Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 452 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | szwedzki | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 11388 przypisów.
kandelabr — duży, ozdobny, wieloramienny świecznik stojący. [przypis redakcyjny]
kandelabr — duży świecznik. [przypis edytorski]
kandelabr — duży, stojący, kilkuramienny świecznik. [przypis edytorski]
kandelabr — duży, stojący świecznik. [przypis edytorski]
kandelabr — ozdobny stojący świecznik o kilku ramionach. [przypis edytorski]
Kandia — dawna, wenecka nazwa wyspy Krety. [przypis edytorski]
Kandia — dziś Heraklion, największe miasto na Krecie. [przypis edytorski]
Kandia (wł. Candia) — ob. Heraklion (od 1898), główne miasto wyspy Krety; dawna stolica Księstwa Kandii (1212–1669), stanowiącego kolonię Republiki Weneckiej; nazwy Kandia używano także w odniesieniu do całej Krety. [przypis edytorski]
Kandia — wyspa Kreta; [z Kandyjej: starop. forma D.lp r.ż; dziś: z Kandii; red. WL]. [przypis redakcyjny]
Kandiota — mieszkaniec Kandii, regionu na Krecie (z miastem Heraklion). [przypis edytorski]
kandor (z łac.) — jasna białość, blask, świetność. [przypis redakcyjny]
kandor (z łac.) — poczciwość, prawość. [przypis edytorski]
Kandyd czyli optymizm — Kandyd jest odpowiedzią na List o Opatrzności Jana Jakuba Rousseau oraz na „filozofię optymizmu” Leibniza, cieszącą się w owym czasie wielką wziętością. W swojej argumentacji ad hominem [tj. „do człowieka”, do konkretnej osoby; Red. WL.], przypomina nieco Sganarela z Molierowskiego Małżeństwa z musu, który, zniecierpliwiony krańcowym sceptycyzmem filozofa Marfuriusza, okłada go kijem, aby mu w najkrótszej drodze udowodnić, że nie wszystkie wrażenia są względne i zwodnicze. [przypis tłumacza]
Kandyd — najgłośniejsza z powiastek filozoficznych Woltera, wymierzona przeciw Leibnizowskiemu „optymizmowi” i filozofii spekulatywnej. [przypis tłumacza]
Kandyd — z fr. candide: naiwny, szczery, czysty. [przypis edytorski]
kandy — kędy, gdzie. Dom Tetmajera stał na wzniesieniu przy drodze bocznej, prowadzącej ku gościńcowi z Krakowa. [przypis redakcyjny]
kandyzować — smażyć w cukrze; tu przen. [przypis edytorski]
kandyzowany (daw.) — smażony w cukrze. [przypis edytorski]
kandyzowany — smażony w cukrze. [przypis edytorski]
kanečiniai (rus.) — būtinai. [przypis edytorski]
Kaneh — Caene, Kainepolis (gr.), ob. Kina, miasto w Górnym Egipcie na wschodnim brzegu Nilu. Ok. 20 km od bardziej znanego starożytnego miasta Koptos (eg. Gebtu, ob. Kift), stolicy 5. nomu Górnego Egiptu. Z okolic Koptos wiodła starożytna trasa na wschód, przez dolinę Wadi Hammamat, do kamieniołomów i kopalń złota na Pustyni Arabskiej i dalej nad wybrzeże Morza Czerwonego, skąd wyprawiano się do kraju Punt, a w późniejszych czasach do Indii. [przypis edytorski]
kanga, popr.: canga (ang.) — jarzmo: drewniana rama umieszczona na szyjach wołów, aby trzymać je razem podczas pracy, lub koromysło: nosidło do noszenia wiader na barkach. [przypis edytorski]
kanguroszczury (biol.) — rodzina australijskich torbaczy spokrewnionych z kangurami, mierzących ok. 30–40 cm długości; niegdyś liczne na całym kontynencie, ob. występują tylko na płd. wybrzeżach. [przypis edytorski]
kania — duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych. [przypis edytorski]
kania — gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych. [przypis edytorski]
kanianka (Cuscuta L.) — rodzaj roślin z rodziny powojowatych. [przypis edytorski]
kania ruda (łac. Milvus milvus) — duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych. [przypis edytorski]
kania — tu: duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych. [przypis edytorski]
