Przypisy

niebaczny — nieuważny, nieostrożny. [przypis edytorski]

nie baczyć — nie zważać; nie zwracać uwagi. [przypis edytorski]

nieba drapacz (ang. skyscraper) — drapacz chmur, wysokościowiec. [przypis edytorski]

nieba Empirejskie — Empireum to miała być najwyższa sfera niebieska, w której przebywał sam Bóg. [przypis edytorski]

niebam dostąpiła (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: dostąpiłam nieba. [przypis edytorski]

nie bardzo by chcieli, aby ten proletariat… przestał być proletariatem — słowo proletariat pochodzi od łac. proles: potomstwo, i oznacza ludzi, których jedyne bogactwo i osiągnięcie życiowe stanowi duża liczba dzieci (w staroż. Rzymie niezamożny ojciec licznego potomstwa uzyskiwał prawa wyborcze). [przypis edytorski]

nie bardzo lubiliśmy się i nie zwierzali sobie — daw. konstrukcja składniowa; dziś: nie bardzo lubiliśmy się i nie zwierzaliśmy sobie. [przypis edytorski]

nie bardzoś ty skory — zdanie eliptyczne od: nie bardzo jesteś skory (skłonny, chętny). [przypis edytorski]

Niebawem Karol V, mój pan, ma wyruszyć zbrojnie do Tunisu — 17 sierpnia 1534 Turcy zajęli Tunis i wygnali lokalnego władcę Muleya Hasana, wasala Habsburgów; w reakcji Karol V jesienią 1534 rozpoczął gromadzenie potężnej floty i armii ekspedycyjnej; w czerwcu 1535 zajął miasto i osadził ponownie Muleya Hasana na tronie. [przypis edytorski]

nie bawiąc (daw.) — nie zwlekając. [przypis edytorski]

nie bawiąc — nie tracąc czasu. [przypis edytorski]

nie bawiąc — tu: nie zwlekając. [przypis edytorski]

nie bawić się (starop.) — nie zwlekać. [przypis edytorski]

nie bawić się (starop.) — tu: nie zostawać, nie pozostawać. [przypis edytorski]

niebawne (daw.) — takie, które nastąpi niebawem, wkrótce. [przypis edytorski]

niebawnie (daw.) — niebawem, wkrótce. [przypis edytorski]

niebawnie (daw.) — wkrótce, zaraz, niebawem. [przypis edytorski]

niebawnie — dziś popr.: niebawem. [przypis edytorski]

niebawnie — niebawem. [przypis edytorski]

niebawnie — niebawem; wkrótce. [przypis edytorski]

nie będąc wplątani w żaden system, nieobałamuceni przez sztukmistrzów i sofistów (…) piętnem tym jest oczekiwanie — Literatura słowiańska wykładana w Kolegium francuzkiem, Poznań 1865, t. 3, s. 166. [przypis edytorski]

nie będą po nocy niepokoiły twego snu — nie będą w nocy przeszkadzały ci spać. [przypis edytorski]

nie będęć — nie będę z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

Nie będę mówiła o sekcie mormonów, bo poświęciłam im długi rozdział już gdzie indziej — w książce A travers l'Amérique, le Far-West (1869). [przypis edytorski]

Nie będę mówił o republikach, bom to obszernie w osobnym uczynił dziele — w Rozważaniach nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Tytusa Liwiusza (1512–1517). [przypis edytorski]

nie będę się temu przeciwstawił — popr.: (…) przeciwstawiał. [przypis edytorski]

nie będę w możności — dziś: nie będę mógł. [przypis edytorski]

nie będzieć to (starop. forma) — nie będzie tak; nie stanie się tak. [przypis edytorski]

nie będzieć żal, żeś tak obrócony (starop.) — skrót od: nie będzie ci żal, żeś tak obrócony; tzn. nie pożałujesz takiego obrotu swoich spraw. [przypis edytorski]

Nie będziecie lękać się sądów ludzkich — por. Pwt 1, 17. [przypis edytorski]

nie będzie dla nich nieosiągalne — u Cylkowa 'nie chybi im nic', poprawiono ze względu na zrozumiałość tekstu; «Jeśli zostawię ich [i pozwolę im tak dalej działać], pomyślą, że mogą zrobić wszystko, czego tylko zapragną», zob. Ibn Ezra do 11:6. [przypis edytorski]

nie będziemli dobrze czynić (daw.) — konstrukcja z partykułą -li: jeśli nie będziemy dobrze postępować. [przypis edytorski]

nie będziem mieli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: nie będziemy mieli. [przypis edytorski]

