Przypisy

naveltno — veltui. [przypis edytorski]

Naville, Ernest (1816–1909) — szwajcarski filozof i teolog protestancki. [przypis edytorski]

navina (brus.) — naujiena. [przypis edytorski]

Navy (ang.) — marynarka wojenna. [przypis edytorski]

nawa (daw.) — okręt (częsta metafora państwa). [przypis edytorski]

nawa (daw.) — okręt. [przypis edytorski]

nawa (daw.) — okręt, statek. [przypis edytorski]

nawa (daw.) — statek, okręt. [przypis edytorski]

nawa (daw.) — statek. [przypis edytorski]

nawa (daw.) — tu: okręt; przen. całość konstrukcji ideowej i politycznej. [przypis edytorski]

nawa (daw., z łac.) — statek, okręt; por. nawigacja. [przypis edytorski]

nawałność (daw.) — nawałnica, gwałtowna burza z silnym wiatrem. [przypis edytorski]

nawałność — nawałnica. [przypis edytorski]

nawałność (starop.) — nawałnica, zaburzenie, burza. [przypis edytorski]

na waletę — na pożegnanie; z łac. vale: żegnaj. [przypis edytorski]

na waletę — tu: na pożegnanie, na koniec. [przypis edytorski]

nawalić (tu pot.) — pobić. [przypis edytorski]

nawalić — tu: zbić, pobić. [przypis edytorski]

nawalność (daw.) — burza. [przypis edytorski]

nawalność (daw.) — burza; tu: atak. [przypis edytorski]

nawalność — nawałność; wzburzenie. [przypis edytorski]

nawalny (daw.) — burzliwy, sztormowy. [przypis edytorski]

nawalny (daw.) — silny, gwałtowny. [przypis edytorski]

nawalny — nacierający; por. nawała: wojsko napadające na czyjąś ziemię, a także: napad, natarcie. [przypis edytorski]

nawa — okręt. [przypis edytorski]

nawara (daw.) — karma dla psów, wywar z mięsa i kości zaprawiony mąką i chlebem. [przypis edytorski]

na wargi — dziś popr.: na wargach, ustach. [przypis edytorski]

nawarownieyszy (starop. forma) — najwarowniejszy; najbardziej warowny (najbardziej obronny). [przypis edytorski]

Nawarra — kraina hist. w zach. części Pirenejów, na pograniczu Hiszpanii i Francji; od 824 stanowiła niezależne królestwo, od 1589 związana z Francją unią personalną, w 1620 została formalnie włączona do Francji; tytuł króla Nawarry zachował się w tytulaturze władców francuskich aż do obalenia monarchii. [przypis edytorski]

Nawarra — kraina hist. w zach. części Pirenejów, na pograniczu Hiszpanii i Francji. [przypis edytorski]

nawa (starop.) — statek, okręt. [przypis edytorski]

nawa — statek, okręt. [przypis edytorski]

nawa (tu daw.) — okręt. [przypis edytorski]

nawa — tu: okręt. [przypis edytorski]

nawa — tu: statek. [przypis edytorski]

nawa (z łac.) — okręt. [przypis edytorski]

na wciąż (reg.) — na oścież. [przypis edytorski]

nawecowany — wyostrzony, wypolerowany. [przypis edytorski]

nawedem raz słysał (gw.) — nawet raz słyszałem. [przypis edytorski]

na wejźreniu (daw.) — pozornie. [przypis edytorski]

Na Wenecyą nie potrzeba patrzyć, iż tak długo, to jest 1100 lat, stoi… — mowa o kupieckiej Republice Weneckiej, istniejącej od roku 697 do 1797, kiedy została najechana przez Napoleona Bonapartego; było to najdłużej nieprzerwanie funkcjonujące państwo o ustroju republikańskim w historii. Wenecja jako miasto została założona w roku 452, stąd 1100 lat jej istnienia u Skargi. [przypis edytorski]

nawetem (…) nie widział — nawet nie widziałem. [przypis edytorski]

nawet-em nie wstępował (przestarz.) — nawet żem nie wstępował; nawet nie wstępowałem. [przypis edytorski]

nawet gdyby do tego mniemał mieć powody (…) — nawet gdyby sądził, że ma do tego powody. [przypis edytorski]

nawet ją widział bez jej wiedzy — chasyd rzadko ma możność ujrzeć swą narzeczoną przed dniem zaręczyn; o doborze pary decydują rodzice. [przypis edytorski]

