Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 11155 przypisów.
kalambur (z fr.) — dowcipna gra słów. [przypis edytorski]
Kalandr — Gian-Giacobo Calandra, Mantuańczyk, pisał prozą o miłości. [przypis redakcyjny]
Kalanos (ok. 398–323 p.n.e.) — gymnosofista, który towarzyszył Aleksandrowi Wielkiemu; w wieku 73 lat, osłabiony pogodą i podróżą, wybrał śmierć przez samospalenie. [przypis edytorski]
Kalaona — Calaon, zamek w okolicy Padwy. [przypis redakcyjny]
kalaputryna — awantura. [przypis autorski]
Kalasancjusz, Józef, właśc. Kalasanty 1556–1648) — urodzony w Hiszpanii założyciel zakonu pijarów. [przypis redakcyjny]
Kalasze — grupa etniczna zamieszkująca obszary od Turcji do Indii; pod koniec XIX w. przez tereny zamieszkałe przez Kalaszów przebiegała (po szczytach gór Hindukusz) granica między indyjsko-pakistańskimi ziemiami kolonii Imperium Brytyjskiego a Afganistanem; tu: tubulcy. [przypis edytorski]
Kalatówka — właśc. Kalatówki, polana reglowa leżąca w Dolinie Bystrej w Tatrach Zachodnich. [przypis edytorski]
Kalatówki — popularna wśród narciarzy polana w Tatrach Zachodnich. Istniał na niej pierwszy polski ośrodek narciarski. [przypis edytorski]
Kalatrawa — miasto w Kastylii nad rzeką Guadianą (w Hiszpanii). [przypis redakcyjny]
kalčia — kaltė. [przypis edytorski]
Kalchas (mit. gr.) — wieszczek, który towarzyszył wojskom achajskim w wyprawie przeciw Troi, przepowiedział m.in. że oblężenie miasta będzie trwało dziesięć lat, zanim zostanie zakończone sukcesem; że aby okręty wojenne wyszły z portu, trzeba przebłagać Artemidę (i zaproponował złożenie w ofierze córki Agamemnona, Ifigenii); że powodem zarazy, jaka spadła na Greków w dziewiątym roku oblężenia, był gniew Apollina, którego kapłana Chryzesa znieważono, gdy jego córkę pojmał Agamemnon jako swoją brankę, on również przepowiedział, że Troja nie zostanie zdobyta, póki w miejscowej świątyni Ateny będzie znajdował się posążek bogini, Palladion. [przypis edytorski]
Kalchedon a. Chalkedon — w Azji, naprzeciw Bizancjum. [przypis tłumacza]
kal — dziś popr. forma trybu rozkazującego 1 os.lp: kalaj. [przypis edytorski]
kalėdoti — čia: elgetauti. [przypis edytorski]
Kaleb i Jozue lud on wielki na puszczy namawiali, aby szli w ziemię onę dobrą, której im urodzaj hojny ukazowali, a nic się nie bali — por. Lb 14, 6–9. [przypis edytorski]
Kaleb — postać ze Starego Testamentu, jedyny człowiek oprócz Jozuego, który w czasie wędrówki do Kanaanu nie sprzeniewierzył się Bogu. [przypis edytorski]
Kaleb — syn Jefunnego, jako jedyny człowiek w wieku powyżej dwudziestu lat, poza Jozuem, w czasie czterdziestoletniej wędrówki do Kanaanu nie sprzeniewierzył się Bogu. Został za to nagrodzony wstępem do Ziemi Obiecanej i przydziałem okolic Hebronu w dziedzictwo (Joz 13,13–14). [przypis edytorski]
Kale — Calais; port w płn. Francji nad kanałem La Manche. [przypis edytorski]
kalecie — kieszeń a. sakiewka, torba. [przypis edytorski]
Kaledonia — historyczna kraina na północy Wielkiej Brytanii, w większości pokrywająca się z terenami dzisiejszej Szkocji. [przypis edytorski]
Kaledonia — hist. północna część wyspy Wielkiej Brytanii, obejmująca ziemie, które nie zostały podbite przez Rzymian; poet.: Szkocja. [przypis edytorski]
kalefaktor — pomocnik nadzorcy więziennego; więzień funkcyjny (po polsku zwany też korytarzowym). [przypis edytorski]
