Przypisy

brydnia — dziś popr.: brednia. [przypis redakcyjny]

bryftrygier (z niem.) — listonosz. [przypis redakcyjny]

brygadier — stopień pośredni między pułkownikiem a generałem. [przypis redakcyjny]

brylantowany — imitujący brylant dzięki odpowiedniej obróbce szlifierskiej. [przypis redakcyjny]

Brytania mniejsza — Szkocja. [przypis redakcyjny]

Brytan z Werukio — Stary pies z Werukio (tak się nazywał zamek w okolicy miasta Rimini) jest to Malatesta, tyran Rimini, jego szczenię to syn jego, Malatestino, Montagna, naczelnik stronnictwa gibelinów w Rimini, którego syn Malatesty skazał na śmierć. Malatesta był ojcem, a Malatestino bratem Jana Malatesty, męża, i Pawła Malatesty, kochanka Franczeski z Rimini (Pieśń V). [przypis redakcyjny]

Brytonowie — Bretonowie, mieszkańcy Bretanii (Bretagne) we Francji. [przypis redakcyjny]

bryt — szmata. [przypis redakcyjny]

bryżyczki (starop.) — szlarki [tj. lamówki, falbanki; red. WL]. [przypis redakcyjny]

bryza — lekki wiatr morski. [przypis redakcyjny]

bryzowaniu — fryzowaniu, układaniu. [przypis redakcyjny]

Brzęknę wam na dobry dzień witanym kopytem — brzękiem podków, witanym przez was na „dzień dobry”. W A.[autografie] witanym napisane po przekreśleniu: nietrwożnym. [przypis redakcyjny]

Brzegiem krążącej wokoło niej tamy — Dziesięć oddziałów zwanych Złe Tłumoki z rozmaitymi rodzajami oszustów, jacy w nich się znajdują, zwiedziwszy, teraz idą poeci wokoło kamiennej tamy okrążającej ostatni ten oddział kręgu ósmego; żeby przybliżyć się do dziewiątego kręgu piekła, w którym karani są zdrajcy. Jest to ta studnia, o której poeta napomyka na początku Pieśni XVIII. [przypis redakcyjny]

brzeg, na którym (…) piękną Europę porwał byk na rogi — Brzeg fenicki, skąd Jowisz w postaci byka porwał Europę, córkę króla Agenora. [przypis redakcyjny]

brzegom silna — zagraża brzegom. [przypis redakcyjny]

Brzeg Wysoki — Altariva, gród Magańczyków. [przypis redakcyjny]

Brześć — daw. Brześć Litewski, miasto na Polesiu, na prawym brzegu Bugu u ujścia rzeki Muchawiec; dziś na Białorusi. [przypis redakcyjny]

Brześcia — miasto Brescia we Włoszech. [przypis redakcyjny]

brzeszczot — klinga, ostrze szabli. [przypis redakcyjny]

brzmić — dziś: brzmieć. [przypis redakcyjny]

brzuchomowca — człowiek posiadający umiejętność mówienia bez poruszania ustami, przy czym głos wydaje się pochodzić od innej osoby. [przypis redakcyjny]

brzusiec — miękka, dolna część ucha. [przypis redakcyjny]

Buber, Rafał — adwokat krajowy i członek partii socjalistycznej we Lwowie, wierny przyjaciel i opiekun Brzozowskiego, jego mąż zaufania i czcigodny obok posła Andrzeja Moraczewskiego obrońca w słynnym krakowskim procesie partyjnym o szpiegostwo. [red. WL]. [przypis redakcyjny]

Bucentaur — nazwa okrętu, z którego doża wenecki przez wrzucenie pierścienia do morza dokonywał symbolicznego poślubienia go z Wenecją na znak objęcia władzy. [przypis redakcyjny]

buchaste — szerokie, otoczyste, przestronne. [przypis redakcyjny]

buczacki — tj. z Buczacza; Buczacz: miasto na Ukrainie w obwodzie tarnopolskim; do 1939 w obrębie granic Polski. [przypis redakcyjny]

buczny (daw.) — pyszny, wspaniały. [przypis redakcyjny]

budowny — okazały, pięknie zbudowany. [przypis redakcyjny]

budowny — okazale, pięknie zbudowany. [przypis redakcyjny]

budowny (starop.) — okazały, pięknie zbudowany. [przypis redakcyjny]

buduarowy — buduar: elegancki pokój damski. [przypis redakcyjny]

buduar — ozdobny pokoik kobiecy. [przypis redakcyjny]

buduj się — podnoś się na duchu (por. opowieść budująca). [przypis redakcyjny]