kania — tu: ptak z rodziny jarzębiowatych. [przypis edytorski]
Kanibale śmieją się z króla dziecka — Aluzja do ustępu z Montaigne'a I, 30. [przypis tłumacza]
Kanidiusz, właśc. Publiusz Kanidiusz Krassus (zm. 30 p.n.e.) — rzymski generał, oficer Marka Antoniusza; konsul dokooptowany (40 p.n.e.); jako dowódca w Armenii najechał Iberię (ob. Gruzja), walczył, uczestniczył w kampanii Antoniusza przeciw Partom; w bitwie pod Akcjum dowodził wojskami lądowymi Antoniusza, doradzając przed bitwą, że dla korzystniej byłoby walczyć na lądzie, gdzie mieliby przewagę; po klęsce oskarżony o dezercję, udał się do Egiptu, gdzie został stracony na rozkaz Oktawiana. [przypis edytorski]
Kanidiusz, właśc. Publiusz Kanidiusz Krassus (zm. 30 p.n.e.) — rzymski generał, oficer Marka Antoniusza. [przypis edytorski]
kaniečnai (sl.) — būtinai. [przypis edytorski]
kanie — dziś popr.: kapnie. [przypis edytorski]
kanie — nadchodzi, skrada się chyłkiem. [przypis autorski]
kanie — zjawi się, spadnie. [przypis autorski]
kanikuła (daw.) — wakacje. [przypis edytorski]
kanikuła — okres największych upałów letnich; wakacje. [przypis edytorski]
Kanikuła (z łac. canicula: piesek) — Psia Gwiazda, używana w staroż. Rzymie nazwa Syriusza; Kanikuła przenośnie oznacza okres największych upałów (lipiec–sierpień), kiedy Słońce znajduje się w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa, do którego należy Syriusz. [przypis edytorski]
kanikuła (z łac. canicula: pies) — inaczej Syriusz, którego pokazanie się na niebie przypada na największe upały; stąd [daw.] kanikuła: spiekota. [przypis redakcyjny]
kanikuła (z łac., daw.) — wakacje letnie. [przypis edytorski]
kanikuła (z łac.) — letnie wakacje. [przypis edytorski]
kanikularny (daw.) — wakacyjny, letni. [przypis edytorski]
Kaniów — miasto w środkowej części dzisiejszej Ukrainy, leży nad Dnieprem, ok. 120 km na południowy wschód od Kijowa. [przypis edytorski]
kanion — głęboki wąwóz o stromych zboczach. [przypis edytorski]
kanka — naczynie blaszane do przechowywania płynów. [przypis edytorski]
„(…) kankana (…) w naszej estetyce tańczą: pleinairyzm, impresjonizm, dekadentyzm, symbolizm, wibryzm” (…) W przenoszeniu jednak tych nowych terminów na grunt literatury polskiej krytyka była ostrożna — dzieje terminologii literackiej okresu omówił szkicowo I. Matuszewski w książce: Słowacki i nowa sztuka, por. przyp. 38; po nim J. Z. Jakubowski: Materiały do dziejów literatury epoki imperializmu, „Polonistyka” 1948, nr 2; i K. Wyka: Zarys współczesnej literatury polskiej (1884–1925), Kraków 1951, s. 24–47. [przypis autorski]
kankan — francuski taniec z 2. połowy XIX wieku, spopularyzowany przez popisy w paryskich teatrzykach variétés; towarzyszy mu bardzo szybka muzyka, w rytmie galopu, metrum 2/4, charakterystyczne dla kankana figury akrobatyczne, wykonywane często przez cały rząd tancerek, to wyrzut prostej nogi do góry, gwiazda i szpagat. Nazwisko postaci dziennikarza ukuł Brzozowski od nazwy tego popularnego tańca. [przypis edytorski]
kankan (fr. cancan) — taniec wykonywany do bardzo szybkiej muzyki w rytmie galopu, charakteryzujący się figurami akrobatycznymi (wyrzut prostej nogi w górę, szpagat, gwiazda); spopularyzowany przez teatrzyki variétés we Francji w 2. poł. XIX w., a do końca wieku w całej Europie; włączony do operetki Orfeusz w piekle Offenbacha. [przypis redakcyjny]
kankan — kabaretowy taniec francuski. [przypis edytorski]
kankan — żywy, skoczny taniec popularny w kabaretach francuskich w 2. poł. XIX w., charakteryzujący się wysokim unoszeniem nóg przez tancerki; był uważany za skandalizujący. [przypis edytorski]
