszi do 43:23. [przypis edytorski]
Bóg wcielony […] Bez niego nic nie żyje w ziemskim kręgu — hymn autentyczny. [przypis autorski]
Bóg wiara, ufność szabla — skróty zam.: wiara (nadzieja zwycięstwa) w Bogu, ufność w szabli oto hasła. [przypis redakcyjny]
bóg wilkobójca — przydomek Apolla jako opiekuna i obrońcy trzody. [przypis edytorski]
Bóg Wszechpotężny — hebr. אֵל שַׁדַּי (El Szaddaj) 'Bóg Wszechmocny, Wszechmogący'. Jest to jedno z Imion Boga i przymiotnik opisujący Boską potęgę. Imię 'Wiekuisty', czyli J-H-W-H, tzw.Tetragramaton, najświętsze, Czteroliterowe Imię, które nie jest wymawiane, wskazuje na istotę Boga, a 'Szaddaj' wyraża Jego władzę nad stworzeniami. «Świat zaś istnieje dzięki tym dwóm Imionom», zob. Ibn Ezra do 17:1. [przypis edytorski]
Bóg Wszechpotężny — hebr. אֵל שַׁדַּי (El Szaddaj): ‘Bóg Wszechmocny, Wszechpotężny’, por. komentarz do Ks. Rodzaju 17:1, 28:3, 35:11. Imię to odczytywane jest jako złożenie słów ש (sze): ‘który [ma/posiada]’ i די (daj): ‘dosyć’. «Bóg, który ma Swojego miłosierdzia w obfitości do rozdania i ma dość mocy w Swej ręce, by dawać, niechaj da wam miłosierdzie: to jest zwykłe wyjaśnienie [wersetu]. A wedle midrasza [Jakub modlił się]: Ten, który [stwarzając świat] powiedział do świata די (daj): ‘dość!’, oby powiedział ‘dość’ moim strapieniom. Bo nie zaznałem spoczynku od mojej młodości przez kłopoty z Labanem, kłopoty z Esawem, kłopoty z Rachel, kłopoty z Diną, kłopoty z Josefem, kłopoty z Szymonem i kłopoty z Binjaminem», zob. Raszi do 43:14. [przypis edytorski]
Bóg Wszechpotężny — hebr. אֵל שַׁדַּי (El Szaddaj). Imię to odczytywane jest jako złożenie słów ש (sze): ‘który [ma/posiada]’ i די (daj): ‘dosyć’. «Ten, który ma wystarczająco błogosławieństw, dla tych, którzy są błogosławieni przez Niego», zob. Raszi do 28:3. [przypis edytorski]
Bóg Wszechpotężny — hebr. אֵל שַׁדַּי (El Szaddaj): zob. komentarz do Ks. Rodzaju 17:1 i 28:3. Bóg mówi tu: «Ja mam moc błogosławienia, bo błogosławieństwa są Moje», zob. Raszi do 35:11. [przypis edytorski]
Bóg Wszechpotężny — hebr. אֵל שַׁדַּי (El Szaddaj), zob. Ks. Rodzaju 35:11 i przypisy do tego miejsca. [przypis edytorski]
Bóg wysadzi tę ziemią, jak on swą redutę — opinia o wysadzeniu reduty nr 54 przez Ordona była długo kwestią bezsporną. Pierwszą rysą w tym rycerskim rapsodzie było zjawienie się żywego Ordona, który po długiej tułaczce na obczyźnie zjawił się w kraju i począł sam pogłoski o swym czynie i zgonie prostować i za każdym razem szczegóły odmiennie przedstawiać. Skrupulatne badania K. Bartoszewicza, oparte tak na sprzecznościach wynurzeń Ordona, jak na zeznaniach gen. Mierosławskiego (Bitwa warszawska, Poznań 1887), a wreszcie na kategorycznym stwierdzeniu gen. Lewińskiego, zastępcy szefa sztabu, gen. Prądzyńskiego, zdegradowały ostatecznie Ordona z roli „patrona szańców”. Okazało się, że „gdy nieprzyjaciel wdarł się do reduty nr 54, kapitan piechoty Nowosielski wysadził ją w powietrze wraz z majorem, kilku oficerami i mnóstwem żołnierstwa rosyjskiego naturalnie, i że sam padł ofiarą swego bohaterstwa. Stwierdzenie tego faktu przez uczestniczącego w tej walce jenerała, akcentowane w jego Pamiętnikach z całą powagą i tą intencją, by położyć kres „okrutnej pomyłce”, wydzierającej „umarłemu pięknych i wielkich poświęceń zasługę”, przekreśla ostatecznie lwią część ordonowskiej legendy, odbierając jej najszczytniejszy moment: bohaterstwo dobrowolnej śmierci na straconej placówce (Bartoszewicz, Legenda o Ordonie, „Tygodnik Ilustrowany”, r. 1912, nr 46, s. 955; Bełza, Ordon czy Mickiewicz, „Kurier Warszawski”, 1911 r., nr 327; Dybowski, Drobne sprostowania o reducie Ordona, „Kurier Lwowski” 1917 r.). [przypis redakcyjny]
