Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 5441 przypisów.
dokonanie (starop.) — skonanie; zgon. [przypis edytorski]
dokonany — dziś raczej (o czepku): wykonany; czasownik dokonać odnosi się do działań o doniosłym znaczeniu, do czynów, a nie zwykłych czynności i dlatego w tym kontekście nadaje powszednim sprawom niepotrzebnie cech wzniosłości zmieniającej się nieuchronnie w śmieszność. [przypis edytorski]
Dokonawszy samorzutnie odkrycia polonu i aktynu — aktyn nie został odkryty przez Marię Skłodowską-Curie, lecz przez przyjaciela i współpracownika Marii i Pierre'a Curie, André-Louis Debierne, który w 1899 wykrył go w otrzymanych od nich w przesączach. [przypis edytorski]
dokonywać — dziś: dokonuje. [przypis edytorski]
dokonywać (starop.) — tu: konać; umierać. [przypis edytorski]
dokonywa — dziś: dokonuje. [przypis edytorski]
dokonywa — dziś popr.: dokonuje. [przypis edytorski]
dokonywa — dziś popr.: dokonuje; tu: kończy, dopełnia. [przypis edytorski]
dokonywa — dziś powszechna forma 3 os. lp. cz. ter.: dokonuje. [przypis edytorski]
dokonywa — dziś raczej popr. forma: dokonuje. [przypis edytorski]
dokonywają — dziś częściej: dokonują. [przypis edytorski]
dokonywa się — dziś: dokonuje się. [przypis edytorski]
dokonywa się — dziś raczej: dokonuje się. [przypis edytorski]
do krainy ich przed wielkopościem wkroczył, w niej też większą część postu strawił — w 1091 r. post przypadał między 25 lutego a 12 kwietnia. [przypis edytorski]
do królewskiego… dachu — do pałacu. [przypis edytorski]
do krzty — całkowicie. [przypis edytorski]
do książeczki się dochrapała — została zarejestrowana jako prostytutka. [przypis edytorski]
Doksologia — modlitwa pochwalna; formuła wyznania chwały Boga. [przypis edytorski]
doktór — dziś: doktor. [przypis edytorski]
doktór — dziś popr.: doktor. [przypis edytorski]
doktór — dziś popr. forma: doktor. [przypis edytorski]
do któregobyś (…) bieżeć miała (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką formy trybu przypuszczającego czasownika; inaczej: do którego miałabyś bieżeć (tj. iść, pójść). [przypis edytorski]
do któregośmy się zbliżali — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: do którego zbliżaliśmy się. [przypis edytorski]
do którejśmy dobili — inaczej: do której dobiliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
do których niełatwo dostać się było można — w oryginale niem. użyto czasownika aufzufinden: znaleźć; które niełatwo można było znaleźć. [przypis edytorski]
Doktór zaraz wziął trzy ruble i kazał go moczyć w kuble — mowa o popularnym wówczas wodolecznictwie (hydroterapii). [przypis edytorski]
doktoratka — biret. [przypis edytorski]
doktor Bartolo — postać ze sztuki Pierre'a Beaumarchais (1732–1799) Cyrulik sewilski, będącej kanwą dla librett oper Giovanniego Paisella oraz Gioacchina Rossiniego (sławniejszej wersji z 1816 r.). Pilnie strzeżoną i więzioną w domu wychowanką doktora Bartola jest Rozyna, której pomaga w romansie Figaro, tytułowy cyrulik (pełniący funkcje golibrody, fryzjera i inne). [przypis edytorski]
doktor Judym — Tomasz Judym, główny bohater powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni; sam pochodzący z nizin społecznych, dzięki szczęśliwemu zrządzeniu losu oraz własnym zdolnościom i ciężkiej pracy uzyskał świetne wykształcenie: ukończył studia medyczne na Sorbonie w Paryżu; jednak nie uległ pokusie konsumowania swojego sukcesu i nie zajął się np. leczeniem zamożnych pacjentów, lecz, kierując się ideami altruizmu, organicyzmu oraz pracy u podstaw, poświęcił się ostatecznie działaniu na rzecz podniesienia warunków życia ludzi ubogich i najbardziej potrzebujących pomocy lekarskich, jak robotnicy w Zagłębiu Dąbrowskim; aby realizować ten wzniosły cel, idąc za głosem wewnętrznym, zdecydował się nie zakładać własnej rodziny, poświęcił osobiste szczęście i zerwał narzeczeństwo z pokrewną mu duchowo kobietą, Joanną Podborską. [przypis edytorski]
