Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 11155 przypisów.
ktosik (gw.) — ktoś. [przypis edytorski]
Władysław Stanisław Reymont, Chłopi, Chłopi, Część czwarta - Lato
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
ktosik — ktoś, domyślnie: może „zły”, bies u rozstajnych dróg (zgodnie z mitologią ludową). [przypis redakcyjny]
Kto ta Fortuna, o której tu mowa — W trzeciej części tego poematu, to jest w Raju, poeta przedstawia gwiazdy w rozmaitych kręgach niebieskich biorące z góry siłę, jaką niższym sferom, a z kolei ziemi udzielają, i jak to działanie planet wyższych na niższe kierowane jest przez aniołów (beati motori); Raj, pieśń II. Tym aniołem, tym duchem przeznaczonym od Boga do kierowania podziałem dóbr ziemskich, jest Fortuna. Podług języka scholastycznego należy ona do inteligencji, podług mowy powszedniej do aniołów, którzy są sługami Bożymi. [przypis redakcyjny]
Kto tam odejmie co, ten będzie mądry! — fragment poematu dygresyjnego Beniowski, autorstwa Juliusza Słowackiego (1809–1849). [przypis edytorski]
kto ten kolos stawił — kto postawił tego kolosa; kto zbudował tę ogromną budowlę. [przypis edytorski]
kto — tu dziś popr.: ktoś. [przypis edytorski]
Kto uciechom (…) nadto je goni — dwuwiersz ten, w oryginale, zaczerpnięty jest z francuskiego przekładu Plutarcha (Cum principibus philosophandum esse), pióra Amyota. [przypis tłumacza]
„Kto urzędowo zawsze nosił szaty, Niechaj dalej je nosi (…)” — znaczy to, że raban Gamliel, który od zawsze pełnił funkcję nasi, powinien ją nadal pełnić. [przypis tłumacza]
Kto uwolnił swój umysł z ciemnicy przesądów, dla tego więzienie nie istnieje, gdyż rozkazuje wtedy mówić kamieniom, i kamienie mówią za nas!… — nawiązanie do wypowiedzi Jezusa z Ewangelii Łukasza: A on odpowiadając, rzekł im: Powiadam wam, jeśliby ci milczeli, wnet kamienie wołać będą (Łk, 19:40). [przypis edytorski]
Kto was słucha, mnie słucha — Łk 10, 16. [przypis edytorski]
kto w domu hoduje głodujące czeladzie, drobnych dzieci lik — nigdy Grekowi tak źle być nie może, iżby zapomniał dowcipu i wdzięku. I to prawda. W tym strasznym 411 roku, kiedy w Atenach nędza i głód doszły ostatnich niemal granic, kiedy już i pieniędzy zabrakło i w kasach rządowych i prywatnych — naród bawi się i słucha w teatrze takich na pół bolesnych, a na pół żartobliwych kpinek z własnej biedy. [przypis tłumacza]
Kto wie? (…) motyle — w oryginalnej wersji językowej: Who knows? He is gone, inscrutable at heart, and the poor girl is leading a sort of soundless, inert life in Stein's house. Stein has aged greatly of late. He feels it himself, and says often that he is ”preparing to leave all this; preparing to leave…” while he waves his hand sadly at his butterflies.; tłum. red. W.L. [przypis edytorski]
Kto wie, nie zmieni-li się fortuna z buławą — kto wie, czy nie pójdą nam rzeczy gorzej pod innym wodzem. [przypis redakcyjny]
Kto w miłości pieśń żałoby Raz zanucił, wiecznie nuci; Kto raz zabłądził na groby, Już z nich na świat nie powróci — zmieniony cytat z Widowiska, I części Dziadów Adama Mickiewicza: „Kto w młodości pieśń żałoby/ Raz zanucił, wiecznie nuci;/ Kto młody odwiedza groby,/ Już z nich na świat nie powróci”. [przypis edytorski]
Kto wojska obce do kraju wprowadził? — ostatnio Czartoryscy w r. 1764. [przypis redakcyjny]
kto wola (daw.) — kto chce. [przypis edytorski]
