Przypisy

niehamowny (daw.) — niepowstrzymany. [przypis edytorski]

nie idzie (daw.) — nie uchodzi, nie wypada. [przypis edytorski]

nie iedno karanie wszystkim należy (starop.) — nie wszyscy powinni być karani jednakowo. [przypis edytorski]

Nie igrajcie z ogniem… bo trudno jest zerwać więzy miłości — cytat z tradycyjnej piosenki szkockiej:

[przypis edytorski]

nie imać się — nie brać się do czegoś, nie dotykać czegoś. [przypis edytorski]

Nieistniejący wulkan — pełny tytuł artykułu Stanisława Brzozowskiego, zamieszczonego w „Przeglądzie Społecznym” (nr 17 z 1907), to: Nieistniejący wulkan i bardzo istniejąca kwestia. [przypis edytorski]

nieistność — fakt nieistnienia czegoś. [przypis edytorski]

niejaka pani de Larnage — Suzanne-Francoise du Larnage (1693–ok. 1755); w chwili spotkania z Rousseau miała 44 lata. [przypis edytorski]

niejaki czas — «Dwanaście miesięcy», zob. Raszi do 40:4. [przypis edytorski]

niejaki — pewien. [przypis edytorski]

Nie ja — «Mądrość nie pochodzi ode mnie, lecz to Bóg odpowie, wkładając w moje usta odpowiedź, która przyniesie dobrodziejstwo Faraonowi», zob. Raszi do 41:16. [przypis edytorski]

niejeden bóg ludziom towarzyszy, którzy mają w sobie wstyd i uczciwość, a nie najmniej bóg-opiekun gości. Z góry patrzy na dobre szelmostwa i dobre postępki — odniesienie do Odysei IX 271 (słowa Odyseusza, proszącego Polifema o gościnę) oraz XVII 485–487 (słowa jednego z zalotników, upominającego Antinoosa). [przypis edytorski]

niejeden, powie pan, spotykał samego siebie, np. Goethe zazwyczaj na moście — Goethe opisuje to wydarzenie pod koniec Księgi Jedenastej swojej autobiografii Z mojego życia. Zmyślenie i prawda. [przypis edytorski]

niejednę — dziś B.lp r.ż.: niejedną. [przypis edytorski]

nie jednemu (starop. forma ort.) — dziś popr.: niejednemu. [przypis edytorski]

nie jedno (daw.) — nie tylko. [przypis edytorski]

nie jedno (daw.) — nie tylko. [przypis edytorski]

niejedno miłe zburzyć, a inaczej odbudować — Wincenty Pol, Pieśń o ziemi naszej. [przypis edytorski]

nie jedno (starop.) — nie jeden raz. [przypis edytorski]

nie jegoż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ż; znaczenie: przecież nie jego, doprawdy nie jego. [przypis edytorski]

nie jestci to próba umiłowania pańskiego, że się komu powodzi na świecie (daw.) — nie to jest sprawdzianem umiłowania ze strony Boga, że komuś się powodzi na świecie. [przypis edytorski]

nie jestem ci wcale — konstrukcja z partykułą „ci”, pełniącą funkcję wzmacniającą. [przypis edytorski]

nie jestem taką — dziś popr.: nie jestem taka. [przypis edytorski]

nie jesteśmy — u Cylkowa: 'nie bywaliśmy'; uzasadnienie korekty: uwspółcześnienie; podobna sytuacja jak w 42:11. [przypis edytorski]

nie jest (…) obojętnym — dziś raczej: nie jest obojętne. [przypis edytorski]

«Nie jest prorok beze czci, tylko w ojczyźnie swojej i w domu rodziców swoich» — słowa Jezusa przytoczone w różnym brzmieniu w ewangeliach: Mt 13,57; Mk 6,4; J 4,44. [przypis edytorski]

nie jest przedajno — nie jest sprzedajne; jest nie na sprzedaż. [przypis edytorski]

nie jest przyjacielska — nie jest rzeczą przyjacielską. [przypis edytorski]

Nie jest rannym łosiem — odniesienie do znanych słów z dramatu Szekspira: „Niech ryczy z bólu ranny łoś,/ Zwierz zdrów przebiega knieje,/ Ktoś nie śpi, aby spać mógł ktoś./ To są zwyczajne dzieje” (Hamlet, akt III, scena 2, tłum. J. Paszkowski), wypowiedzianych przez Hamleta, kiedy sam uważany za szalonego, skutecznie sprowokował stryja-bratobójcę do gwałtownej reakcji na sceniczną aluzję do jego zbrodni i ucieczki do swych komnat. [przypis edytorski]