Bógżeć zapłać (daw.) — niech ci Bóg zapłaci. [przypis edytorski]
Bóg zabrał Ci męża — Michał Szymanowski starosta wyszogrodzki, pełen cnót domowych i obywatelskich, umarł 15 sierpnia 1789 r. [przypis autorski]
Bóg zesłał jedynego współczesnego historyka — Mojżesz: współczesny, gdyż tylko o kilka pokoleń oddalony od pierwszego człowieka. [przypis tłumacza]
bóg ziemią trzęsący — Posejdon, bóg morza, żeglarzy, trzęsień ziemi, brat Zeusa. [przypis edytorski]
Bóg zmiękczył serce moje, a Wszechmogący zatrwożył mną — Hi 23,16. [przypis autorski]
Bóg znalazł — «My wiemy, że nie popełniliśmy tego [wykroczenia], to Bóg spowodował, że nam się to przydarzyło», zob. Raszi do 44:16. «Nie możemy powiedzieć, że jesteśmy niewinni w tej [sprawie z kielichem], tak jak było to w przypadku naszych pieniędzy. Bóg odkrył nasz grzech, który już dawno zasługiwał u Niego na karę, by nas teraz pokarać i ukorzyć za to», zob. Radak do 44:16. [przypis edytorski]
Bóg zobowiązany jest jedynie w miarę swych przyrzeczeń (…) — Mt 7, 7. [przypis tłumacza]
Bóg z tobą — «Widzieli oni, że [Abraham] bezpiecznie opuścił okolice Sedomu, że walczył z królami, a ci wpadli w jego ręce, i w podeszłym wieku jego żona została wysłuchana [przez Boga]», zob. Raszi do 21:22. [przypis edytorski]
Bójcie się boga; jak straszny wasz los; wszak okropna i czarna Noc głowy wasze obwija i twarze… — Odyseja XX 351–357. [przypis edytorski]
Bójcie się Pana Boga, a służcie mu z całego serca waszego, bo jeśli w złości trwać będziecie… — 1 Sm 12, 24–25. [przypis edytorski]
bójne — dziś popr.: bojące się, bojaźliwe. [przypis edytorski]
Bój przewlekał się bez rezultatu; w końcu nie było innego wyjścia, tylko z bagnetem w ręku uderzyć na nieprzyjaciela… — Dwaj Juliusze, kartki z ostatnich dni ich żywota; Ożegalski, Wspomnienia krwawych czasów z r. 1863; Zieliński, Bitwy i potyczki 1863–1864. Do liczby tych siedmiu, którzy wytrwali w bohaterskim ataku, należą oprócz Juliusza Tarnowskiego: Chościakiewicz, Henryk Brockhausen kawalerzysta, obywatel z Sandomierskiego, Michał Piotrowski z Sandomierskiego, ksiądz z Przecławia, kapelan w oddziale, który poszedł z atakującymi dla przykładu bez broni, kap. Broński i jeden nie znany z nazwiska. Według książki Dwaj Juliusze pozostał przy życiu jeden z owych siedmiu, według innych źródeł dwóch: wymieniony z nazwiska Chościakiewicz, drugim byłby Piotrowski, który — jak mi z wiarygodnego źródła wiadomo — wrócił także cało z ataku. Według informacji otrzymanych od jednego z gospodarzy komorowskich, naocznego świadka stoczonej tam bitwy, Juliusz Tarnowski zginął w zagrodzie Hajskiego. [przypis autorski]
Bój się, synu miły, Pana Boga i króla! — Prz 24, 21. [przypis edytorski]
bójże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
bólny (gw.) — zbolały, bolesny. [przypis edytorski]
Ból to owoc, Bóg tego owocu nie rodzi… — Wiktor Hugo, Les contemplations (Kontemplacje). [przypis edytorski]
ból w krzyżu — ból w dolnej części pleców (kręgosłupa i miednicy). [przypis edytorski]
ból życia — por. niem. Weltschmertz. [przypis edytorski]
bór — duży las iglasty. [przypis edytorski]
bórg (daw.) — kredyt, pożyczka. [przypis edytorski]
