Przypisy

nie jestże (daw.) — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie jest, czyż nie jest. [przypis edytorski]

nie jestże — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy nie jest, czyż nie jest. [przypis edytorski]

nie jestże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie jest; czyż nie jest. [przypis edytorski]

nie jestże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie jest. [przypis edytorski]

nie jestże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czyż nie jest. [przypis edytorski]

nie jestżeś — konstrukcja z partykułą -że pomiędzy tematem a końcówką, tu: w funkcji wzmacniającej i wprowadzającej pytanie retoryczne; znaczenie: czy nie jesteś; czyż nie jesteś. [przypis edytorski]

nie jestżeś — konstrukcja z partykułą -że-, umieszczoną między tematem a końcówką wyrazu; znaczenie: czyż nie jesteś. [przypis edytorski]

nie jestże to — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nie jest to. [przypis edytorski]

Nie już ten kocha, co mruga — Ten, kto mruga, nie znaczy, że już kocha. [przypis edytorski]

niekaj (gw.) — niekiedy, czasem. [przypis edytorski]

niekajś (gw.) — gdzieniegdzie. [przypis edytorski]

Nie każdy weźmie po Bekwarku lutniej — powiedzenie to oznacza: nie każdy został równie szczodrze wyposażony przez naturę. [przypis edytorski]

Nie każe się im dziedzictwem dzielić, jako sam Pan rozdziałów czynić miedzy bracią nie chciał — zob. Łk 12, 13–14. [przypis edytorski]

nie kazać (tu daw.) — zabronić. [przypis edytorski]

nie kaził — nie zbrukał, nie sprzeniewierzył się pamięci. [przypis edytorski]

niek (gw.) — niech. [przypis edytorski]

niekiej (gw.) — gdzieniegdzie. [przypis edytorski]

niekiej (gw.) — niekiedy, czasami. [przypis edytorski]

niekiej (gw.) — niekiedy, czasem. [przypis edytorski]

niekiej (gw.) — niekiedy. [przypis edytorski]

nie kłamali, a — dziś popr.: nie kłamali, ale. [przypis edytorski]

Nie kłaniaj mi się ani mi się na oczy ukazuj, ani mi ofiaruj daru żadnego, jeśli się z bratem nie zgodzisz. Na modlitwę twoję uszy zatkam; na ofiarę twoję, jako Kaimowę, nie wejźrzę, jeśliś bratu twemu nieżyczliwy — parafraza Mt 5, 23–24: „Jeźli tedy ofiarujesz dar twój do ołtarza, a tam wspomnisz, iż brat twój ma nieco przeciw tobie, zostaw tam dar twój przed ołtarzem a idź pierwej zjednać się z bratem…” (tłum. Wujka) połączona z pośrednim powiązaniem wersetów poprzedzających (Mt 5, 21–22): „Słyszeliście, iż rzeczono jest starym: Nie będziesz zabijał, a kto by zabił, będzie winien sądu. A Ja wam powiadam, iż każdy, który się gniewa na brata swego, będzie winien sądu (…)” ze starotestamentową historią Kaina, pierwszego zabójcy. [przypis edytorski]

nie kłopota — dziś popr. forma: nie kłopocze. [przypis edytorski]

nieklejnotny — taki, który nie ma klejnotu, tj. herbu szlacheckiego; nie będący szlachcicem. [przypis edytorski]

Nie klekoc — dziś popr.: nie klekocz. [przypis edytorski]

nieko ant to neatsakydavo — dabar: nieko į tai neatsakydavo. [przypis edytorski]

niekoniecznieśmy mocni — skrót od: niekoniecznie jesteśmy mocni. [przypis edytorski]

niekonsekwentność — dziś popr.: niekonsekwencja. [przypis edytorski]

niekontent (daw.) — niezadowolony. [przypis edytorski]

niekontent — niezadowolony. [przypis edytorski]

niekontent — niezadowolony. [przypis edytorski]