Nie, jest to pani, którą Piram ma kochać — Zarówno w starożytnej Grecji, jak i w czasach Szekspira, kobiety nie grały w teatrze, więc aktorzy musieli odgrywać również role żeńskie. [przypis edytorski]

nie jestże — czy nie jest. [przypis edytorski]

nie jestże (daw.) — konstrukcja z partykułą pytajną -że; inaczej: czy nie jest. [przypis edytorski]

nie jestże — daw. konstrukcja z partykułą pytajną -że; znaczenie: czy nie jest. [przypis edytorski]

nie jestże (daw.) — konstrukcja z partykułą -że w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy nie jest; czyż nie jest. [przypis edytorski]

nie jestże (daw.) — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie jest, czyż nie jest. [przypis edytorski]

nie jestże — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy nie jest, czyż nie jest. [przypis edytorski]

nie jestże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie jest; czyż nie jest. [przypis edytorski]

nie jestże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie jest. [przypis edytorski]

nie jestże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czyż nie jest. [przypis edytorski]

nie jestżeś — konstrukcja z partykułą -że pomiędzy tematem a końcówką, tu: w funkcji wzmacniającej i wprowadzającej pytanie retoryczne; znaczenie: czy nie jesteś; czyż nie jesteś. [przypis edytorski]

nie jestżeś — konstrukcja z partykułą -że-, umieszczoną między tematem a końcówką wyrazu; znaczenie: czyż nie jesteś. [przypis edytorski]

nie jestże to — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie jest to. [przypis edytorski]

Nie już ten kocha, co mruga — Ten, kto mruga, nie znaczy, że już kocha. [przypis edytorski]

niekaj (gw.) — niekiedy, czasem. [przypis edytorski]

niekajś (gw.) — gdzieniegdzie. [przypis edytorski]

Nie każdy weźmie po Bekwarku lutniej — powiedzenie to oznacza: nie każdy został równie szczodrze wyposażony przez naturę. [przypis edytorski]

Nie każe się im dziedzictwem dzielić, jako sam Pan rozdziałów czynić miedzy bracią nie chciał — zob. Łk 12, 13–14. [przypis edytorski]

nie kazać (tu daw.) — zabronić. [przypis edytorski]

nie kaził — nie zbrukał, nie sprzeniewierzył się pamięci. [przypis edytorski]

niek (gw.) — niech. [przypis edytorski]

niekiej (gw.) — gdzieniegdzie. [przypis edytorski]

niekiej (gw.) — niekiedy, czasami. [przypis edytorski]

niekiej (gw.) — niekiedy, czasem. [przypis edytorski]

niekiej (gw.) — niekiedy. [przypis edytorski]

nie kłamali, a — dziś popr.: nie kłamali, ale. [przypis edytorski]

Nie kłaniaj mi się ani mi się na oczy ukazuj, ani mi ofiaruj daru żadnego, jeśli się z bratem nie zgodzisz. Na modlitwę twoję uszy zatkam; na ofiarę twoję, jako Kaimowę, nie wejźrzę, jeśliś bratu twemu nieżyczliwy — parafraza Mt 5, 23–24: „Jeźli tedy ofiarujesz dar twój do ołtarza, a tam wspomnisz, iż brat twój ma nieco przeciw tobie, zostaw tam dar twój przed ołtarzem a idź pierwej zjednać się z bratem…” (tłum. Wujka) połączona z pośrednim powiązaniem wersetów poprzedzających (Mt 5, 21–22): „Słyszeliście, iż rzeczono jest starym: Nie będziesz zabijał, a kto by zabił, będzie winien sądu. A Ja wam powiadam, iż każdy, który się gniewa na brata swego, będzie winien sądu (…)” ze starotestamentową historią Kaina, pierwszego zabójcy. [przypis edytorski]

nie kłopota — dziś popr. forma: nie kłopocze. [przypis edytorski]

nieklejnotny — taki, który nie ma klejnotu, tj. herbu szlacheckiego; nie będący szlachcicem. [przypis edytorski]

Nie klekoc — dziś popr.: nie klekocz. [przypis edytorski]

nieko ant to neatsakydavo — dabar: nieko į tai neatsakydavo. [przypis edytorski]

niekoniecznieśmy mocni — skrót od: niekoniecznie jesteśmy mocni. [przypis edytorski]

niekonsekwentność — dziś popr.: niekonsekwencja. [przypis edytorski]

niekontent (daw.) — niezadowolony. [przypis edytorski]

niekontent — niezadowolony. [przypis edytorski]

niekontent — niezadowolony. [przypis edytorski]