kankan — żywy, skoczny taniec wykonywany w kabaretach. [przypis edytorski]
kankan — żywy, skoczny taniec wykonywany w kabaretach; zyskał wielką popularność w epoce fin de siecle. [przypis edytorski]
kanka — plastikowa, gumowa lub metalowa rurka stosowana w medycynie, służąca jako końcówka przyrządów do wykonywania irygacji (tj. płukania) jelit lub pochwy. [przypis edytorski]
kankintinis — kankinys. [przypis edytorski]
kankolas — kukulis, virtinys. [przypis edytorski]
kankry, karbunkuły, antraksy, francuzy — daw. nazwy rozmaitych rodzajów wrzodów towarzyszących różnym chorobom. [przypis edytorski]
Kannder dejcz? — mówisz po niemiecku? [przypis edytorski]
Kanobos — nad Morzem Śródziemnym, na płn. krańcu Egiptu [przypis edytorski]
kanoldy (daw. pot.) — dawne mleczne, karmelowe cukierki, produkowane od 1926 przez fabrykę „Kanold” w Lesznie, upaństwowioną w 1949. [przypis edytorski]
kanonada — odgłos wystrzałów broni palnej; przen.: w ogóle każdy huk, hałas. [przypis redakcyjny]
kanonada — ostrzał. [przypis edytorski]
kanonada — silny, długotrwały ostrzał z dział, nawała artyleryjska. [przypis edytorski]
kanonenfuter (z niem.) — mięso armatnie. [przypis edytorski]
kanonia — urząd kanonika. [przypis edytorski]
kanonia — urząd w kościele rzymskokatolickim pełniony przy katedrze a. kolegiacie; także: beneficjum związane z tym urzędem. [przypis edytorski]
kanoniczka — zakonnica w zgromadzeniu, będącym odpowiednikiem męskich zgromadzeń kanoników regularnych. [przypis edytorski]
kanoniczne prawo — Kanony, tak zwane Decretalia, zbiór ustaw i postanowień konsystorza rzymskiego. [przypis redakcyjny]
kanonier — najniższy stopień wojskowy w artylerii. [przypis edytorski]
kanonier — żołnierz mający najniższy stopień wojskowy w artylerii; dziś popr. forma B.lm: kanonierów. [przypis edytorski]
kanonik — duchowny świecki, członek kapituły przy katedrze. [przypis edytorski]
kanonik — duchowny świecki lub członek reguły zakonnej. [przypis edytorski]
kanonik kapitulny — członek kapituły, tj. rady biskupiej. [przypis edytorski]
kanonik — w średniowieczu duchowny żyjący przy katedrze według reguł kanonicznych. [przypis edytorski]
kanonizowanie — uświęcanie. [przypis redakcyjny]
kanonów — przepisów. [przypis redakcyjny]
kanonów — zasad, przepisów. [przypis redakcyjny]
kanon — w pierwotnym znaczeniu pion; w ogóle wszystko, co służy do utrzymania rzeczy w pionowym położeniu; przenoście służy do określenia prawidła, wzoru, zasady naczelnej i zbioru takich zasad. Stąd Epikur i jego zwolennicy Logikę nazywali Kanoniką. Trentowski przezwał kanon czczewym, jako mieszczącym w sobie zasady, „które rozum szacować, prawo świata, które wszelka jaźń rozumna czcić musi” (Myślini I, 26). [przypis redakcyjny]
kanony — prawa, zasady. [przypis edytorski]
kanony — tu: prawa (por.: prawo kanoniczne). [przypis edytorski]
Kanopa — właśc. Kanopos, staroż. miasto na śródziemnomorskim wybrzeżu Egiptu, w północno-zachodniej delcie; ob. Abu Kir. [przypis edytorski]
kanopa — w staroż. alabastrowa lub gliniana urna służąca do przechowywania zakonserwowanych wnętrzności wyjętych z ciała zmarłego przed mumifikacją. [przypis edytorski]
Kanop — miasto Kanopus w dolnym Egipcie nad jedną z odnóg Nilowych, z sławną świątynią bożka Anubisa. [przypis redakcyjny]
Kanopos (gr.) — staroż. miasto na śródziemnomorskim wybrzeżu Egiptu, w zach. części delty Nilu, ob. Abu Kir; Spieszę ku jezioru Sirbon, przez Kanopę: niezbyt sensownie, gdyż jezioro Sirdon znajduje się ok. 100 km na wschód od okolic Tanis, gdzie rozmawiają, a Kanopos w przeciwnym kierunku, ok. 200 km na zachód od Tanis. [przypis edytorski]