Kto w swej pamięci bez błędu zapisze rzecz raz słyszaną, taki dobrze słucha — Wergiliusz przez to zwięzłe zdanie mówi: W porę przypominasz i dobrze pamiętasz mój wiersz z Eneidy, księgi V: Superanda omnis fortuna ferendo est. [przypis redakcyjny]
Kto wy taki? (gw.) — Kim wy jesteście? [przypis edytorski]
ktoże (daw.) — dłuższa forma konstrukcji z partykułą wzmacniającą od: któż. [przypis edytorski]
ktożeś ty (daw.) — kim jesteś. [przypis edytorski]
Kto (…) zamienił wolę Narodu w wolę Dworu Moskiewskiego — początek dali Czartoryscy w czasie bezkrólewia 1764 r., zawiązując konfederację z pomocą wojsk ros., co Rosja wyzyskała. [przypis redakcyjny]
kto zaś słowo pisnął o pokoju — według Tacyta takich nie było: „Szedł do oręża, kto go tylko mógł dźwigać, a zuchwałość więcej jeszcze rąk uzbroiła. Równa zaciętość w mężczyznach i niewiastach” (Dzieje V, 13, przekł. Naruszewicza). [przypis tłumacza]
Kto zasie w słowie znalazł był pierwiastek boski (…) Pieśń w życiu raz zrodzona moc ma nieśmiertelną — W. Lieder, Wiersze, Paryż (1897), V, s. 5–7 (Z powodu rozbicia lutni). [przypis autorski]
Kto zdrowie swoje miłuje, traci je. A kto je utraca, najduje je — wg wskazania w źródle na marginesie: J 12, 25, jednak w tłum. Wujka werset ten brzmi: „Kto miłuje duszę swą, traci ją, a kto nienawidzi dusze swojej na tym świecie, ku wiecznemu żywotowi strzeże jej”; cytat zapewne wymieszany z Mt 10, 39: „Kto nalazł duszę swoję, straci ją; a kto by utracił duszę swą dla mnie, najdzie ją”. [przypis edytorski]
kto z kaźnią się rozminął — kto sam nie cierpi; kaźń: cierpienie, tortura. [przypis edytorski]
Kto z nami nie chce chleba, my z nim i kołaczy — przysłowie. [przypis redakcyjny]
Kto z prawdy jest, ten prawdę mówi (…) — zapewne odniesienie do J 18, 37. [przypis edytorski]
Kto z was bez grzechu, niechaj pierwszy rzuci na nią kamieniem — J 8, 7. [przypis edytorski]
Kto z was jest bez grzechu… — słowa Chrystusa do faryzeuszów oskarżających jawnogrzesznicę (J 7:7). [przypis redakcyjny]
KTT — tak podpisywał się w prasie Krzysztof Teodor Toeplitz, (1933–2010), dziennikarz i krytyk, a także autor scenariusza serialu Czterdziestolatek. [przypis edytorski]
Kturem — powinno być: którem (dziś którym). [przypis edytorski]
kūdas (lenk.) — liesas. [przypis edytorski]
kūdas (lenk.) — sulysęs. [przypis edytorski]
kūgis — didelė šieno, šiaudų ar kt. kupeta. [przypis edytorski]
kūmas — krikšto tėvas. [przypis edytorski]
Kūną medum ir — Midumi kūną. [przypis redakcyjny]
Kūnu kur kas didesni už manuosius. — Veik kiekviename kovų aprašyme kronikieriai užtėmija [užtėmyti — pastebėti. red. WL.], kad vokiečiai perviršijo lietuvius didumu kūno ir pajėga; smūgius jų bardišių [bardišius (lenk., rus.) — kirvis su ilgu kotu. red. WL.] lietuviai vargiai galėjo atlaikyti. Kęstutis, Narimanta, nors buvo vikrūs ir sylingi [sylingas (lenk.) — pajėgus, stiprus, galingas. red. WL.], susirėmus su vokiečiais tokiuose atsitikimuose būdavo išmesti iš balno. [przypis autorski]
kūtė — tvartas, gurbas. [przypis edytorski]
kūzabas — iš medžio padarytas indelis uogoms rinkti. [przypis edytorski]
Kuakiutl, właśc. Kwakiutlowie — grupa plemion Indian północnoamerykańskich zamieszkujących płn. część wyspy Vancouver i wybrzeża kanadyjskiej prowincji Kolumbia Brytyjska (oba tereny przedzielone przez cieśninę Królowej Charlotty); tradycyjna kultura tych plemion oparta jest na totemizmie i instytucji potlaczu; jednym z ważnych badaczy Kwakiutlów był Franz Boas. [przypis edytorski]