doktor Kościoła (z łac. doctor: nauczyciel) — tytuł nadawany przez Kościół katolicki świętym, którzy swoimi pismami wnieśli szczególny wkład do teologii lub doktryny; tu ogólnie o dawnych teologach chrześcijańskich, gdyż Justyn nie jest zaliczany do doktorów. [przypis edytorski]
doktor Livingstone — David Livingstone, znany dziewiętnastowieczny lekarz, misjonarz i podróżnik, odkrywca wielu niezbadanych terenów Afryki. [przypis edytorski]
doktorostwo — daw. określenie używane w odniesieniu do małżeństwa: doktor z żoną. [przypis edytorski]
doktor Savioli, młody lekarz niemiecki — dalej mówi się o nim jako o Włochu. [przypis edytorski]
doktor stojąc w możderz tłucze — daw. lekarz posiadał również umiejętności aptekarskie i przyrządzał sam lekarstwa. [przypis edytorski]
doktor — tu: osoba wykształcona. [przypis edytorski]
doktor — tu: teolog. [przypis edytorski]
doktor Watts — właśc. Isaac Watts (1674–1748), pastor anglikański, teolog, pisarz, autor podręcznika logiki oraz ok. 750 hymnów, które zyskały sobie znaczną popularność; obfita twórczość w tym zakresie stanowiła pole ewangelizacji i była istotną częścią jego pracy duszpasterskiej; zyskał sobie przydomek „Ojca Hymnodii Angielskiej”. [przypis edytorski]
doktor — w zakonach tytuł naukowy doktora uwalniał od obowiązku wykonywania cięższych prac. [przypis edytorski]
doktrynerzy — tak w kręgach rojalistycznych nazywano opozycję liberalną. [przypis edytorski]
dokument 0.16 — w druku fragment od słów czarno-biała platynowa jest złożony nieco mniejszą czcionką niż wiersz i umieszczony w równoległej do niego kolumnie po prawej. [przypis edytorski]
dokumenta (daw.) — dziś: dokumenty. [przypis edytorski]
dokumenta — dziś popr.: dokumenty. [przypis edytorski]
dokumenta — dziś popr. forma: dokumenty. [przypis edytorski]
dokumenta — dziś popr. forma lm: dokumenty. [przypis edytorski]
dokumenta — dziś popr. forma M.lm: dokumenty. [przypis edytorski]
dokumentnie — dokładnie; daw.: niewątpliwie. [przypis edytorski]
dokumentnie — dokładnie. [przypis edytorski]
dokumentnie (przestarz.) — niewątpliwie. [przypis edytorski]
do kupy (starop.) — tu: razem. [przypis edytorski]
do kwartału — w ciągu trzech miesięcy. [przypis edytorski]
dołgać (neol.) — dokłamać; dodać kłamiąc. [przypis edytorski]
Dołgoruki — własc. Dołgorukow, Jurij Aleksiejewicz (1602–1682), kniaź rosyjski, bojar i wojewoda. Dowodził wojskami rosyjskimi w wojnie polsko-rosyjskiej 1654–1667, w 1658 zajął Wilno, w 1670 r. wsławił się także stłumieniem powstania Stieńki Razina (ok. 1630–1671), atamana Kozaków dońskich. Zamordowany podczas powstania strzelców w 1682 r. [przypis edytorski]
Dołguszyn, Aleksandr Wasiljewicz (1848–1885) — ros. rewolucjonista-narodnik; aresztowany w 1873, skazany na katorgę, przeniesiony na Syberię, następnie do Twierdzy Pietropawłowskiej, potem do Szlisselburskiej, gdzie zmarł. [przypis edytorski]
dołman a. dolman — daw. kurtka wojskowa. [przypis edytorski]
dołoj inteligencja (ros.) — precz z inteligencją. [przypis edytorski]
dołoman (daw.) — kurtka wierzchnia, węgierska, dołman. [przypis edytorski]
dołożyć (starop.) — wyłożyć, dowieść. [przypis edytorski]
dołyszek — wewnętrzna strona dłoni. [przypis edytorski]
dolać wody do parowozu — w piecu wewnątrz lokomotywy parowej palił się węgiel, podgrzewał wielki kocioł wody, a woda pod postacią pary wylatywała na zewnątrz, poruszając koła lokomotywy. Zapasy wody uzupełniano podczas postojów, dlatego na niektórych stacjach kolejowych do dziś stoją wieże wodne, z których dzięki różnicy wysokości przelewano wodę do zbiornika lokomotywy za pomocą wielkiego kranu zwanego żurawiem wodnym. [przypis edytorski]
