Przypisy

Не могу мοлчать (ros.) — Nie mogę milczeć, traktat Tołstoja z 1908 roku. [przypis edytorski]

Nájdzie (gw.) — znajdzie. [przypis edytorski]

Naaa! schlaft i nit (zniekszt. niem.) — nie, nie śpię. [przypis edytorski]

Naama (hebr. dosł.: przyjemny) — córka Lameka, descendenta Kaina, siostra Tubal-Kaina (Rdz 4,22). [przypis edytorski]

na Amazyasie królu. Gdy na pogańskie ludzie Seirskie wojsko zbierał, dał sto kamieni śrebra heretykom z Izraela i wywiódł ich sto tysięcy na pomoc do boju (…) posłuchawszy proroka, z swoim samym, acz małym ludem, pobił Seirany i wielkie zwycięstwo otrzymał — zob. 2 Krn 5, 12. [przypis edytorski]

Na Anioł Pański biją dzwony — wiersz Kazimierza Przerwy-Tetmajera. [przypis edytorski]

na Anne — w dniu św. Anny, obchodzonym w kościele katolickim 26 lipca. [przypis edytorski]

na awantaż (z fr.) — na lepsze. [przypis edytorski]

nabab — bogacz. [przypis edytorski]

nabab — książę indyjski, przen.: wielki bogacz; w XVIII w. nababami zaczęto nazywać ludzi, którzy wracali do Europy z Indii ze zdobytym tam wielkim majątkiem, z którym się manifestacyjnie obnosili i wykorzystywali go do awansu społecznego. [przypis edytorski]

nabab — przen.: wielki bogacz. [przypis edytorski]

nababski — właściwy nababowi, tj. bogaczowi (od tytułu muzułmańskiego księcia w Indiach, zwł. w Bengalu). [przypis edytorski]

Nabab — tu: powieść Alfonsa Daudeta wyd. w 1877, o naiwnym bogaczu otoczonym przez chciwych pochlebców; polityk François Bravay (1817–1874) posłużył autorowi za model głównego bohatera. [przypis edytorski]

nabab — tytuł muzułmańskiego księcia w Indiach, zwłaszcza w Bengalu; przen.: wielki bogacz. [przypis edytorski]

na baczeniu (daw.) — na uwadze. [przypis edytorski]

nabagas — vargšas. [przypis edytorski]

nabagėlė — vargšė. [przypis edytorski]

nabagėms — vargšėms. [przypis edytorski]

nabagė — vargšė. [przypis edytorski]

Na Bakcha i Merkurego! — Hamlet zaklina się, że nadal lubi Rozenkranca, powołując się na Bachusa, boga wina, oraz Merkurego, posłańca z Olimpu, boga kupców i złodziei. [przypis edytorski]

na bakier — na bok. [przypis edytorski]

na Bałkanie — dziś popr.: na Bałkanach. [przypis edytorski]

na bałykach a. na bałyku (daw.) — na czworaka (tj. na kolanach, podpierając się rękoma); por. daw. bałykować: raczkować (o dziecku), chodzić na czworaka. [przypis edytorski]

na bałyku (daw.) — na czworakach. [przypis edytorski]

na bałyku — na czworakach. [przypis edytorski]

na bałyku (reg.) — na czworakach, raczkując. [przypis edytorski]

Nabal — wg Biblii bogaty człowiek żyjący w Maon. Posiadał wielkie stada owiec i kóz. Jego żoną była Abigail (1Sm 25,2–3). [przypis edytorski]

na bandos — na roboty sezonowe poza miejscem stałego zamieszkania. [przypis edytorski]

na barkiśmy wzięli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: wzięliśmy na barki. [przypis edytorski]

nabarziej (starop. forma) — dziś: najbardziej. [przypis edytorski]

nabašninkas — velionis. [przypis edytorski]

nabaštikas — dabar: nabašninkas, numirėlis, velionis. [przypis edytorski]

na bezrok — w przyszłym roku. [przypis edytorski]

na bezwieści — nie wiadomo gdzie. [przypis edytorski]

na białych kamieniach — na kamiennych ławach. [przypis edytorski]

nabić (pot.) — zbić, wielokrotnie uderzając. [przypis edytorski]

Nabielak, Ludwik (1804–1883) — poeta, krytyk literacki i dziennikarz, organizator nieudanego ataku na Pałac Łazienkowski w pierwszym dniu powstania listopadowego. [przypis edytorski]

Nabielak, Ludwik (1804–1883) — poeta, krytyk literacki i dziennikarz, organizator nieudanego ataku na Pałac Łazienkowski w pierwszym dniu Powstania Listopadowego. [przypis edytorski]

nabier (gw.) — nabrana część. [przypis edytorski]

nabiodrek — część zbroi osłaniająca biodra. [przypis edytorski]