Kanta, Hegla, Fichtego, Schellinga — Immanuel Kant (1724–1804), Georg Wilhelm Hegel (1770–1831), Johann Gottlieb Fichte (1762–1814), Friedrich Wilhelm Schelling (1775–1854); filozofowie niem. okresu klasycyzmu i romantyzmu, przedstawiciele idealizmu filozoficznego. [przypis edytorski]
kantar (daw.) — munsztuk, wędzidło. [przypis redakcyjny]
kantar — rodzaj skórzanej uzdy bez wędzidła, z kółkiem u dołu do przywiązania łańcucha. [przypis edytorski]
kantar — uzda bez wędzidła, służąca do trzymania zwierzęcia na łańcuchu. [przypis edytorski]
kantar — uzda (pozbawiona wędzidła, skórzana uprzęż nakładana na pysk konia). [przypis edytorski]
kantar — uzda. [przypis edytorski]
kantaryda (łac. Lytta vesicatoria) — chrząszcz, znany także pod nazwami pryszczel lekarski, majka lekarska, należący do rodziny oleicowatych. Występuje w Polsce. Podrażniony wydziela drażniącą substancję, w większych dawkach trującą dla człowieka, której dawniej używano jako afrodyzjaku. [przypis edytorski]
kantaryda (łac. Lytta vesicatoria) — także: pryszczel lekarski a. majka lekarska; chrząszcz o metaliczno zielonej barwie żerujący gł. na jesionie, zaliczany do rodziny oleicowatych, znany pod mylną nazwą „hiszpańska mucha”; dla samoobrony wytwarza silnie drażniącą substancję, kantarydynę, która od starożytności była wykorzystywana jako afrodyzjak, ponieważ powoduje podrażnienie narządów wewnętrznych człowieka (m.in. narządów płciowych), powodując ich przekrwienie; w większych ilościach kantarydyna jest trucizną. [przypis edytorski]
kantarzej — urzędnik wojskowy na Zaporożu, czuwający nad miarami i wagami w kramach na Kramnym Bazarze w Siczy. [przypis autorski]
kantata — uroczysty utwór wokalno-instrumentalny. [przypis edytorski]
Kant, Emanuel (1724–1804) — filozof niemiecki, autor wielu dzieł, z których najsłynniejsze: Krytyka czystego rozumu. [przypis redakcyjny]
Kantemir, Demetrius (ros. Дмитрий Кантемир, 1673–1723) — hospodar mołdawski, autor dzieła Wzrost i upadek imperium ottomańskiego. [przypis edytorski]
Kantemir, Dymitr (1673–1723) — hospodar Mołdawii; z powodu walk o władzę objął tron mołdawski dopiero w 1710 r.; próbował umocnić swoją pozycję poprzez sojusz militarno-polityczny z Rosją, której udzielił wsparcia w wojnie z Turcją. Jednak w 1711 r. wojska tureckie zajęły Mołdawię, car na mocy traktatu pokojowego zrezygnował ze zwierzchnictwa nad nią, a Kantemir musiał opuścić kraj. Osiadł początkowo na Ukrainie, a następnie w Petersburgu, został uhonorowany tytułem książęcym i zajął się działalnością polityczną (jako radca Piotra Wielkiego przy przeprowadzaniu reform oraz podczas kampanii wojennych), a także pracą naukową. Był autorem pierwszych wielkich dzieł literackich w języku rumuńskim: Dywan lub kłótnia mądrego ze światem (1698) oraz Historia hieroglificzna (1705). Wydał również ważne, pisane po łacinie (tłumaczone na języki nowożytne) dzieła naukowe: Opis Mołdawii (1716), Historia świetności i upadku Imperium Osmańskiego (1714-1716) oraz Kronika starożytności Rzymiano-Mołdawiano-Wołochów (1717). W 1714 r. został członkiem Akademii Nauk w Berlinie. [przypis edytorski]
Kantemir, właśc. Kantymir Murza a. chan Temir (zm. 1637) — tatarski dowódca i polityk, przywódca koczowniczych ord nogajskich, służył imperium otomańskiemu, wielokrotnie dowodził najazdami na Rzeczpospolitą, zadecydował o zwycięstwie armii turecko-tatarskiej pod Cecorą (1620), brał udział w bitwie pod Chocimiem (1621), pokonany przez Stanisława Koniecpolskiego pod Martynowem (1624). [przypis edytorski]
kantička — tokia giesmių knyga. [przypis edytorski]
Kant, Immanuel (1724–1804) — filozof niemiecki. [przypis edytorski]