„Kuba” — Bateria artylerii „Kuba”, nazwana tak od pseudonimu jej dowódcy, por. Romualda Jakubowskiego, wchodziła w skład 7 Pułku Piechoty Legionów AK „Garłuch”. Jego zadaniem było opanowanie na początku powstania lotniska na Okęciu. 1 sierpnia 1944 r. dowódca pułku, mjr Stanisław Babiarz ps. „Wysocki” ocenił, że akcja wobec silnej obsady niemieckiej nie rokuje szans powodzenia i odwołał natarcie. Rozkaz nie dotarł na czas do baterii „Kuba”, która samotnie uderzyła z podwarszawskiej wsi Zbaraż na Okęcie i została odparta z ciężkimi stratami. [przypis edytorski]
Kubacki, Wacław (1907–1992) — historyk literatury, krytyk, autor powieści i prozy poetyckiej. [przypis edytorski]
Kubacki, Wacław (1907–1992) — krytyk i historyk literatury. [przypis edytorski]
Kubań — rzeka w Rosji, w zach. części Kaukazu Północnego oraz obszar żyznych ziem objętych jej dorzeczem, Kubań wypływa z gór Elbrusu, a uchodzi szeroką deltą do Morza Azowskiego; tu: przyczółek kubański, znany również jako „przyczółek Gotów”, był ufortyfikowaną niemiecką pozycją wojskową położoną na półwyspie Taman w Rosji, między Morzem Azowskim a Morzem Czarnym. Od stycznia do października 1943 służył jako miejsce postoju armii niemieckiej, skąd miała prowadzić ataki na szyby naftowe na Kaukazie. [przypis edytorski]
kubana (daw.) — opłata za umożliwienie transakcji a. łapówka. [przypis edytorski]
kuban (daw.) — datek, łapówka. [przypis edytorski]
kuban (daw.) — łapówka. [przypis edytorski]
kuban (daw.) — łapówka. [przypis edytorski]
kuban — podarunek, łapówka. [przypis redakcyjny]
Kuba Rozpruwacz — pseudonim nadany zabójcy londyńskich prostytutek, jego tożsamość nie została ustalona. [przypis edytorski]
kubatura — pojemność. [przypis edytorski]
Kubbadar! Tumbleinga! — uważajcie, żebyście nie zlecieli! [przypis tłumacza]
kubek w kubek — identycznie. [przypis edytorski]
kubek w kubek — taki sam. [przypis edytorski]
kubeł — tu wyraz kubeł oznacza okrągłą skrzynkę, szkatułkę, gdzie się księgi (zwoje) mieściły. [przypis redakcyjny]
Kube, Wilhelm (1887–1943) — od 1941 r. Gauleiter czyli komisarz generalny Białorusi, zginął w zamachu w Mińsku w niejasnych okolicznościach. [przypis edytorski]
Kubiak, Tadeusz (1924–1979) — poeta, satyryk, w 1949 r. nagrodzony w konkursie Ministerstwa Kultury i Sztuki. [przypis edytorski]
Kubicki, Maciej — porucznik korpusu inżynierów koronnych; podczas insurekcji awansowany na kapitana, następnie na majora. [przypis edytorski]
kubiczny (daw.) — sześcienny, od: kubik: sześcian, kostka, pot. także jednostka objętości, szczególnie drewna a. materiałów budowlanych, równa objętości sześcianu o ustalonym boku (dziś: jeden metr sześcienny). [przypis edytorski]
kubiczny — sześcienny. [przypis edytorski]
kubiczny — w kształcie sześcianu. [przypis edytorski]
kubik — metr sześcienny; pot. nazwa miary objętości towarów (np. drewna itp.). [przypis edytorski]
kubik — sześcian, kostka sześcienna. [przypis edytorski]
Kubilaj-chan (1215–1294) — wnuk Dżyngis-chana, syn Tołuja i Sorkaktani-beki, piąty wielki chan mongolski i pierwszy cesarz Chin z dynastii Yuan. [przypis edytorski]