Bór w lewo — strumień w prawo — a oni w półkole. — „Tatarzy radzi się potykają w polu równym, pułki swe wokoło zgromadziwszy szykiem zakrzywionym, który pospolicie ludzie rycerscy marsowym tańcem zowią, a na pierwszym potkaniu tak gęste strzały puszczają, jako najgęstszy grad”. Kronika Gwagnina, tłumaczenia Paszkowskiego, kar. 593. „Tatarowie zaś zwykłym tańcem, a na kształt półmiesiąca zakrzywionym szykiem, różnie się rozstrzelili”. Kronika Marcina Stryjkowskiego, karta 345 [Kronika Gwagnina, tłumaczenia Paszkowskiego: Aleksander Gwagnin (zm. 1614), rodem Włoch z Werony, (otrzymał później indygenat [indygenat:obywatelstwo, uznanie obcego szlachectwa; Red. WL]) naprzód żołnierz, „kawaler przepasany i dowódca jazdy Jego król. Mości”, na starość dziejopisarz i geograf, autor wydanej w r. 1578 u Wierzbięty w Krakowie: Sarmatiae Europeae descriptio; Kronika Marcina Stryjkowskiego. — Która przedtem nigdy światła nie widziała, kronika polska, litewska, żmudzka i wszystkiej Rusi… wyszła po raz pierwszy w Królewcu 1582 r.; J. U.]. [przypis autorski]
bóść — uderzać czymś ostrym. [przypis edytorski]
bóść — uderzać czymś spiczastym, ostrym. [przypis edytorski]
bóstwóm — dziś popr. forma C. lm: bóstwom. [przypis edytorski]
bóstwo — hebr. אֱלֹהִים (elohim) dosł. ‘bóg/Bóg’. To odnosi się do anioła, z którym walczył Jakub. «Fizyczna postać anioła była dla Jakuba czymś nowym, gdy już zrozumiał, że ma do czynienia z aniołem i widzi go na jawie, rzeczywiście „twarzą w twarz”. Było to coś, czego nie oglądał w taki sposób w poprzednich wizjach […]. Dziwił się, jak zdołał się uratować po tym, gdy faktycznie go widział, gdyż wizja anioła jest zatrważająca», zob. Radak do 32:31. [przypis edytorski]
Bóstwo jest przyczyną wsobną [immanentną] wszechrzeczy, nie zaś wysobną [transcendentną] — Por. List 73 (dawniej 21) § 2. [przypis redakcyjny]
Bóstwo niebiańskie… — ten kwiecisty styl tak odskakuje od zwykłego stylu Franciszki, że raczej należałoby go chyba przypisać znajomej z Balbec, Celeście Albaret. Obie, Franciszka i Celesta, robione były z prawdziwych modelów, służących u Prousta, i widocznie zlały się tu w jedno. [przypis tłumacza]
Bóstwo Zorzy — Afrodyte. [przypis tłumacza]
bóstwy — dziś popr. forma N.lm: bóstwami. [przypis edytorski]
bóty (daw.) — boty; dziś: buty. [przypis edytorski]
bóżnica a. bożnica a. synagoga — w judaizmie miejsce modlitw, odprawiania nabożeństw, studiowania Tory i Talmudu; często również siedziba gminy żydowskiej. W bóżnicy znajduje się Aron ha-kodesz, rodzaj skrzyni, w której przechowywane są zwoje Tory; powyżej zawieszona jest lampka Ner tamid, symbol obecności Boga. Centralne miejsce zajmuje bima, podwyższenie z pulpitem, z którego czytana jest Tora. [przypis edytorski]
bóżnica a. bożnica a. synagoga — żydowski dom modlitw, odprawiania nabożeństw, studiowania Tory i Talmudu; często również siedziba gminy żydowskiej. [przypis edytorski]
bóżnica a. bożnica (daw.) — synagoga. [przypis edytorski]
Boabdil (hiszp.), właśc. Muhammad XII Abu Abdallah (ok. 1460–ok. 1533) — ostatni władca Grenady, muzułmańskiego państwa na Płw. Iberyjskim; w 1482 objął tron po swoim obalonym ojcu; w 1492 zmuszony do kapitulacji i oddania Grenady władcom katolickim, otrzymał od nich posiadłość w Alpuharze, skąd w 1494 wyemigrował do Fezu w ob. Maroku. [przypis edytorski]
Boabdil — Muhammad XII Abu Abdallah (1459–1527 lub 1533), ostatni muzułmański władca Grenady. [przypis edytorski]
boa constrictor (łac.) — boa dusiciel. [przypis edytorski]
