Przypisy

Duglas — Douglas, Robert (1611–1662), Szkot, od 16 r. życia żołnierz armii szwedzkiej, feldmarszałek, uczestnik wojny trzydziestoletniej. Podczas potopu szwedzkiego dowodził wojskami szwedzkimi w Prusach Książęcych. Za zasługi wojenne otrzymał tytuł hrabiego, a jego potomkowie stali się jednym z najbogatszych rodów arystokratycznych Szwecji. [przypis edytorski]

du gleichst dem Geist, den du verstehst — nicht mir — właśc. Du gleichst dem Geist, den du begreifst, Nicht mir! — Równyś duchowi, coś go pojąć zdolny, nie mnie! [przypis edytorski]

dugnio — dugno. [przypis edytorski]

du grand geste (fr.) — wielkiego gestu. [przypis edytorski]

du grec (fr.) — po grecku (często o czymś niezrozumiałym). [przypis edytorski]

du Guesclin — fr. ród szlachecki, słynny od czasów średniowiecza. [przypis edytorski]

du Haderlump (niem.) — ty kłótliwy gałganie. [przypis edytorski]

du Halde, Jean-Baptiste (1674–1743) — francuski jezuita, historyk, znany z 4-tomowego opisu cesarstwa Chin (Description géographique, historique, chronologique, politique et physique de l'empire de la Chine…, 1735), powstałego na podstawie świadectw misjonarzy jezuickich. [przypis edytorski]

Duhamel, Georges (1884–1966) — fr. pisarz, dramaturg; tu mowa o jego cykl powieściowym Vie et Aventures de Salavin (1920–1932). [przypis edytorski]

duha (ukr. дуга) — tu: kabłąk, łukowaty element uprzęży końskiej używanej na wschodzie. [przypis edytorski]

Duilius — zob. Valerius Maximus, ks. 3. rozdz. 6. [przypis edytorski]

duja — dulksmas, perk.: sąmyšis. [przypis edytorski]

dujė — pūkas. [przypis edytorski]

dukat — dawna złota moneta, będąca w obiegu do XIX w. [przypis edytorski]

dukat — złota lub srebrna moneta, używana w Europie od średniowiecza do początku XX wieku. [przypis edytorski]

dukat — złota moneta, będąca w obiegu do XIX w. [przypis edytorski]

dukat — złota moneta bita w Europie do XIX w. [przypis edytorski]

dukat — złota moneta bita w Wenecji od XIII w., później także w wielu innych krajach Europy. [przypis edytorski]

dukat — złota moneta europejska używana w XIX w. [przypis edytorski]

dukat — złota moneta. [przypis edytorski]

dukat — złota moneta, używana w Europie do XIX w. [przypis edytorski]

dukat — złota moneta używana w Europie do XIX w. [przypis edytorski]

dukat — złota moneta używana w Europie do XIX w. [przypis edytorski]

dukat — złota moneta używana w Europie do XIX w.; w oryginale: pistol, francuska nazwa dublona, złotej monety hiszpańskiej, lub wzorowanego na nim francuskiego luidora (ludwika), bitego od 1640. [przypis edytorski]

Du, komm hier, Knabe. Du hast Glück. Du bleibst leben. Weg (niem.) — Ty, chodź tu, chłopczyku. Masz szczęście. Zostajesz przy życiu. Precz. [przypis edytorski]

duksie — żartobliwie utworzony polski wołacz od łac. słowa dux: wódz. [przypis edytorski]

dukt — droga leśna; dziś popr. lm: dukty. [przypis edytorski]

dukt (z łac.: prowadzenie, ciąg) — tu: kanał lub rurociąg doprowadzający wodę; por. akwedukt. [przypis edytorski]

duk (z fr.) — książę. [przypis edytorski]

Dulag — skrót od Durchgangslager, obóz przejściowy dla ludności cywilnej. [przypis edytorski]

dulce cum utili (łac.) — przyjemne z pożytecznym. [przypis edytorski]

dulces (hiszp.) — słodycze. [przypis edytorski]

dulcis recordatio (łac.) — słodkie wspomnienie. [przypis edytorski]

Dulcissima Dolores mia! (hiszp.) — Moja najsłodsza Dolores! [przypis edytorski]

Dulcynea — bohaterka powieści Don Kichote Miguela Cervantesa, kochana przez głównego bohatera. [przypis edytorski]

Dulcynea — ukochana Don Kichota, tytułowego bohatera powieści Miguela Cervantesa. [przypis edytorski]

Dulcynea — ukochana Don Kichota, wyimaginowana księżniczka, w rzeczywistości wiejska dziewczyna o imieniu Aldona Lorenzo. [przypis edytorski]

Dulcynea — wyimaginowana księżniczka Don Kichota, bohatera-wariata z powieści Miguela de Cervantesa; w rzeczywistości wiejska dziewka o imieniu Aldona Lorenzo. [przypis edytorski]

Dulcynea z Tobosco — ukochana Don Kichota, bohatera powieści Miguela de Cervantesa, wyimaginowana księżniczka, w rzeczywistości wiejska dziewczyna o imieniu Aldona Lorenzo. [przypis edytorski]