Nie będzie postępu, póki na kiszkach ostatniego biskupa nie zawiśnie ostatni szlachcic — jedna z przypisywanych różnym osobom parafraz stwierdzenia francuskiego księdza katolickiego Jeana Mesliera (1664–1729), który w obszernym traktacie, odnalezionym po jego śmierci, krytykował religię i jej dogmaty, głosił, że wszyscy ludzie rodzą się równi, piętnował niesprawiedliwość, wyzysk i nędzę w ustroju społecznym sankcjonowanym przez kościoły i instytucje religijne. W oryginalnym zdaniu mowa o człowieku, który chciałby, „żeby wszyscy wielcy świata i cała szlachta zostali powieszeni na kiszkach księży”. W XVIII w. dzieło Mesliera krążyło w odpisach po Francji, ciesząc się powodzeniem wśród filozofów oświeceniowych; w 1772 zostało opublikowane we fragmentach oraz w formie wyciągu, potępione jako heretyckie. [przypis edytorski]

nie będzie samą (daw.) — dziś: nie będzie sama. [przypis edytorski]

Nie będziesz jadł iksjona ani gryfa — odniesienie do francuskiego tekstu przekładu biblijnej Księgi Powtórzonego Prawa (14, 12–13), bazującego na tłumaczeniu łacińskim, gdzie wśród zakazanych do spożycia ptaków drapieżnych występują le griffon (łac. gryphes) oraz l'ixion (łac. ixion); przeniesione z łaciny nazwy iksjon i gryf wśród zakazanych ptaków występują również w polskim przekładzie Biblii sporządzonym przez Jakuba Wujka (XVI w.). [przypis edytorski]

Nie [będzie] walczyć duch Mój — u Cylkowa 'nie walczyć duchowi Mojemu'; w tekście hebrajskim nie ma bezokolicznika. [przypis edytorski]

nie będzież — czy nie będzie. [przypis edytorski]

nie bełby beł (…) bezpieczny (starop. forma) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: nie byłby bezpieczny wcześniej (uprzednio, kiedyś itp.). [przypis edytorski]

nie beł mistrz jaki uczony, co miał grób z drogich marmurów ukować (starop.) — nie było wykształconego rzemieślnika, który umiałby wykuć grób z drogich marmurów. [przypis edytorski]

niebespieczeństwo (starop. forma ort.) — dziś: niebezpieczeństwo. [przypis edytorski]

niebespieczeństwo (starop. forma ort.) — dziś popr.: niebezpieczeństwo. [przypis edytorski]

niebespieczeństwo (starop. forma ort.) — niebezpieczeństwo. [przypis edytorski]

niebespiecznem (starop. forma ort.) — dziś: niebezpiecznym. [przypis edytorski]

niebespieczny (starop. forma ort.) — dziś popr.: niebezpieczny; groźny. [przypis edytorski]

niebespieczny (starop. forma ort.) — niebezpieczny. [przypis edytorski]

nie bez ale (daw.) — nie bez wad. [przypis edytorski]

nie bez kozery (fraz.) — nie bez przyczyny. [przypis edytorski]

niebezność — niejasne, możliwy błąd źródła; może chodzić o „niebezpieczeństwo” bądź o „niezbędność”. [przypis edytorski]

nie bez oględności właściwej — nie bez odpowiedniej rozwagi. [przypis edytorski]

niebezpieczeństwie życia — w oryg. niem. Lebensgefahr: śmiertelne niebezpieczeństwo, zagrożenie życia. [przypis edytorski]

niebezpieczeństwy — dziś popr. forma N. lm: niebezpieczeństwami. [przypis edytorski]

Niebezpieczne związki — powieść epistolarna Choderlosa de Laclosa (1741–1803) z 1782 r. [przypis edytorski]

niebiańskiemi (…) chóry — dziś popr. forma N. lm: niebiańskimi chórami. [przypis edytorski]

niebianie — mieszkańcy nieba, aniołowie; popr. forma N lm. powinna brzmieć: niebianami. [przypis edytorski]

nie biegłym w rymowaniu (daw.) — skrót od: nie jestem biegły. [przypis edytorski]

Nie biej (białorus.) — nie bij. [przypis edytorski]

niebiesiech (daw. forma) — dziś: niebiosach. [przypis edytorski]