kubista — przedstawiciel kubizmu, kierunku w sztukach plastycznych powstałego na pocz. XX w., charakteryzującego się sprowadzaniem przedmiotów i postaci do układów uproszczonych brył geometrycznych, próbami jednoczesnego przedstawiania przedmiotu z różnych punktów widzenia. [przypis edytorski]
kubizm — kierunek w sztukach plastycznych powstały na pocz. XX w., charakteryzujący się sprowadzaniem przedmiotów i postaci do układów uproszczonych brył geometrycznych, próbami jednoczesnego przedstawiania przedmiotu z różnych punktów widzenia; jako pierwszy kierunek, który radykalnie zerwał z tradycyjną koncepcją sztuki, kubizm wywarł wielki wpływ na rozwój sztuki nowoczesnej. [przypis edytorski]
kubka (brus., lenk.) — puodelis. [przypis edytorski]
Kubłaj-Chan (1215–1294) — wnuk Czyngis-Chana, pierwszy cesarz Chin z dynastii Yuan. [przypis edytorski]
ku brzegu — dziś popr. forma C. lp: ku brzegowi. [przypis edytorski]
Kubuś — [por.] Diderot, Kubuś fatalista i jego pan. [przypis tłumacza]
kuć (gw.) — dziobać. [przypis edytorski]
kučmeistras — vyresnysis miško prievaizdas. [przypis edytorski]
kuć — przybijać podkowę pod kopyta. [przypis edytorski]
Kucharz doskonały — Książka teraz bardzo rzadka, przed stukilkudziesiąt laty wydana przez Stanisława Czernieckiego. [przypis autorski]
Kuching — miasto w Malezji, na płn. wybrzeżu wyspy Borneo. [przypis edytorski]
ku chłopcowi — dziś: ku chłopcu. [przypis edytorski]
kucia a. kutia — tradycyjna potrawa wigilijna kuchni wschodniej, robiona z gotowanej pszenicy lub kaszy z utartym makiem oraz miodem i różnymi bakaliami. [przypis edytorski]
kucius (vok.) — lazda, pagalys. [przypis edytorski]
kucja a. kutia — tradycyjna potrawa wigilijna kuchni wschodniej, robiona z gotowanej pszenicy lub kaszy z utartym makiem oraz miodem i różnymi bakaliami. [przypis edytorski]
Kuckuck — Kuckucksuhr. [przypis edytorski]
kucza (daw.) — loch, namiot. [przypis redakcyjny]
kucza (gw.) — licha chatka, szałas, szopa. [przypis edytorski]
kucza (gw.) — licha chatka, szałas, szopa; zagroda dla prosiąt, cieląt, kur. [przypis edytorski]
ku Czarnemu Stawu — dziś raczej: ku Czarnemu Stawowi. [przypis edytorski]
kuczbaj — kosmata materia wełniana. [przypis redakcyjny]
kuczbajowa — z kosmatej materii wełnianej. [przypis redakcyjny]
ku czci Boga zbierać podatek — p. dalej VII, VI, 6. „A gdy przyszli do Kapharnaum, przystąpili, którzy didrachmy odbierali”, Mt 17, 24 (2 Mch 12, 43; 2 Krn 24, 6 i 9; Wj 30, 12). [przypis tłumacza]
Ku czci Franciszka Nullo — pierwodruk w „Kurjerze Warszawskim” 25 kwietnia 1923 r. (Nr. 113). [przypis redakcyjny]
kuczer (daw., z niem.) — woźnica. [przypis edytorski]
kuczer (z niem.) — woźnica. [przypis redakcyjny]
kuczka (daw.) — szałas. [przypis edytorski]
kuczka (hebr. sukka) — szałas budowany w święto Sukkot, mający przypominać o opisanej w Księdze Wyjścia wędrówce ludu wybranego z Egiptu do Ziemi Obiecanej, kiedy to Żydzi zmuszeni byli prowadzić koczowniczy tryb życia. [przypis edytorski]
kuczka (hebr. sukka) — szałas budowany w święto Sukkot, mający przypominać o opisanej w Księdze Wyjścia wędrówce ludu wybranego z Egiptu do Ziemi Obiecanej, kiedy to Żydzi zmuszeni byli prowadzić koczowniczy tryb życia. [przypis edytorski]
kuczka — namiot, szopa. [przypis edytorski]
kuczma (daw.) — rodzaj czapki. [przypis edytorski]
Kuczmański Szlak — środkowa odnoga Czarnego Szlaku. [przypis edytorski]
kuczma (z węg.) — rozczochrane włosy; czapka futrzana. [przypis redakcyjny]
