Przypisy

Iksy — nawiązanie do grupy recenzentów teatralnych o klasycystycznych przekonaniach, działającej w Warszawie w latach 1815–1819; wszyscy jej członkowie podpisywali swoje publikacje znakiem X. [przypis edytorski]

I które mieli z sobą dary, Dzieciątku dają za ofiary — inwersja: i dają Dzieciątku dary, które mieli ze sobą. [przypis edytorski]

ik — trump.: iki. [przypis edytorski]

ikvaliai — iki valios, labai daug. [przypis edytorski]

Ikwa — rzeka na Wołyniu, w zach. części Ukrainy, prawy dopływ Styru. [przypis edytorski]

ił — drobnoziarnista skała osadowa. [przypis edytorski]

Iłłakowiczówna, Kazimiera (1892–1983) — poetka, tłumaczka, przed wojną związana towarzysko ze skamandrytami. [przypis edytorski]

ił — miękka skała osadowa złożona z bardzo drobnych ziarenek, podobna do gliny. [przypis edytorski]

Iłowajski, Dmitrij (1832–1920) — rosyjski historyk, autor szkolnych podręczników obowiązujących w Królestwie Polskim, fałszujących historię Polski i wykorzystywanych jako narzędzie rusyfikacji. [przypis edytorski]

iłowajszczyzna — propaganda prorosyjska podobna do stosowanej przez Dmitrija Iłowajskiego (1832–1920), rosyjskiego historyka, autora obowiązujących w Królestwie Polskim podręczników szkolnych i akademickich, gloryfikujących imperialną Rosję i usprawiedliwiających rozbiory Polski, za główną przyczynę upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów uznających wrodzoną skłonność Polaków do anarchii. [przypis edytorski]

iłu — geniusz. [przypis edytorski]

il bat la campagne (fr.) — on odchodzi od tematu; bredzi. [przypis edytorski]

il corrige la fortune (fr.) — poprawia los. [przypis edytorski]

il crévera dans l'instant (fr.) — on za chwilę pęknie. [przypis edytorski]

il deserto e la tomba (wł.) — pustynia i grób. [przypis edytorski]

Il Duce (wł.: Wódz) — Benito Mussolini (1883–1945): włoski polityk, założyciel i przywódca ruchu faszystowskiego; w 1922 dokonał zamachu stanu i stanął na czele rządu; od 1925 dyktator Włoch; podpisał traktaty laterańskie regulujące stosunki Włoch z Watykanem (1929); prowadził agresywną politykę zagraniczną: dokonał podboju Etiopii (1935–1936), udzielał wojskowego wsparcia gen. Franco podczas wojny domowej w Hiszpanii (1936–1939), zawiązał sojusz z Niemcami (tzw. Oś Rzym–Berlin, 1936), zaanektował Albanię (1939), usiłował zdobyć Grecję i Egipt; po wylądowaniu aliantów na Sycylii w 1943 odsunięty od władzy, utworzył satelickie względem Niemiec, marionetkowe państwo z rządem rezydującym w płn. Włoszech w Salò; schwytany przez komunistycznych partyzantów w 1945 i rozstrzelany. [przypis edytorski]

ile a. ile że (daw.) — ponieważ. [przypis edytorski]

ile braci — popr.: ilu braci. [przypis edytorski]

ile (daw.) — tu: jeśli. [przypis edytorski]

ile (daw.) — tu: ponieważ. [przypis edytorski]

Ile de France — francuska nazwa wyspy Mauritius (ok. 900 km na wschód od Madagaskaru), funkcjonująca w okresie, kiedy stanowiła zamorskie terytorium francuskie (1715–1810), do czasu przejęcia przez Brytyjczyków. [przypis edytorski]

ile — dziś popr.: co. [przypis edytorski]

ile go stawało (starop.) — ile da rady; ile mu starczy sił itp. [przypis edytorski]

ile grochów — dziś raczej: ile ziarnek grochu. [przypis edytorski]

ile koń wystarczy — właśc.: ile koń wyskoczy; możliwie najszybciej. [przypis edytorski]

ilekroć razy — błąd logiczny (kontaminacja); popr.: ilekroć a. ile razy. [przypis edytorski]

ilekroć razy — dziś popr.: ile razy a. ilekroć. [przypis edytorski]

ilekrotnie — dziś: ilekroć. [przypis edytorski]

ile — o ile. [przypis edytorski]

I lepiej być miastu bez murów, rzekł jeden, niżli bez praw — być może nawiązanie do słów Heraklita z Efezu: „Lud powinien walczyć w obronie prawa, tak jak w obronie murów miasta” (Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów IX 1.2). [przypis edytorski]