Niebieska Dolina — dolinka w okolicy wsi Brzegi. [przypis edytorski]

Niebieskie Państwo — tu: Chiny. [przypis edytorski]

niebieskie pończochy a. błękitne pończochy (ang. blue-stocking) — potoczne określenie wykształconych i wyemancypowanych kobiet w Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

niebieskie pończochy a. błękitne pończochy (ang. blue-stocking) — pot. określenie kobiet wykształconych i wyemancypowanych w Wielkiej Brytanii; we Francji częściej używano określenia sawantka. [przypis edytorski]

niebieskie siły — aniołowie. [przypis edytorski]

niebieski — mocno spróchniałe drewno przybiera niekiedy ciemny, zielono-niebieski odcień. [przypis edytorski]

niebieski (starop.) — tu: niebiański. [przypis edytorski]

niebieski — tu: pojawiający się na niebie. [przypis edytorski]

niebieski zmysł — niebo. [przypis edytorski]

niebieskomleczny (niem. milchblauen) — dziś: mlecznoniebieski. [przypis edytorski]

niebiosa zatrwożyć — Słowacki Król-Duch, Pieśń II, XLII. [przypis edytorski]

niebios dla cię litość głucha — tj. litość niebios jest głucha dla ciebie; nie wzbudzasz litości niebios. [przypis edytorski]

niebiosów (daw.) — dziś raczej forma: niebios. [przypis edytorski]

niebiosów — dziś popr. forma D.lm: niebios. [przypis edytorski]

niebiosów — dziś popr. forma D. lm: niebios. [przypis edytorski]

niebiosów — dziś popr. forma: niebios. [przypis edytorski]

niebiosów — dziś popr.: niebios. [przypis edytorski]

niebiosy — dziś popr. forma N.lm: niebiosami. [przypis edytorski]

niebitny — tu: niezdolny do boju. [przypis edytorski]

niebłagonadiożnost' (ros.) — nieprawomyślność. [przypis edytorski]

niebłogosławieństwo (daw.) — brak błogosławieństwa, kara boska. [przypis edytorski]

niebliżu a. nieblizu (starop.) — daleko, dawno. [przypis edytorski]

nie bójś (z ros.) — nie bój się; tu w znaczeniu: nie miej wątpliwości. [przypis edytorski]

nieboga — biedaczka, nieszczęsna. [przypis edytorski]

nieboga (daw.) — biedaczka, nieszczęsna. [przypis edytorski]

nie bogatam — skrót od: nie jestem bogata. [przypis edytorski]

niebogi (daw.) — biedny, nieszczęsny. [przypis edytorski]

niebogi (daw.) — biedny. [przypis edytorski]

niebogi (daw.) — nieszczęśliwy. [przypis edytorski]

niebogi — ktoś wzbudzający współczucie. [przypis edytorski]

nie bogini z łona wydałać — inaczej: nie bogini wydała cię z łona. [przypis edytorski]

niebogi — tu: nieszczęsny. [przypis edytorski]

niebo — hebr. שָׁמַיִם (szamajim): 'niebo', można to także odczytywać jako złożenie słów שָׁם (szam): 'tam' i מַיִם (majim): 'woda': 'tam, nad przestworem, jest woda w postaci chmur i mgieł'. [przypis edytorski]

niebo i ziemię, — u Cylkowa werset zakończony kropką, co zaciemnia sens następnego wersetu. [przypis edytorski]

Nie boj-sa — nie bój się. [przypis edytorski]

niebom osięgła (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: osiągnęłam niebo. [przypis edytorski]

Nie, bo na ulicy przenocujemy — «Jednak do Abrahama odrzekli: „Uczyń tak, jakeś powiedział” (Ks. Rodzaju 18:5), stąd [płynie nauka], że można odmawiać mniej ważnemu, ale nie można odmawiać wielkiemu [człowiekowi]», zob. Raszi do 19:2. [przypis edytorski]

niebo polarne — niem. Eismeer: Ocean Lodowaty. [przypis edytorski]

nieboractwo (rzad.) — istota godna pożałowania, biedactwo. [przypis edytorski]

nieborak — nieszczęśnik, biedak. [przypis edytorski]

nieboś rzucił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: niebo rzuciłeś. [przypis edytorski]

niebosięgny — dziś: niebosiężny. [przypis edytorski]