Dola i niedola. Powieść z ostatnich lat XVIII wieku — historyczna powieść Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812–1887), pisarza, publicysty, historyka, wydana w 1864 r. [przypis edytorski]
dola — los, egzystencja. [przypis edytorski]
dola — los, przeznaczenie. [przypis edytorski]
dola — los. [przypis edytorski]
dolary meksykańskie — peso, srebrne monety meksykańskie, jakie zastąpiły w niepodległym Meksyku używane od XVI w. dolary hiszpańskie. [przypis edytorski]
do lasa — dziś popr.: do lasu. [przypis edytorski]
do lasa — dziś popr. forma D. lp: do lasu. [przypis edytorski]
do lasa (gw.) — dziś popr. forma D. lp: do lasu. [przypis edytorski]
do lasa (starop. forma) — dziś D.lp: (do) lasu. [przypis edytorski]
do lasa (starop. forma) — dziś popr. forma D.lp: do lasu. [przypis edytorski]
dolatać — dziś: dolatywać; popr. forma 3. os. lp cz.ter.: dolatuje. [przypis edytorski]
dolatać — dziś: dolatywać. [przypis edytorski]
dolata — dolatuje (regionalizm a. stylizacja gwarowa). [przypis edytorski]
dolata — dziś: dolatuje. [przypis edytorski]
dolata (gw.) — dolatuje. [przypis edytorski]
dolatał — dziś: dolatywał. [przypis edytorski]
dolatał — dziś popr.: dolatywał. [przypis edytorski]
dolator — poszkodowany. [przypis edytorski]
dola — tu: dobry los, szczęście. [przypis edytorski]
dola — tu: los, przeznaczenie. [przypis edytorski]
dola — tu: los. [przypis edytorski]
dolce far niente (wł.) — słodka bezczynność. [przypis edytorski]
dolce farniente (wł.) — słodka bezczynność. [przypis edytorski]
dolce far niente (wł.) — słodkie nicnierobienie. [przypis edytorski]
dolce far niente (wł.) — słodkie nicnierobienie; słodkie nieróbstwo. [przypis edytorski]
dolce far niente (wł.) — słodkie nierobienie niczego; słodka bezczynność. [przypis edytorski]
Dolce far Niente (wł.) — tu: nazwisko znaczące, utworzone z wł. powiedzenia dolce far niente, opisującego słodkie lenistwo, miłe nicnierobienie. [przypis edytorski]
dolce (wł.) — określenie dynamiki w muzyce: słodko. [przypis edytorski]
dolce (wł.) — słodkie. [przypis edytorski]
doldrums (ang. żegl.) — równikowy pas ciszy, na którym panuje jednostajna, bezwietrzna pogoda. [przypis edytorski]
do lekarskiego badania — dziś popr.: na badanie lekarskie (a. pot.: do lekarza na badanie). [przypis edytorski]
Dolek, właśc. Adolf Liebeskind (1912–1942) — członek żydowskiego ruchu oporu, intelektualista i prawnik, generalny sekretarz organizacji młodzieży syjonistycznej „Akiba”; zginął 24 grudnia 1942 r. [przypis edytorski]
doletni (daw.) — taki, który „doszedł do lat”, we właściwym wieku, dorosły. [przypis edytorski]
do lica — do twarzy. [przypis edytorski]
dolichocefal (z gr.) — długogłowy, o znacznie wydłużonej głowie. [przypis edytorski]
Dolina Cicha — dolina w Tatrach po stronie słowackiej, będąca granicą między Tatrami Wysokimi a Zachodnimi. [przypis edytorski]
dolina Gat — dolina, w której znadowało się miasto Gat, jedno z państw-miast Filistynów. Z Gat pochodził biblijny Goliat. [przypis edytorski]
dolina indyjska — szeroka dolina, którą rzeka Indus płynie z północy, od Hindukuszu i Himalajów, do swego ujścia do Morza Arabskiego; położona na terenie ob. Pakistanu. [przypis edytorski]
dolina Józefata (bibl.)— według Księgi Joela miejsce Sądu Ostatecznego. [przypis edytorski]
Dolina Jozefata — nazwa doliny, która wg Biblii (Jl 2,12) ma być miejscem Sądu Ostatecznego; w późnej starożytności utożsamiono ją z Doliną Cedronu, oddzielającą jerozolimskie Wzgórze Świątynne od Góry Oliwnej. [przypis edytorski]
Dolina Koprowa — dolina w słowackiej części Tatr Wysokich. [przypis edytorski]