Ile płacisz drób? — dziś: ile płacisz za drób? [przypis edytorski]

ile przełożony — ponieważ był przełożonym. [przypis edytorski]

ileś bronił — dziś raczej: ile broniłeś. [przypis edytorski]

il est au courant (fr.) — jest na bieżąco. [przypis edytorski]

Il est avec le ciel des accommodements (fr.) — Z niebem można się porozumieć; parafraza słów ze sztuki Moliera Świętoszek (akt IV, scena 5): Le ciel défend, de vrai, certains contentements; Mais on trouve avec lui des accommodements (Jest w takim czynie niby dla nieba rzecz zdrożna, ale porozumienie z nim wynaleźć można; tłum. Kazimierz Zalewski). [przypis edytorski]

Il est beau, n'est-ce pas? (fr.) — Jest piękny, nieprawdaż? [przypis edytorski]

Il est cocu, le chef de gare (fr.) — Naczelnik stacji jest rogaczem; słowa fr. piosenki, powiedzonko do dziś popularne we Francji. W 1925 r. ukazała się komedia o tym tytule, której autorami byli André Mouëzy-Éon i Nicolas Nancey. [przypis edytorski]

il est correct (fr.) — on jest w porządku. [przypis edytorski]

Il est içi — ma foi (fr.) — On tu jest, a to dopiero. [przypis edytorski]

il est indigne des grands coeurs de repandre le trouble, qu'ils ressentent (fr.) — jest niegodziwością wielkich serc szerzyć wśród innych niepokój, który same odczuwają (Clotilde de Vaux). [przypis edytorski]

il est mourru par désespoir — umarł z rozpaczy (błąd w formie czasownikowej, powinno być: il est mort w passé composé a. il mourut w passé simple). [przypis edytorski]

Il est permis de violer l'histoire à la condition de lui faire un enfant (fr.) — Można gwałcić historię pod warunkiem, że się ją obdarzy dzieckiem. [przypis edytorski]

Il est très beau (fr.) — Jest bardzo piękny. [przypis edytorski]

Ilex paraguanensis (łac., bot.) — ostrokrzew paragwajski; jego potoczna hiszpańska nazwa to yerba mate, a portugalska erva-mate. [przypis edytorski]

ile że (daw.) — jako że, ponieważ. [przypis edytorski]

ile że (daw.) — jako że. [przypis edytorski]

ile że (daw.) — ponieważ. [przypis edytorski]

ile że — jako że, ponieważ. [przypis edytorski]

ile, że — jako że, ponieważ. [przypis edytorski]

ileżem razy musiał — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ileż razy musiałem. [przypis edytorski]

ile że (przetarz.) — jako że, ponieważ. [przypis edytorski]

Ileż! niewinnych ofiar pomowionych o czary i inne występki poległo na stosach — dziś popr. wykrzyknik w środku zdania powinien być usunięty; tu: zostawiono ten rodzaj daw. zapisu oddającego stan emocjonalny osoby mówiącej. [przypis edytorski]

il fallait faire bonne mine à mauvais jeu (fr.) — trzeba robić dobrą minę do złej gry. [przypis edytorski]

il fant profiter du moment (fr.) — trzeba wykorzystać moment. [przypis edytorski]

Il faut avoir des opinions. (fr.) — trzeba mieć swoje zdanie. [przypis edytorski]

il faut le défendre (fr.) — nie trzeba na to pozwalać. [przypis edytorski]

Il faut, que jeunesse se passe (fr.) — trzeba, aby młodość przeminęła. [przypis edytorski]

il faut que la jeunesse se passe (fr.) — młodość musi się wydarzyć, przejść; odpowiednik polskiego powiedzenia: młodość musi się wyszumieć. [przypis edytorski]

Il faut, qu'il aille au collège (fr.) — powinien iść do szkoły. [przypis edytorski]

Il faut qu'ils se contrebalancent (fr.) — muszą się równoważyć. [przypis edytorski]

il faut travailler (fr.) — tu: trzeba jechać. [przypis edytorski]

il faut tuer les passions (fr.) — trzeba zabić namiętności. [przypis edytorski]

il fo to prędr (zniekszt. fr. il faut prenre) — trzeba pojąć. [przypis edytorski]

ilgu — nuobodu, ilgesinga, liūdna. [przypis edytorski]

iliackie (…) bitwy — przedstawienia walk podczas woj­ny trojańskiej; przymiotnik iliacki od: Iliada. [przypis edytorski]

iliacki — trojański; z Ilionu. [przypis edytorski]

Iliacos intra muros peccatur et extra (łac.) — Wewnątrz trojańskich murów błądzą i poza nimi (Horacy, Listy, I, 2, w. 16). [przypis edytorski]