Nabis (zm. 192 p.n.e.) — król spartański (od 207 p.n.e.), ostatni władca niezależnej Sparty; przeprowadził reformy społ.; po II wojnie macedońskiej zaatakowany Związek Achajski i Rzymian (wojna lakońska, 195 p.n.e.), mimo utraty terytorium utrzymał ufortyfikowaną Spartę; podstępnie zamordowany. [przypis edytorski]

nabi (z hebr.) — mówca, prorok. [przypis edytorski]

na bliskie swoje — dziś popr.: na swoich bliskich. [przypis edytorski]

nabór (ros. набор) — tu: pobór do wojska. [przypis edytorski]

nabob — nabab; tytuł muzułmańskiego księcia w Indiach; pot.: bogacz. [przypis edytorski]

na Boga spuszczać — Bogu pozostawić. [przypis edytorski]

na boisku „Polonii” — Stadion „Polonii” mieści się przy ul. Konwiktorskiej 6. W nocy z 21 na 22 sierpnia na jego terenie walki toczyły bataliony „Zośka” i Czata 49. [przypis edytorski]

na borg (daw.) — na kredyt. [przypis edytorski]

na borg (daw.) — na kredyt; z umówionym opóźnieniem płatności. [przypis edytorski]

na borg (daw., z niem.) — na kredyt. [przypis edytorski]

na borg (przestarz.) — na kredyt. [przypis edytorski]

na Boże Narodzenie — Boże Narodzenie stanowiło zwyczajowy termin, do którego obowiązywały umowy. [przypis edytorski]

nabożny — odnoszący się do czegoś z powagą i szacunkiem. [przypis edytorski]

nabrać ducha — nabrać chęci do działania. [przypis edytorski]

nabrać — napęcznieć. [przypis edytorski]

nabrany — tu: pełny. [przypis edytorski]

nabrany — tu: wypukły, wydatny. [przypis edytorski]

na Bródno, w piachu się bawić — tj. na Cmentarz Bródnowski w Warszawie. [przypis edytorski]

na brzegu rzeki — Cydliny (w oryg. łac. Cydlime), dopływu Łaby (Elby) w płn. Czechach. [przypis edytorski]

na brzezie — dziś: na brzozie. [przypis edytorski]

Nabuchodonozora, co także też był powstał na pychę, że się kazał za boga chwalić, tak iż go Pan tak marnie skarał, że odstąpiwszy od rozumu, uciekł do lasa i przez niemały czas jako wół trawę — opowieść z biblijnej Księgi Daniela (Dn 4) o pełnym pychy królu babilońskim. [przypis edytorski]

Nabuchodonozor — biblijny król Babilonii, Nabuchodonozor II, władca (605–562 p.n.e.) imperium nowobabilońskiego, który m.in. stłumił powstanie w Judzie, zburzył Jerozolimę i uprowadził większość Żydów do Babilonii. [przypis edytorski]

Nabuchodonozor — biblijny król Babilonii. [przypis edytorski]

Nabuchodonozor — biblijny władca opisany w Księdze Daniela, który prawdopodobnie cierpiał na chorobę psychiczną zwaną boantropią (chory wierzy, że jest wołem lub krową). [przypis edytorski]

Nabuchodonozor — chodzi tu o Nabuchodonozora II, właśc.: Nabu-kudurri-usur II; król Babilonii z dynastii chaldejskiej, panował w latach 605–562 p.n.e., podbił kraje leżące na Bliskim Wschodzie, do tej pory przynależne Egiptowi, w tym Judę. Zwierzchnictwo nad Judą przekazał Sedecjaszowi, który w 586 r. p.n.e. zbuntował się przeciwko zwierzchnictwu. W odpowiedzi na to Nabuchodonozor II wysłał wojska, które zburzyły Jerozolimę, a większość Żydów uprowadzono do Babilonu, jako niewolników, jest to początek tzw. niewoli babilońskiej Żydów. [przypis edytorski]

Nabuchodonozor — imię królów babilońskich. [przypis edytorski]

Nabuchodonozor — imię królów babilońskich; wg biblijnej Księgi Daniela król tego imienia w ramach kary za bluźnierstwo zaczął jeść trawę jak wół. [przypis edytorski]

Nabuchodonozor — imię królów babilońskich; wg biblijnej Księgi Daniela król tego imienia w ramach kary za bluźnierstwo zaczął jeść trawę jak wół. [przypis edytorski]

Nabuchodonozor — król Babilonii. [przypis edytorski]

Nabuchodonozor — Nabuchodonozor żarł jak wół trawę (kara za bluźnierstwo, wedle Daniela rozdz. 7). [przypis edytorski]