kalefaktor (z łac.) — sługa szkolny. [przypis redakcyjny]
kalejdoskopowy — zmieniający się szybko i w zaskakujący sposób. [przypis edytorski]
kalejdoskop — urządzenie optyczne, w którym dzięki trzem zwierciadłom umieszczonym względem siebie pod kątem 60°, uzyskuje się wielokrotne odbicia obrazów tworzące symetryczne figury zmieniające się przy obracaniu kalejdoskopu; przen. różnorodne obrazy, wrażenia, wydarzenia szybko następujące jedne po drugich. [przypis edytorski]
kalekować (neol.) — być kaleką. [przypis edytorski]
Kalekut — Kalkuta. [przypis edytorski]
kalemdany — piórniki, często bardzo artystycznie malowane lub rzeźbione. Każdy Pers nosi ze sobą zawsze taki piórnik; jest w nim kałamarzyk, napełniony gęstym atramentem podobnym do tuszu. [przypis autorski]
kalendarz — dawniej dużą popularnością cieszyły się książki zawierające kalendarz uzupełniony dużą liczbą informacji praktycznych z różnych dziedzin, porad gospodarskich, krótkich opowiastek, ciekawostek itp. [przypis edytorski]
kalendarz gotajski — właśc. „Almanach Gotajski” („Almanach de Gotha”), rocznik genealogiczny wydawany w niem. mieście Gotha od 1763 r.; czasopismo publikowało genealogie rodzin panujących, arystokracji oraz szlachty (z podziałem na szlachtę z urodzenia i z nadania), a także informacje ogólne istotne w dyplomacji (zarówno o rodzinach jak o poszczególnych krajach). [przypis redakcyjny]
kalendarz — kalendarze XVIII-wieczne celowały m.in. w przepowiedniach pogody oraz wszelkich klęsk żywiołowych, wpływu ciał niebieskich na losy i zdrowie ludzi, wieściły różne nadzwyczajne przypadki; kalendarze były przedmiotem ostrej krytyki ludzi oświecenia. [przypis redakcyjny]
kalendarz republikański — kalendarz stworzony i wprowadzony w życie podczas rewolucji francuskiej, używany przez okres 12 lat od końca 1793 do 1805 roku i przez 18 dni przez Komunę Paryską w 1871 roku. Nazwy miesięcy zostały zmienione tak, by usunąć odniesienia religijne czy imperialne — w nowej wersji odnosiły się do cyklu wegetacyjnego i kalendarza rolniczego, np. zaczynający się 20 lub 21 marca Germinal wywodzi się od fr. germination, czyli kiełkowanie a rozpoczynający się 20 lub 21 maja Prairial od fr. prairie, czyli łąka. Natomiast podział miesięcy na trzy dekady (tj. trzy części dziesięciodniowe) był częścią szerszego planu mającego na celu konsekwentne wprowadzenie w republice systemu dziesiętnego. Dzień w kalendarzu republikańskim został podzielony na dziesięć godzin, każda godzina na 100 minut, a każda minuta na 100 sekund. [przypis edytorski]
kalendarzyk emigracyjny — aluzja do Kalendarza pielgrzymstwa polskiego St. Ropelewskiego. [przypis edytorski]
Kalendy — pierwszy dzień miesiąca w rzymskim kalendarzu. [przypis edytorski]
kalenica (gw.) — pozioma krawędź na styku dwóch przeciwległych połaci dachowych. [przypis edytorski]
kalenica — najwyższa część dachu, szczyt dachu. [przypis edytorski]
kalenica — zwieńczenie strzechy, umocnione drewnianymi kozłami; do niedawna często znajdowały się tam gniazda bocianie (stąd obraz w metaforze Poety). [przypis redakcyjny]
Kales — miasto portowe Calais we Francji. [przypis redakcyjny]
kaleta (daw.) — noszony przy pasie woreczek na pieniądze czy inne drobiazgi. [przypis edytorski]
kaleta (daw.) — sakiewka, woreczek na pieniądze. [przypis edytorski]