Budza — miasta nadbrzeżne w Algierze (fr. Bougie). [przypis redakcyjny]

Budzany — mieszkańcy miasta Bugia w Algierze (po fr. Bougie). [przypis redakcyjny]

Budziak — Besarabia, równina między Dniestrem i Morzem Czarnym. [przypis redakcyjny]

Budziwiszki (właśc. Bujwidiszki, pod Wilnem) — należały do wojewody wileńskiego, Mikołaja Radziwiłła (zm. 1565). Dedykowany mu utwór powstać musiał przed tą datą. [przypis redakcyjny]

bufon (franc.) — błazen; bufonada, błazeństwo, pyszałkowatość. [przypis redakcyjny]

buje (daw.) — skrzydła, przenośnie: loty. [przypis redakcyjny]

buje (daw.) — skrzydła. [przypis redakcyjny]

buje (daw.) — skrzydła, tu: żagle. [przypis redakcyjny]

buje (daw.) — żagle a. skrzydła. [przypis redakcyjny]

bujność — obfitość plonu, wybujałość. [przypis redakcyjny]

bujności — z[amiast:] nadzwyczajnej żyzności zagonów. [przypis redakcyjny]

bukłaczek (starop.) — naczynie do wody. [przypis redakcyjny]

bukłak — pojemnik na napoje. [przypis redakcyjny]

bukłak (starop.) — [tu:] naczynie do noszenia trunku. [przypis redakcyjny]

buksy — spodnie. [przypis redakcyjny]

bukszpan (niem. Buchsbaum) — rodzaj drzewa. [przypis redakcyjny]

bukszpryt — maszt pochyły nad samym dziobem okrętu. [przypis redakcyjny]

bukszpryt — rodzaj pochyłego masztu wystającego przed dziób statku. [przypis redakcyjny]

bukwiczka — betonica; ta i inne wymienione tu zioła składały [się na] apteczkę domową. [przypis redakcyjny]

bułat (daw.) — stal. [przypis redakcyjny]

bułat (daw.) — stal, zwł. stalowe ostrze. [przypis redakcyjny]

bułat — stal, klinga. [przypis redakcyjny]

bułat — stal. [przypis redakcyjny]

buława (z tatar.) — laska, maczuga; znak władzy hetmańskiej; hetmaństwo. [przypis redakcyjny]

buława (z tur.) — mała ozdobna maczuga, symbol władzy wojskowej, tu: tytuł hetmana wielkiego litewskiego. [przypis redakcyjny]

buławę wielką lub polną — hetmaństwo wielkie lub polne. [przypis redakcyjny]

buły — bulle; ten zdrajca ma z Rzymu buły, iż nie rozgrzeszy, aż mu co dadzą: [autor] chce tu powiedzieć, że nie udzieli Żyd [pożyczki] bez wielkiego zysku. [przypis redakcyjny]

buletin a. biuletyn (z fr.) — ogłoszenie, zawiadomienie. [przypis redakcyjny]

Bulikama — błoto w okolicach Witerby, z którego wypływa jasny i przeźroczysty strumień. Kobiety rzymskie, między nimi wiele nierządnic, zjeżdżały się tam w upalne dni lata i brały kąpiele. [przypis redakcyjny]

bulion — pożywny rosół z mięsa i jarzyn. [przypis redakcyjny]

bulla — dekret papieski, Urban VIII: papież 1644–1655. [przypis redakcyjny]

bullatus (łac.) — na podstawie bulli, papierowy. [przypis redakcyjny]

bulwark (z niem.) — grobla murowana, molo. [przypis redakcyjny]

buńczucznie — hardo, zuchwale. [przypis redakcyjny]

buńczuczni — noszący buńczuk, tj. drzewce z ogonem końskim, jako oznakę władzy. [przypis redakcyjny]

buńczuk (daw.) — sztandar (ogon koński na drzewcu). [przypis redakcyjny]

buńczuk (z pers.) — ogon koński, osadzony na długim drzewcu, służący za sztandar. [przypis redakcyjny]

bunt (z niem.) — związek. [przypis redakcyjny]

buona notte (wł.) — dobranoc. [przypis redakcyjny]