Boadicea a. Boudika, a. Budyka (ok.30–61) — królowa Icenów zamieszkujących wschodnią Brytanię, która przewodziła powstaniu przeciwko Cesarstwu Rzymskiemu, symbol walki o wolność i bohaterka ludowa Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]
boarding-house (ang.) — daw. zajazd, gospoda; dziś: bursa, internat. [przypis edytorski]
boarding house (ang.) — pensjonat. [przypis edytorski]
boarding house (ang.) — rodzaj pensjonatu, w którym lokatorzy wynajmują pokoje nawet na kilka lat. [przypis edytorski]
Bobadilla, Nicolas (1511–1590) — hiszpański ksiądz, jeden ze współzałożycieli zakonu jezuitów. [przypis edytorski]
bobak — gryzoń blisko spokrewniony ze świstakiem. [przypis redakcyjny]
bobak — właśc. świstak (bobak jest z nim spokrewniony), gryzoń żyjący w wysokich górach. [przypis edytorski]
bobelės — bobutės. [przypis edytorski]
bo beze mnie zrobią losowanie (ne dum absum, illi fuat sortitio, Niem.) — o ile ta poprawka tekstu (zepsutego w naszych rękopisach) jest właściwa, to jest tu zręczna aluzja do senatorów, śpieszących się do senatu tylko na momenty najważniejsze, np. rozlosowywanie prowincji itp. [przypis tłumacza]
bobki — dziś popr. forma N.lp „bobkami”, tj. laurem, wawrzynem. [przypis redakcyjny]
bobki (gw.) — łajno owcze. [przypis autorski]
bobki końskie — łajno końskie. [przypis redakcyjny]
bobki — laury, wawrzyny. [przypis redakcyjny]
bobki — tu: liście laurowe. [przypis edytorski]
bobo (daw.) — straszydło. [przypis redakcyjny]
bobo — dziecko, maleństwo. [przypis edytorski]
Bobola Andrzej (1591–1657) — jezuita, kaznodzieja, zajmował się nawracaniem wyznawców prawosławia na katolicyzm; sprawował liczne funkcje kościelne; autor tekstu ślubów lwowskich króla Jana Kazimierza (uznanie Matki Boskiej za Królową Polski 1.04.1656 r.). [przypis edytorski]
bob (pot.) — szyling; [moneta w dawnej Anglii; red. WL]. [przypis redakcyjny]
bobr (dwa. reg.) — bóbr. [przypis edytorski]
bobre, popr.: pobre (hiszp.) — biedny; nieszczęsny. [przypis edytorski]
bobrować (daw.) — brodzić w wodzie albo grzęznąć w błocie jak bóbr. [przypis redakcyjny]
bobrować (gw.) — ryć, przeszukiwać. [przypis edytorski]
bobrować — przeszukiwać, poszukiwać czegoś. [przypis edytorski]
Bobrowski, Johannes (1917–1965) — niemiecki poeta, prozaik i eseista. [przypis edytorski]
Bobry — tj. Teodor Bóbr-Piotrowicki z żoną Joanną i z dwiema córeczkami. [przypis redakcyjny]
Bobrzyński, Michał (1849–1935) — historyk i polityk polski działający w Galicji, zwolennik lojalnej współpracy z Austrią. [przypis edytorski]
Bobrzyński, Michał (1849–1935) — historyk, polityk. [przypis edytorski]
Bobrzyński, Michał (1849–1935) — polski historyk, współtwórca krakowskiej szkoły historycznej, prawnik i konserwatywny polityk działający w Galicji, zwolennik lojalnej współpracy z cesarstwem austriackim, związany ze stronnictwem stańczyków; w l. 1908–1913 namiestnik Galicji, od 1914 r. dożywotni członek Izby Panów sejmu austro-węgierskiego, uhonorowany przez cesarza Franciszka Józefa tytułem c.k. tajnego radcy; autor prac z zakresu prawa i historii Polski, m.in. Dzieje Polski w zarysie (1879); W imię prawdy dziejowej (1879), Geneza społeczeństwa polskiego na podstawie kroniki Galla i dyplomatów XII wieku (1881); po odzyskaniu niepodległości przez Polskę napisał pracę Wskrzeszenie państwa polskiego (1920–1925). W Dziejach Polski w zarysie jako główne przyczyny upadku Rzeczypospolitej szlacheckiej wskazywał winy i zaniedbania jej obywateli, Polaków. [przypis edytorski]