Nawet Lakońcy stali się rozmowni — Spartanie słynęli z lakoniczności, tj. umiejętności krótkiego wypowiadania się. [przypis edytorski]

nawet (lenk.) — net. [przypis edytorski]

nawet niedawno od Chin zabrali bardzo żyzne kraje nad rzeką Amurem — 28 maja 1858 zawarto rosyjsko-chiński traktat w Ajgunie, na mocy którego tereny po lewej stronie rzeki Amur stały się częścią państwa rosyjskiego, a terytorium wokół rz. Ussuri (prawy dopływ Amuru) miało się tymczasowo znaleźć pod wspólną administracją obu państw; ze strony rosyjskiej umowa została podpisana przez generała-gubernatora Wschodniej Syberii Nikołaja Nikołajewicza Murawjowa (1809–1881), który otrzymał za to przydomek „Amurski”. [przypis edytorski]

Nawet szybkość jabłka i szybkość Księżyca znalazły miejsce w jednej formule [Newtona], z której można było wyliczyć obwód Ziemi — lapsus autora: obwodu Ziemi nie da się wyliczyć z praw mechaniki Newtona i z jego wzoru na siłę przyciągania grawitacyjnego. Obwód Ziemi wyznaczył jako pierwszy Eratostenes w III w. p.n.e., na podstawie czysto geometrycznej: różnicy kątów padania promieni słonecznych w tym samym czasie w dwóch różnych miejscowościach na tym samym południku oddalonych o znaną odległość. Kolejni uczeni używali zmodyfikowanej (dzięki metodzie triangulacji) wersji tego pomysłu dla uzyskania coraz dokładniejszych wyników aż do XIX w. Natomiast Henry Cavendish w swoim eksperymencie, przeprowadzonym w l. 1797–1798, zmierzył siłę grawitacji pomiędzy masami w laboratorium i na podstawie wzoru Newtona oraz znanego uprzednio promienia Ziemi wyznaczył średnią gęstość Ziemi, a co za tym idzie jej masę. [przypis edytorski]

nawet talent artystyczny jest u niej zboczeniem, a nadzwyczajne wyjątki potwierdzają regułę (por. 76 w. 17 i nast.) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku we wskazanym miejscu znajduje się fragment rozdziału IV: „(…) Angelika wyczytywała swego czasu z książek, że aspiracje artystyczne występują zwykle tylko u tych kobiet, które chybiły swego właściwego, kobiecego powołania, i że gasną, jeżeli taka kobieta zostanie żoną i matką”. [przypis edytorski]

nawet w kierunku dodatnim (s. 211) znaleźliśmy „nieforemności szczęścia” — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku we wskazanym miejscu znajduje się akapit z rozdz. X zaczynający się od słów: „Wprawdzie były drobne nieforemności w tym szczęściu (…)”. [przypis edytorski]

Nawet w tym chórze, który stroi papież — tj. w chórze kastratów. [przypis edytorski]

na wety (daw.) — na deser. [przypis edytorski]

na wewnątrz — dziś popr.: wewnątrz. [przypis edytorski]

na wezwanie drugiego króla — na czele państwa spartańskiego (Lacedemonu) stało jednocześnie dwóch dziedzicznych królów, z dwóch rodów królewskich. [przypis edytorski]

na wezyrat godzić (daw.) — zamierzać zostać wezyrem. [przypis edytorski]

nawiązanie do fragmentu Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, z Księgi XI:

O wiosno! kto cię widział wtenczas w naszym kraju,

Pamiętna wiosno wojny, wiosno urodzaju!

O wiosno! kto cię widział, jak byłaś kwitnąca

Zbożami i trawami, a ludźmi błyszcząca,

Obfita we zdarzenia, nadzieją brzemienna!

Ja ciebie dotąd widzę, piękna maro senna!

Urodzony w niewoli, okuty w powiciu,

Ja tylko jedną taką wiosnę miałem w życiu.