kuczyć się (przestarz.) — tęsknić. [przypis edytorski]
kuczymunia — schron podziemny, bunkier, kryjówka. Nazwa może pochodzić, podobnie jak słowo kuczki, oznaczające rodzaj balkonu lub szałasu budowanego na żydowskie Święto Szałasów, od staropolskiego słowa kucza, czyli szałas, chata. Podczas Zagłady wiele osób żydowskich szukało schronienia w kryjówkach. Za miejsca ukrywania się mogły służyć odrębne przestrzenie w domach takie jak strychy, piwnice, różnego rodzaju zabudowania takie jak stodoły, ziemianki, bunkry, kapliczki, grobowce czy schowki specjalnie budowane w celu ukrywania się. Zdarzały się też wśród kryjówek formy naturalne takie jak drzewa czy jaskinie. Warunki życia w tych kryjówkach były niezwykle trudne. Kryjówki często były ciasne, pozbawione właściwej wentylacji, ogrzewania i naturalnego światła. Na niewielkiej przestrzeni z ograniczoną możliwością poruszania się i brakiem podstawowych udogodnień ukrywało się przez miesiące, a nawet lata kilka-kilkanaście osób. Problemy z zaopatrzeniem w jedzenie były powszechne, ponieważ zdobycie i przechowywanie wystarczających zapasów żywności bez wywoływania podejrzeń sąsiadów było bardzo trudne. Poza cierpieniem fizycznym tym, którzy ukrywali się, bezustannie towarzyszył strach przed wykryciem, obawa o bliskich i ciągłe poczucie niepewności. Osoby ukrywające się musiały pozostawać całkowicie cicho w ciągu dnia, aby uniknąć wykrycia, co ograniczało ich ruchy i możliwość komunikacji. Każdy hałas taki jak kroki, rozmowa, kaszel, chrapanie, płacz dzieci mógł zdradzić ich obecność. Odkrycie przez nazistów lub ich współpracowników oznaczało prawie pewną śmierć. Pomimo trudnych warunków ukrywający się Żydzi i Żydówki udzielali sobie wzajemnie wsparcia i pomocy, powszechne były akty odwagi i solidarności. [przypis edytorski]
kuczymunia — schron podziemny, bunkier. Podczas Zagłady wielu Żydów szukało schronienia w kryjówkach. Za miejsca ukrywania się mogły służyć odrębne przestrzenie w domach takie jak strychy, piwnice, różnego rodzaju zabudowania takie jak stodoły, ziemianki, bunkry, kapliczki, grobowce czy schowki specjalnie budowane w celu ukrywania Żydów. Zdarzały się też wśród kryjówek formy naturalne takie jak drzewa czy jaskinie. Warunki życia w tych kryjówkach były niezwykle trudne. Kryjówki często były ciasne, pozbawione właściwej wentylacji, ogrzewania i naturalnego światła. Na niewielkiej przestrzeni z ograniczoną możliwością poruszania się i brakiem podstawowych udogodnień ukrywało się przez miesiące, a nawet lata kilka-kilkanaście osób. Problemy z zaopatrzeniem w jedzenie były powszechne, ponieważ zdobycie i przechowywanie wystarczających zapasów żywności bez wywoływania podejrzeń sąsiadów było bardzo trudne. Poza cierpieniem fizycznym tym, którzy ukrywali się, bezustannie towarzyszył strach przed wykryciem, obawa o bliskich i ciągłe poczucie niepewności. Osoby ukrywające się musiały pozostawać całkowicie ciche w ciągu dnia, aby uniknąć wykrycia, co ograniczało ich ruchy i możliwość komunikacji. Każdy hałas taki jak kroki, rozmowa, kaszel, chrapanie, płacz dzieci mogły zdradzić ich obecność. Odkrycie przez nazistów lub ich współpracowników oznaczało prawie pewną śmierć. Pomimo trudnych warunków ukrywający się Żydzi udzielali sobie wzajemnie wsparcia i pomocy, powszechne były akty odwagi i solidarności. [przypis edytorski]