Niekrasow, Nikołaj Aleksiejewicz (1821–1878) — rosyjski poeta, początkowo romantyk, potem autor utworów o problematyce społecznej, ukazujących niedolę ludu i niesprawiedliwość ustroju pańszczyźnianego; przytoczony cytat pochodzi z wiersza *** [Умру я скоро…] (Niedługo umrę, 1867). [przypis edytorski]

niekrzyw — tu: niewinny. [przypis edytorski]

niekscone (gw.) — niechrzczone. [przypis edytorski]

nie ktej stronie — nie w tę stronę, nie w tym kierunku. [przypis edytorski]

niektóre — dziś popr. forma B. lm. r.m-os.: niektórych (tj. ludzi). [przypis edytorski]

niektórego — tu: jakiegoś. [przypis edytorski]

niektóren (gw.) — niektóry. [przypis edytorski]

niektóre więźnie — dziś popr. forma B. lm: niektórych więźniów. [przypis edytorski]

niektóry (daw.) — pewien. [przypis edytorski]

niektóry — tu: pewien, niejaki. [przypis edytorski]

niektóry — tu: pewien. [przypis edytorski]

niekuomi — sen. forma: niekuo. [przypis edytorski]

nie kupił ani nie dostał od Gerionesa, a jednak zabrał jego woły jak swoje — jednym z 12 zadań, jakie miał wykonać Herakles, było uprowadzanie z wyspy Erytei stada wołów należących do Geriona, potwora o trzech złączonych tułowiach, trzech głowach, trzech parach rąk i nóg. Herakles zabił pilnującego stad pastucha i jego dwugłowego psa, następnie samego Geriona, po czym zabrał woły. [przypis edytorski]

Nie kuście Kristusa, jako go niektórzy na puszczy kusili, co Mojżesz jaśnie wykłada, iż Boga kusili — 1 Kor 10, 9, gdzie mowa o Izraelitach, który po wyjściu z Egiptu zbuntowali się przeciw Bogu i Mojżeszowi i zostali za karę pokąsani przez węże (Lb 21 5–6). Autorstwo pierwszych pięciu ksiąg Biblii, w tym Księgi Liczb, w której opisano to zdarzenie przypisywano samemu Mojżeszowi. [przypis edytorski]

nie kwadrowała planta — plan nie odpowiadał. [przypis edytorski]

nie kwapić się — nie spieszyć się. [przypis edytorski]

niełacno (daw.) — dziś: niełatwo. [przypis edytorski]

niełacno (daw., gw.) — niełatwo. [przypis edytorski]

niełacno (daw.) — niełatwo. [przypis edytorski]

niełacno (daw.) — niełatwo, trudno. [przypis edytorski]

niełacno (daw.) — niełatwo, z trudem. [przypis edytorski]

niełacny (daw., gw.) — niełatwy. [przypis edytorski]

niełacny (daw.) — niełatwy. [przypis edytorski]

niełacny (daw.) — niełatwy, trudny. [przypis edytorski]

niełatwie — dziś: niełatwo. [przypis edytorski]

Niełatwo wytłumaczyć, co to jest takt. Chyba taki, który umie obchodzić się z ludźmi — w tych zdaniach wkradła się nieścisłość: zmienił się podmiot wypowiedzi, a nie zostało to zasygnalizowane. Należało by drugie zdanie uzupełnić, np. tak: Taktem wykazuje się chyba taki człowiek, który umie obchodzić się z ludźmi. [przypis edytorski]

nie łudzęż się — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]

niełupki (…) czyli nasiona — niełupki to faktycznie suche, niepękające owoce zawierające po jednym nasieniu. [przypis edytorski]

niełżywy (daw.) — prawdziwy, pozbawiony kłamstwa. [przypis edytorski]

nie lać wody — w starożytnej Grecji wino pito zwykle rozcieńczone. [przypis edytorski]

nie lada — nie byle jaki, bardzo dobry. [przypis edytorski]

nieledwie (daw.) — prawie, niemal. [przypis edytorski]

nieledwie (daw.) — prawie. [przypis edytorski]

nieledwie — niemal, prawie. [przypis edytorski]

nieledwie — niemal, prawie że. [przypis edytorski]