Bobrzyński, Michał (1849–1935) — polski historyk, współtwórca krakowskiej szkoły historycznej, prawnik i konserwatywny polityk. [przypis edytorski]
Bobrzyński, Michał (1849–1935) — polski polityk konserwatywny, prawnik i historyk; 1908–1913 namiestnik Galicji, od 1914 dożywotni członek Izby Panów sejmu austro-węgierskiego, uhonorowany przez cesarza Franciszka Józefa tytułem tytuł c.k. tajnego radcy. [przypis edytorski]
Bobrzyński, Michał Hieronim (1849–1935) — działający na terenie Galicji polityk konserwatywny związany ze stronnictwem Stańczyków, prawnik i historyk (współtwórca krakowskiej szkoły historycznej); w l. 1908–1913 namiestnik Galicji, od 1914 r. dożywotni członek Izby Panów sejmu austro-węgierskiego, uhonorowany przez cesarza Franciszka Józefa tytułem tytuł c.k. tajnego radcy; autor prac z zakresu prawa i historii Polski, m.in. Dzieje Polski w zarysie (1879); W imię prawdy dziejowej (1879), Geneza społeczeństwa polskiego na podstawie kroniki Galla i dyplomatów XII wieku (1881), Wskrzeszenie państwa polskiego (1920–1925). [przypis edytorski]
Bobrzyński, Michał Hieronim (1849–1935) — działający na terenie Galicji polityk konserwatywny związany ze stronnictwem Stańczyków, prawnik i historyk (współtwórca krakowskiej szkoły historycznej); w l. 1908–1913 namiestnik Galicji, od 1914 r. dożywotni członek Izby Panów sejmu austro-węgierskiego, uhonorowany przez cesarza Franciszka Józefa tytułem tytuł c.k. tajnego radcy. [przypis edytorski]
boby — dziś popr.: bo by (z czasownikiem). [przypis edytorski]
Bo był niektóry senator, któremu się zdało, żeby w rzeczypospolitej by jednę zbożności górę zbudowano; tak on zwał one spółki lub pieniądze, które by wszyscy wedle możności swej każdy raz zrzucili, a potem by tych co rok przyczynial — pomysł abp Łaskiego, po łacinie określany jako Mons pietatis. [przypis edytorski]
bobyśmy szli — poszlibyśmy. [przypis edytorski]
boć (daw.) — bo; bo przecież. [przypis edytorski]
boć (daw.) — bo przecież. [przypis edytorski]
boć (daw.) — bo. [przypis edytorski]
boć (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ć; znaczenie: bo przecież. [przypis edytorski]
boć (daw.) — spójnik bo z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; boćby: boć z cząstką -by; inaczej: boby, bo przecież by. [przypis edytorski]
bočius (brus.) — tėvas, senelis. [przypis edytorski]
boćkać (daw.) — całować. [przypis edytorski]
boć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: bo przecież. [przypis edytorski]
boć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: bo przecież. [przypis edytorski]
Boć nie posłał Bóg Syna swego na świat, aby sądził świat (…) — we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „Albowiem Bóg nie posłał swego Syna na świat po to, aby świat potępił, ale po to, by świat został przez Niego zbawiony” J 3, 17. [przypis edytorski]
boć sądzono — bo ci sądzono. [przypis edytorski]
boć sam doświadczyłeś (daw.) — bo przecież sam doświadczyłeś. [przypis edytorski]
boć — spójnik bo z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
boćwina a. botwina — młode liście i łodygi buraczane. [przypis edytorski]
boćwina a. botwina — młode liście i łodygi buraczane; tu: obraźliwe określenie mieszkańców Litwy. [przypis edytorski]
boćwina — młode liście i łodygi buraków ćwikłowych. [przypis edytorski]
boćwina — potrawa z liści i łodyg buraczanych, tu uznawana za sztandarowe danie kuchni litewskiej. [przypis redakcyjny]