Dulcynea z Toboso — ukochana Don Kichota, wyimaginowana księżniczka, w rzeczywistości wiejska dziewczyna o imieniu Aldona Lorenzo. [przypis edytorski]

dulczyć (gw.) — ślęczeć, trudzić się. [przypis edytorski]

dulczyć (gw.) — siedzieć gdzieś z obowiązku. [przypis edytorski]

du lebst noch (niem.) — ty jeszcze żyjesz. [przypis edytorski]

dulec — papieros. [przypis edytorski]

Dulfus, Stanisław (1762–1847) — polski pułkownik, uczestnik wojen napoleońskich. [przypis edytorski]

Dulichion — wyspa sąsiadująca z Itaką. [przypis edytorski]

Du liebst mich (niem.) — Kochasz mnie. [przypis edytorski]

dulka — element łodzi wiosłowej w postaci ruchomego pierścienia lub widełek przymocowanych do burty, służący do utrzymywania wiosła w odpowiedniej pozycji. [przypis edytorski]

dulkina — perk.: suima, pradeda varginti. [przypis edytorski]

Dulska — niezamierzona zbieżność z nazwiskiem bohaterki dramatu Gabrieli Zapolskiej Moralność pani Dulskiej, który powstał niemal 20 lat później. [przypis edytorski]

Du, Lumpenhund. Vater? Das macht nichts. Ein Schuss, ein Mensch… es ist aus mit ihm (niem.) — Ty szmato. Ojciec? To nic nie znaczy. Jeden strzał, jeden człowiek… już po nim. [przypis edytorski]

duluoti — darytis dulam, palšti. [przypis edytorski]

Duma — Duma o hetmanie, dzieło Żeromskiego z 1908 roku. [przypis edytorski]

Dumain: Odkryj tekst jaki, jakie prawo stare. Longaville: I diabła jakim oszukaj fortelem — w późn. wyd. tłumaczenie zweryfikowano, dodając jeden wers i odmiennie przypisując postaciom: „Dumain: Właśnie! na grzech nasz wynajdź jakie ziele. Longaville: Odkryj tekst jaki, jakie prawo stare i diabła jakim oszukaj fortelem”. [przypis edytorski]

duma (lit.) — epicki utwór o tematyce historyczno-bohaterskiej, zawierający motywy balladowe; smutna pieśń. [przypis edytorski]

dumami ognie rozpala — w myślach zapala ognie. [przypis edytorski]

Duma o Hetmanie — poemat historyczny Stefana Żeromskiego z 1908 r. [przypis edytorski]

duma o Żółkiewskim ze Śpiewów Niemcewicza — Duma o Żółkiewskim z cyklu Śpiewów historycznych (wyd. 1816) Juliana Ursyna Niemcewicza (1757–1841), skomponowanych w celach dydaktycznych, przedstawiających wyidealizowaną wizję historii Polski, opublikowanych dla większej atrakcyjności „z muzyką i rycinami” i będących rodzajem podręcznika historii do recytowania lub śpiewania. [przypis edytorski]

Duma Państwowa — izba niższa parlamentu Imperium Rosyjskiego, powołana manifestem cesarskim w 1906 z powodu kryzysu państwa wywołanego przez rewolucję 1905 roku. W pierwszych dwóch Dumach (od kwietnia 1906 do czerwca 1907) dominowali posłowie o poglądach liberalnych i socjalistycznych; izby te zostały rozwiązane przez cara. Wybory do trzeciej odbyły się w listopadzie 1907 przy zmienionej ordynacji wyborczej, ograniczającej poprzez system kurialny reprezentację robotników, chłopów i nierosyjskich narodowości Imperium, wskutek czego wyłoniono skład dużo bardziej konserwatywny i przychylny absolutyzmowi. [przypis edytorski]

Duma Państwowa — izba niższa parlamentu Imperium Rosyjskiego, powołana manifestem cesarskim w 1906 z powodu kryzysu państwa wywołanego przez rewolucję 1905 roku. [przypis edytorski]

duma — rodzaj smutnej pieśni. [przypis edytorski]

Dumas, Aleksander (ojciec) (1802–1870) — powieściopisarz i dramaturg francuski, popularny twórca awanturniczych powieści opartych na motywach historycznych; autor: Trzech muszkieterów, Hrabiego Monte-Christo i in. [przypis edytorski]

Dumas, Aleksander (syn) (1824–1895) — syn pisarza Aleksandra Dumasa, autor m. in. powieści Dama kameliowa. [przypis edytorski]

Dumas, Aleksandre (1824–1895) — pisarz i dramaturg francuski lub jego ojciec, Alexandre Dumas (1802–1870), także pisarz i dramaturg. Z dalszego kontekstu wynika, że chodzi raczej o Dumasa-syna. [przypis edytorski]

Dumas, Alexandre, ojciec (1802–1870) — francuski powieściopisarz i dramaturg; autor poczytnych powieści historycznych z wątkami awanturniczymi i romansowymi, m.in. Trzej muszkieterowie oraz Hrabia Monte Christo. [przypis edytorski]