Iliada — epopeja opiewająca wojnę Achajów (Greków) z Ilionem (Troją), jej autorstwo przypisuje się Homerowi (VIII w. p.n.e.). [przypis edytorski]

Iliada — epos Homera, w którym bohater, Achilles, odmawia udziału w walce. [przypis edytorski]

Iliada nieszczęść — przen.: tyle nieszczęść wskutek wojny trojańskiej, ile opisuje Iliada Homera. [przypis edytorski]

Iliada — powstały w VIII lub VII wiek p.n.e. epos opowiadający o wojnie trojańskiej, którego autorstwo przypisywane jest starogreckiemu epikowi i śpiewakowi Homerowi. [przypis edytorski]

Iliada — słynny starogrecki epos, którego autorstwo przypisywane jest Homerowi (ok. VIII w p.n.e.) [przypis edytorski]

Iliadek (…) tłum — procesja błagalna Trojanek. [przypis edytorski]

Iliadki — Trojanki. [przypis edytorski]

Ilia, kapłanka-królowa — Rea Sylwia, bohaterka legend rzym.; córka króla miasta Alba Longa, Numitora, zmuszona do złożenia ślubów czystości, została westalką, kapłanką wiecznego ognia Westy; jednak ze związku z bogiem wojny, Marsem, urodziła bliźnięta, Romulusa i Remusa. [przypis edytorski]

Ilidże — w dzisiejszej pisowni tureckiej: Ilıca, miejscowość ok. 15 km na zach. od Erzurum. [przypis edytorski]

ilijoński — należący do Troi (Ilionu). [przypis edytorski]

ilijoński — trojański (od Ilion — Troja). [przypis edytorski]

I like you (ang.) — Lubię pana. [przypis edytorski]

ilioński — trojański. [przypis edytorski]

Ilion — Troja. [przypis edytorski]

Ilion — Troja; tu forma wydłużona: Ilijon (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

Iliria — staroż. kraina na wsch. wybrzeżu Adriatyku, obejmująca tereny obecnej Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii i Albanii. [przypis edytorski]

Iliria — utworzone w 1809 r. przez Napoleona królestwo złożone m.in z Dalmacji, Gorycji, Triestu oraz części Chorwacji. [przypis edytorski]

ili (ros.) — czy. [przypis edytorski]

Iliryjczyk — mieszkaniec Ilirii, krainy historycznej na terenie dzisiejszej Serbii, Bośni, Czarnogóry i Chorwacji. Iliryzmem nazywał się ruch dążący do rozwoju kultury i zjednoczenia południowych Słowian. [przypis edytorski]

iliryjski — przym. od Iliria: staroż. kraina na wsch. wybrzeżu Adriatyku, obejmująca tereny obecnej Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii i Albanii. [przypis edytorski]

Ilissos — rzeka opływająca Ateny od południa. [przypis edytorski]

Ilissos — rzeka opływająca w starożytności Ateny od płd., za murami miejskimi. [przypis edytorski]

Ilissos — rzeka w Attyce, wypływająca z gór Hymetu i okrążająca od płd. Ateny. [przypis edytorski]

Ilissos — rzeka w Attyce, wypływająca z gór Hymetu i okrążająca od południa Ateny. [przypis edytorski]

Ilissus a. Ilissos — rzeka opływająca Ateny od płd. [przypis edytorski]

Ilium — Ilion; Troja. [przypis edytorski]

Ilium (łac.) a. Ilion (gr.) — poetycka nazwa Troi, od imienia jej założyciela, Ilosa; w literaturze średniowiecznej, u Chaucera (Troilus and Criseyde) i Lydgate'a (Troy Book): nazwa zamku trojańskiego, rezydencji Priama. [przypis edytorski]

Ilium — Troja; por. tytuł epopei Homera o wojnie trojańskiej: Iliada. [przypis edytorski]

Il l'abhorre (fr.) — Nie znosi jej. [przypis edytorski]

illacja — zastrzeżenie. [przypis edytorski]

Il l'adore! (fr.) — Uwielbia ją! [przypis edytorski]

illegalny — nielegalny. [przypis edytorski]

Illiberia, właśc. Illiberis — rzym. nazwa daw. miasta w pobliżu późniejszej Grenady; kolonia grecka Elibyrge (Elybirge) założona w V w. p.n.e., opanowana przez Kartaginę, później przez Rzymian, w okresie wizygockim znana jako Elwira, w czasach kalifatu Kordoby stolica prowincji, po rozpadzie kalifatu na pocz. XI w. została porzucona na rzecz łatwiejszej do obrony Grenady. [przypis edytorski]