Buoso da Duera — rodem kremończyk, przekupiony przez generała francuskiego, Gwidona de Montfort, dał mu przejść przez rzekę Oglio. [przypis redakcyjny]

Burbonowie — dynastia królów francuskich (1589–1792 i 1815–1830). [przypis redakcyjny]

burda (starop.) — niezgoda. [przypis redakcyjny]

burda (starop.) — spór, niezgoda. [przypis redakcyjny]

burda (starop.) — zwada, bitwa. [przypis redakcyjny]

burda — tu: awanturnik, kłótnik, zawadiaka, człowiek niespokojny. [przypis redakcyjny]

burdziak (z tur.) — wór skórzany na wodę a. wino. [przypis redakcyjny]

burgrabia (z niem.) — urzędnik w zamkach pełniący funkcje sądownicze i wojskowe. [przypis redakcyjny]

burguńskiem — burgundzkim (z Burgundii). [przypis redakcyjny]

burg (z niem.) — gród, miasto. [przypis redakcyjny]

Burkacki, Adam — cześnik czernihowski. Konstytucja sejmowa z r. 1662 zupełnie go oczyszcza, czyni capacem omnium functionum i przywraca mu dobre imię i cześć; był widać skazany. W konstytucji 1667 jest sędzią nowogrodzkim. [przypis redakcyjny]

burka — opończa wełniana. [przypis redakcyjny]

burkowe — wełniane, samodziałowe. [przypis redakcyjny]

burkułab — rumuński urzędnik, burgrabia. [przypis redakcyjny]

burlatore (wł.) — figlarz. [przypis redakcyjny]

burmistrz — na Litwie za przykładem Wilna zasiadał w miastach co rok urząd miejski, złożony z dwóch burmistrzów i czterech rajców. [przypis redakcyjny]

Burnek — hrabstwo Burnich w Anglii. [przypis redakcyjny]

burnus (z arab.) — opończa z kapturem z białej wełny. [przypis redakcyjny]

bursa (z łac.) — [tu:] rodzaj jedwabnego futerału na przechowywanie pateny, czyli małego metalowego talerzyka, na którym kładzie się hostię w czasie mszy. [przypis redakcyjny]

bursz — tu: student. [przypis redakcyjny]

bursz (z niem.) — chłopak. [przypis redakcyjny]

burtami — taśmami. [przypis redakcyjny]

Burton, Robert (1577–1640) — polihistor angielski, autor dzieła The Anatomy of Melancholy (Oxford, 1621). Patrz Taine Hipolit, Histoire de la littérature anglaise, T. I. Str. 374 i n. [red. WL]. [przypis redakcyjny]

burtowaną — taśmami obszywaną. [przypis redakcyjny]

burunduk — pasiasta wiewiórka syberyjska. [przypis redakcyjny]

…burzy się i szumi, i pryska… wre i kipi, i szumi, i pryska — cytaty z opisu Charybdy (wiru morskiego w Cieśninie Mesyńskiej) w balladzie Fryderyka Schillera (1759–1805) Nurek. [przypis redakcyjny]

Buszmenki — kobiety jednego z koczowniczych plemion murzyńskich Afryki południowej. Orzeszkowa często używa tego określenia w stosunku do kobiet z arystokracji, pragnąc zaznaczyć, że powierzchowna kultura salonu bliższa jest stanowi „dzikości” niż prawdziwej cywilizacji. [przypis redakcyjny]

Butro — zamek Budrio w okolicy Rawenny; w bitwie pod Budrio w 1482 odznaczył się Herkules I d'Este, ojciec Alfonsa. [przypis redakcyjny]