kaleta (daw.) — skórzany woreczek na pieniądze, mocowany do pasa. [przypis edytorski]
kaleta (daw.) — skórzany woreczek na pieniądze. [przypis edytorski]
kaleta (daw.) — torebka, sakiewka. [przypis edytorski]
kaleta — kieszeń, sakiewka. [przypis edytorski]
kaleta — noszony przy pasie skórzany woreczek na pieniądze lub inne drobiazgi; sakiewka. [przypis edytorski]
kaleta — noszony przy pasie skórzany woreczek na pieniądze. [przypis edytorski]
kaleta — sakiewka, woreczek na pieniądze. [przypis edytorski]
kaleta (starop.) — worek. [przypis redakcyjny]
kaleta — torebka, woreczek na pieniądze, mieszek. [przypis edytorski]
kaleta — woreczek na pieniądze, zawieszany u pasa. [przypis edytorski]
kaletka (daw.) — torebka. [przypis edytorski]
kaletki — ozdobne wyszywane ząbki na dolnym brzegu gorsetu. [przypis edytorski]
kaletta (daw.) — skórzany woreczek na pieniądze. [przypis edytorski]
Kalewala — fiński epos narodowy, oparty na utworach ludowych, zebranych i uzupełnionych w XIX wieku przez Eliasa Lönnrota. [przypis edytorski]
kalgiery — juki. [przypis edytorski]
kalian — perska fajka wodna. [przypis edytorski]
kalian (z pers. kaljun) — w krajach mahometańskich przyrząd do palenia tytoniu. [przypis edytorski]
Kalias, syn Jebkonika — syn Hipponika. Arystofanes robi zeń Hippobina, co dosłownie oddaje użyty wyraz. Kalias odziedziczył po ojcu olbrzymią fortunę, którą prędko na hulanki przeszastał. [przypis tłumacza]
kaliausė — baidyklė žvirbliams baidyti. [przypis edytorski]
Kaliban — fikcyjna postać ze sztuki Burza Williama Szekspira: dziki, zdeformowany syn wiedźmy. [przypis edytorski]
Kaliban — postać z Burzy Shakespeare'a, dziki syn wiedźmy. [przypis edytorski]
Kaliban — postać z Burzy Shakespeare'a, dziki, zdeformowany syn wiedźmy, który mieszkał samotnie na wyspie, zanim wylądował na niej książę Prospero z córką i uczynił z niego swego poddanego. [przypis edytorski]
Kaliban — postać z Burzy Szekspira, dziki, zdeformowany syn wiedźmy. [przypis edytorski]
Kaliban — postać z Burzy Williama Shakespeare'a, dziki człowiek o złych instynktach trzymany w niewoli przez maga Prospera; jego imię stanowi anagram słowa „kanibal”. [przypis edytorski]
Kaliban — to imię nosi bohater Szekspirowskiej Burzy; nazwano tak również jeden z księżyców Urana, odkryty jednak wiele lat po śmierci Reymonta. [przypis edytorski]
Kalibany — nazwa nawiązująca do postaci Kalibana z Burzy Shakespeare'a. [przypis edytorski]
kalić — dziś popr.: kalać. [przypis edytorski]
Kali — Cagli, miejscowość na wsch. stokach Apeninu. [przypis redakcyjny]
Kalidońskie lasy — szkockie; Szkocja nazywała się w starożytności Kaledonią. [przypis redakcyjny]
Kalidon (mit. gr.) — kraj w Etolii ukarany przez Artemidę (mit. rzym. Dianę), która zesłała na jego mieszkańców ogromnego dzika, Ojneusa, by spustoszył ziemię, której król, Eneus, obraził boginię, nie składając jej należnych ofiar. [przypis edytorski]
kalifaktor a. kalefaktor (daw.) — zakonnik lub więzień, wykonujący czynności porządkowe i pomocnicze. [przypis edytorski]
Kalif Ali — następca Mahomeda; spowodował rozdział Mahometan na alidów i szyitów. [przypis redakcyjny]
Kalifas (arabų ž.) — turkų sultono, kaipo mahometonų viršininko titulas. [przypis tłumacza]
kalifa (starop.) — dziś: kalif (r.m.). [przypis edytorski]