[przypis edytorski]

nawic — popr.: naw; nawa: okręt, statek; przeznaczona dla wiernych część kościoła. [przypis edytorski]

nawidzić (daw.) — nawiedzić; odwiedzić, zobaczyć. [przypis edytorski]

nawidzieć (daw.) — lubić, kochać. [przypis edytorski]

nawięcej (daw.) — dziś: najwięcej. [przypis edytorski]

nawięcej (daw.) — najwięcej. [przypis edytorski]

nawięcej (starop.) — najwięcej. [przypis edytorski]

nawięcsze (starop.) — największe. [przypis edytorski]

nawięcszy (starop.) — największy. [przypis edytorski]

nawięcy (gw.) — najwięcej. [przypis edytorski]

nawiętszy (starop.) — daw. forma stopnia najwyższego przymiotnika; dziś popr.: największy. [przypis edytorski]

nawiętszy (starop. forma) — dziś: największy. [przypis edytorski]

nawiedzać zdrowie — tu zwrot grzecznościowy: dopytywać się o zdrowie, życzyć zdrowia. [przypis edytorski]

nawiedzili — hebr. נדעה (neda): 'poznamy', tu jako eufemizm na praktyki homoseksualne, zob. Raszi do 19:5. [przypis edytorski]

na wiek wieki — dziś popr.: na wiek wieków. [przypis edytorski]

na wielkich łask swych zadatki — jako zadatek wielkich łask. [przypis edytorski]

na wierzchu — tu: na przedzie. [przypis edytorski]

nawieść (daw.) — naprowadzić. [przypis edytorski]

nawiesie (neol.) — nagromadzenie czegoś. [przypis edytorski]

nawigant (z łac. nawigans, navigantis: żeglujący) — podróżnik morski; żeglarz, marynarz. [przypis edytorski]

nawigant (z łac.) — żeglarz. [przypis edytorski]

nawigować (daw.) — żeglować, płynąć. [przypis edytorski]

Na wiki wikiw (ukr.) — Na wieki wieków. [przypis edytorski]

na Wilnie — tj. na zamku wileńskim. [przypis edytorski]

Na władze Ducha zabójcy, strachem podniesione, uderzyła moc Boża — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Widzenie Boga Mojżeszowe”. [przypis edytorski]

nawłóczyć — dziś: nawlekać. [przypis edytorski]

nawłoć — pospolita roślina o żółtych, wiechowatych kwiatostanach na szczycie łodygi; osiąga wysokość do ok. 1 m. [przypis edytorski]

na wnątrzu — dziś: wewnątrz. [przypis edytorski]

na wnątrzu (gw.) — w środku, w brzuchu. [przypis edytorski]

nawój — wałek maszyny tkackiej. [przypis edytorski]

na wodach — w uzdrowisku; mówiono również: u wód. [przypis edytorski]

nawojka — tu: dziewczyna. [przypis edytorski]

na wojnie w Kaplandzie — podczas jednej z wojen kolonialnych toczonych przez Wielką Brytanię przeciw wcześniejszym, holenderskim kolonizatorom w Afryce Płd.; Kapland to używana w XIX w. nazwa Kolonii Przylądkowej (Cape Colony) ze stolicą w Kapsztadzie, usytuowanej w okolicach Przylądka Dobrej Nadziei (dziś: część Republiki Południowej Afryki). [przypis edytorski]

na wolą (daw.) — na wolność [przypis edytorski]

na wolę — na wolność. [przypis edytorski]

na wolej (starop.) — na wolności, na swobodzie (być). [przypis edytorski]

na woli — tu żarg.: na wolności. [przypis edytorski]

nawracać — tu: zawracać. [przypis edytorski]

Nawróćcie się do mnie wszyscy, nawrócę się ja też do was — Za 1, 3. [przypis edytorski]

nawrócić się (daw., gw.) — zawrócić, nawrócić; skierować się na poprzednie miejsce. [przypis edytorski]

nawrócić się (daw., gw.) — zawrócić. [przypis edytorski]

Nawrocki, Witold (1934–2013) — historyk literatury, krytyk, eseista. [przypis edytorski]

nawroty — dziś popr. N. lm.: nawrotami. [przypis edytorski]

nawrzały — przesiąknięty. [przypis edytorski]