Dumas, Alexandre, ojciec (1802–1870) — francuski powieściopisarz i dramaturg; brał udział w rewolucji francuskiej z 1830 roku i walce o niepodległość Włoch; autor poczytnych powieści historycznych z wątkami awanturniczymi i romansowymi, np. Trzej muszkieterowie (1844). [przypis edytorski]

Dumas, Alexandre, syn (1824–1895) — francuski pisarz, członek Akademii Francuskiej, autor powieści obyczajowych, komedii moralistycznych. [przypis edytorski]

Dumas, Alexandre, syn (1824–1895) — francuski pisarz, członek Akademii Francuskiej, autor powieści obyczajowych, komedii moralistycznych; w 1848 zasłynął Damą kameliową, po której powstały komedie, np. Półświatek, Cudzoziemka. [przypis edytorski]

Dumas fils — Dumas syn. [przypis edytorski]

Dumas, Jean Baptiste (1800–1884) — chemik francuski, profesor Sorbony, członek Akademii Francuskiej. [przypis edytorski]

Dumas — niestety, nie udało się ustalić, czy chodzi o Alexandre'a Dumasa ojca (1802–1870) czy syna (1824–1895). [przypis edytorski]

Dumas, René-François (1753–1794) — prawnik, polityk, wiceprzewodniczący Trybunału Rewolucyjnego. [przypis edytorski]

duma — tu: dumanie, myśli. [przypis edytorski]

duma — tu: smutna, elegijna pieśń. [przypis edytorski]

duma — tu: utwór epicko-liryczny osnuty wokół wydarzeń historycznych i opiewający zwykle słynną postać; duma zawiera motywy balladowe, charakterystyczny jest dla niej nastrój elegijny; gatunek wywodzi się z średniowiecznego gatunku pieśni wyrażającej żal po rycerzu. [przypis edytorski]

Du Maurer? (niem.) — ty murarz? [przypis edytorski]

Du Maurer, verfluchter Spitzbube? (niem.) — Tyś murarz, hultaju przeklęty? [przypis edytorski]

duma (z ukr.) — liryczno-epicka pieśń o życiu Kozaków, o tematyce historyczno-bohaterskiej lub obyczajowej. [przypis edytorski]

dum Capitolium (łac.) — dopóki Kapitol (Horacy, Pieśni III, 30). [przypis edytorski]

dum-dum — pocisk karabinowy powodujący rozległe rany szarpane. [przypis edytorski]

dumę, którą (…) powziąłeś o sobie, spojrzej (…) sobie na nogi, to spuścisz ten ogon — odwołanie do pawia jako symbolu dumy oraz jako uosobienia połączenia świetnych pozorów i niepięknej treści; popularne powiedzenie: paw płacze patrząc na swe nogi (wg ind. legendy paw zamienił się na nogi na czas konkursu tańca z podstępną przepiórką, która potem uciekła nie oddając mu pożyczonych nóg), por. także: „Pawie, pojrzyj na swe nogi, gdy roztoczysz ogon drogi”; wezwanie do ukorzenia się, opamiętania w nieuzasadnionej dumie. [przypis edytorski]

du mercure (fr.) — rtęć. [przypis edytorski]

dum fierent — gdy już były (zrobione, gotowe); w niemieckim oryginale: robienie, praca (das Machen). [przypis edytorski]

dumieje — dziś popr. forma: zdumiewa. [przypis edytorski]

dumka (daw.) — wymysł, mniemanie. [przypis edytorski]

dumka — ludowa ballada. [przypis edytorski]

dumka — ludowa pieśń ukraińska w formie ballady. [przypis edytorski]

dumka — ludowa pieśń ukraińska w formie ballady. [przypis edytorski]

dumka — pieśń. [przypis edytorski]

dumka (ukr.) — myśl, pomysł; por.: dumać. [przypis edytorski]

dumka (ukr.) — myśl; por.: dumać. [przypis edytorski]

dumki Bohdana — tęskne ludowe ballady ukraińskie Józefa Bohdana Zaleskiego (1802–1886), przedstawiciela tzw. szkoły ukraińskiej polskiego romantyzmu. [przypis edytorski]

dummes Tier (niem.) — głupie bydlę (dosł.: zwierzę). [przypis edytorski]

Dumme, verfluchte Polin (niem.) — głupia, przeklęta Polka. [przypis edytorski]

dumna była na co — dziś popr.: dumna była z czego. [przypis edytorski]

dumnym maksym swoich składem — sens: swoimi dziełami, pełnymi umoralniających maksym. [przypis edytorski]

du mois de miel! (fr.) — miodowego miesiąca. [przypis edytorski]

Dumourier, właśc. Dumouriez, Charles François Duperier (1739–1823) — fr. generał z czasów Rewolucji Francuskiej. [przypis edytorski]

Dumourier — własc. Charles François Dumouriez (1739–1823), generał francuski, jeden z dowódców konfederacji barskiej. [przypis edytorski]

du mouvement (fr.) — ruchu. [przypis edytorski]