Kalifornia nie tak dawno oderwaną została od Meksyku — w wyniku wojny meksykańsko-amerykańskiej w latach 1846–1848. [przypis edytorski]
kalif — tytuł muzułmańskiego przywódcy świeckiego i duchownego. [przypis edytorski]
kalif — w islamie tytuł przywódców wspólnot państwowo–religijnych; następców Machometa. [przypis edytorski]
Kaligorant — olbrzym i ludożerca. [przypis redakcyjny]
kaligraf — osoba biegła w kaligrafii, sztuce pięknego i wyraźnego pisania. [przypis edytorski]
Kaligula (12–41) — Gaius Iulius Caesar Augustus Germanicus, cesarz rzymski od 37 r. do śmierci. [przypis edytorski]
Kaligula, właśc. Gaius Iulius Caesar Germanicus (12–41 n.e.) — cesarz rzymski (od 37); po obiecującym początku rządów zapadł na chorobę umysłową; znany z despotycznych i brutalnych rządów. [przypis edytorski]
Kaligula, właśc. Gaius Iulius Caesar Germanicus (12–41 n.e.) — cesarz rzymski (od 37), znany z despotycznych i brutalnych rządów. [przypis edytorski]
Kaligula — właśc. Gaius Iulius Caesar Germanicus (12–41 n.e.), cesarz rzymski od r. 37, po obiecującym początku rządów zapadł na chorobę umysłową. [przypis edytorski]
Kaligula, właśc. Gaius Iulius Caesar Germanicus (12–41 n.e.) — cesarz rzymski od r. 37, po obiecującym początku rządów zapadł na chorobę umysłową. [przypis edytorski]
Kaligula, właśc. Gaius Julius Caesar Augustus Germanicus (12–41) — cesarz rzym. (od 37); w listopadzie 37 zapadł na ciężką chorobę, która zmieniła jego zachowanie; wg Swetoniusza nocami zapraszał jaśniejący księżyc w pełni w objęcia i do łoża. [przypis edytorski]
Kaligula, właśc. Gaius Julius Caesar Augustus Germanicus (12–41) — cesarz rzym. (od 37), znany z despotycznych i brutalnych rządów; pragnął, aby rzymski senat miał tylko jedną głowę: wypowiedź Kaliguli dotyczyła nie senatu, lecz ludu rzymskiego, tłumów zgromadzonych podczas igrzysk cyrkowych. [przypis edytorski]
Kali — hinduska bogini czasu i śmierci, pogromczyni sił zła. [przypis edytorski]
Kalijope — Kaliope; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
kalikant (daw., z łac.) — człowiek obsługujący miechy tłoczące powietrze do piszczałek organów. [przypis edytorski]
kalikator (z łac.) — pomocnik organisty. [przypis edytorski]
Kalikles (V w. p.n.e.) — sofista grecki, znany tylko z dialogu Gorgiasz Platona, w którym twierdzi, że z natury silniejsi dominują nad słabszymi, i krytykuje prawo jako ustanowione przez słabych w celu ograniczenia władzy silnych. [przypis edytorski]
Kalikles w Platonie (…) spoliczkowano — Platon, Gorgiasz. [przypis tłumacza]
kalikować — pompować powietrze do miechów organowych. [przypis edytorski]
kalikowanie (z łac.) — pompowanie miechów tłoczących powietrze do piszczałek organów; było wykonywane przez pomocnika organisty (kalikanta). [przypis edytorski]
Kalikst I — biskup Rzymu (217–222); ekskomunikował Sabeliusza za nauczanie, że Bóg jest jedną osobą, która objawiła się światu na trzy sposoby. [przypis edytorski]
Kalikst III — Alfons de Borja (1378–1458), papież od roku 1455. [przypis edytorski]
Kalimas — prawdop. błąd źródła, winno być „Klimas”, od imienia „Klimek”. [przypis edytorski]
kalina — roślina o czerwonych owocach. [przypis edytorski]
kalina — roślina o czerwonych owocach; w poezji ludowej porównanie do niej dziewczyny uchodziło za komplement. [przypis edytorski]