Nabuchodonozor rozciągnął się twarzą ku ziemi i ubóstwił Daniela — Dn 2:46. [przypis edytorski]

Nabuchodonozor — tu: wskazanie na biblijnego Nabuchodonozora II, króla (605–562 p.n.e.) imperium nowobabilońskiego, który m.in. stłumił powstanie w Judzie, zburzył Jerozolimę i uprowadził większość Żydów do Babilonii jako niewolników. [przypis edytorski]

Nabuchodonozor — władca Asyryjczyków. [przypis edytorski]

Nabuhadonorozizus — w oryginale: Noeloninuris. [przypis edytorski]

nabundziuczony — nadęty. [przypis edytorski]

na burg — właśc. na borg, tj. na kredyt. [przypis edytorski]

nabyć — kupić. [przypis edytorski]

nabyć — tu: nauczyć się; nabyć wiedzę. [przypis edytorski]

nabywał cztery amfory i za cenę całości sprzedawał pół amfory — co przynosiło mu zysk w stosunku 8:1, a wg Autobiografii 13 zarabiał nawet w stosunku 10:1. [przypis edytorski]

na całości unosiła się (…) dostojność — całość cechowała dostojność. [przypis edytorski]

nacechować — naznaczyć, wypalając znak na skórze (zwykle o bydle). [przypis edytorski]

nach Brasilien (niem.) — do Brazylii. [przypis edytorski]

nach Bremen (niem.) — do Bremy. [przypis edytorski]

Nach Canossa gehen wir nicht (niem.) — Nie pójdziemy do Canossy; udać się do Canossy: pokajać się, po długim uporze uznać swoją winę i ukorzyć się w celu uzyskania korzyści; zwrot upamiętniający spór między papieżem Grzegorzem VII a niemieckim cesarzem Henrykiem IV o prawo do inwestytury (tj. nadawanie godności kościelnych), zakończony ukorzeniem się cesarza w 1077 r. pod murami zamku w Canossie we Włoszech, gdzie schronił się papież; cesarz uzyskał od papieża zdjęcie ekskomuniki, a następnie osadził na tronie papieskim przychylnego sobie antypapieża Klemensa III. [przypis edytorski]

nach Kanosa rycht wir giejen (zniekszt. niepopr. niem. nach Canossa richt wir gehen) — jedziemy prosto do Canossy; udać się do Canossy: pokajać się, po długim uporze uznać swoją winę i ukorzyć się w celu uzyskania korzyści; zwrot upamiętniający spór między papieżem Grzegorzem VII a niemieckim cesarzem Henrykiem IV o prawo do inwestytury (tj. nadawanie godności kościelnych), zakończony ukorzeniem się cesarza w 1077 r. pod murami zamku w Canossie we Włoszech, gdzie schronił się papież; cesarz uzyskał od papieża zdjęcie ekskomuniki, a następnie osadził na tronie papieskim przychylnego sobie antypapieża Klemensa III. [przypis edytorski]

nachkastlik (reg., z niem.) — dziś popr.: nakastlik: mała, podręczna szafka stojąca przy łóżku. [przypis edytorski]

Nachkuhr (niem.) — wypoczynek po odbytej kuracji. [przypis edytorski]

na chłopce — dziś popr. forma: na chłopców. [przypis edytorski]

na chlebie i wodzie — dziś popr. o chlebie i wodzie. [przypis edytorski]

nachname (z niem. Nachnahme) — pobranie (pocztowe). [przypis edytorski]

nachodzić (daw.) — znajdować, odnajdywać. [przypis edytorski]

nachodzić się (daw.) — znajdować się. [przypis edytorski]

Nachor — syn Teracha, brat Abrahama (Rdz 11–27). Jego żoną była Milka, z którą miał ośmiu synów, m.in. Betela, ojca Rebeki (Rdz 22,22). [przypis edytorski]

Nachstrahl — Nachglanz. [przypis edytorski]

Nachtigal, Gustav (1834–1885) — niemiecki lekarz wojskowy i badacz środkowej i zachodniej Afryki; w 1884 wysłany przez rząd Bismarcka do Afryki Zachodniej jako specjalny komisarz, swoimi działaniami spowodował, że Togoland i Kamerun stały się pierwszymi koloniami niemieckiego imperium kolonialnego. [przypis edytorski]

Nachtmahls — Abendmahls. [przypis edytorski]

Nachtwacha (niem.) — nocny strażnik. [przypis edytorski]

nachylać się ku reszcie — kończyć się. [przypis edytorski]

nachylić (daw.) — przekonać. [przypis edytorski]

nachylony (starop.) — podupadły; nadwątlony. [przypis edytorski]