Niekrasow, Nikołaj Aleksiejewicz (1821–1878) — rosyjski poeta, początkowo romantyk, potem autor utworów o problematyce społecznej, ukazujących niedolę ludu i niesprawiedliwość ustroju pańszczyźnianego; przytoczony cytat pochodzi z wiersza *** [Умру я скоро…] (Niedługo umrę, 1867). [przypis edytorski]

niekrzyw — tu: niewinny. [przypis edytorski]

niekscone (gw.) — niechrzczone. [przypis edytorski]

nie ktej stronie — nie w tę stronę, nie w tym kierunku. [przypis edytorski]

niektóre — dziś popr. forma B. lm. r.m-os.: niektórych (tj. ludzi). [przypis edytorski]

niektórego — tu: jakiegoś. [przypis edytorski]

niektóren (gw.) — niektóry. [przypis edytorski]

niektóre więźnie — dziś popr. forma B. lm: niektórych więźniów. [przypis edytorski]

niektóry (daw.) — pewien. [przypis edytorski]

niektóry — tu: pewien, niejaki. [przypis edytorski]

niektóry — tu: pewien. [przypis edytorski]

niekuomi — sen. forma: niekuo. [przypis edytorski]

nie kupił ani nie dostał od Gerionesa, a jednak zabrał jego woły jak swoje — jednym z 12 zadań, jakie miał wykonać Herakles, było uprowadzanie z wyspy Erytei stada wołów należących do Geriona, potwora o trzech złączonych tułowiach, trzech głowach, trzech parach rąk i nóg. Herakles zabił pilnującego stad pastucha i jego dwugłowego psa, następnie samego Geriona, po czym zabrał woły. [przypis edytorski]

Nie kuście Kristusa, jako go niektórzy na puszczy kusili, co Mojżesz jaśnie wykłada, iż Boga kusili — 1 Kor 10, 9, gdzie mowa o Izraelitach, który po wyjściu z Egiptu zbuntowali się przeciw Bogu i Mojżeszowi i zostali za karę pokąsani przez węże (Lb 21 5–6). Autorstwo pierwszych pięciu ksiąg Biblii, w tym Księgi Liczb, w której opisano to zdarzenie przypisywano samemu Mojżeszowi. [przypis edytorski]

nie kwadrowała planta — plan nie odpowiadał. [przypis edytorski]

nie kwapić się — nie spieszyć się. [przypis edytorski]

niełacno (daw.) — dziś: niełatwo. [przypis edytorski]

niełacno (daw., gw.) — niełatwo. [przypis edytorski]

niełacno (daw.) — niełatwo. [przypis edytorski]

niełacno (daw.) — niełatwo, trudno. [przypis edytorski]

niełacno (daw.) — niełatwo, z trudem. [przypis edytorski]

niełacny (daw., gw.) — niełatwy. [przypis edytorski]

niełacny (daw.) — niełatwy. [przypis edytorski]

niełacny (daw.) — niełatwy, trudny. [przypis edytorski]

niełatwie — dziś: niełatwo. [przypis edytorski]

Niełatwo wytłumaczyć, co to jest takt. Chyba taki, który umie obchodzić się z ludźmi — w tych zdaniach wkradła się nieścisłość: zmienił się podmiot wypowiedzi, a nie zostało to zasygnalizowane. Należało by drugie zdanie uzupełnić, np. tak: Taktem wykazuje się chyba taki człowiek, który umie obchodzić się z ludźmi. [przypis edytorski]

nie łudzęż się — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]

niełupki (…) czyli nasiona — niełupki to faktycznie suche, niepękające owoce zawierające po jednym nasieniu. [przypis edytorski]

niełżywy (daw.) — prawdziwy, pozbawiony kłamstwa. [przypis edytorski]

nie lać wody — w starożytnej Grecji wino pito zwykle rozcieńczone. [przypis edytorski]

nie lada — nie byle jaki, bardzo dobry. [przypis edytorski]

nieledwie (daw.) — prawie, niemal. [przypis edytorski]

nieledwie (daw.) — prawie. [przypis edytorski]

nieledwie — niemal, prawie. [przypis edytorski]

nieledwie — niemal, prawie że. [przypis edytorski]

nieledwie — prawie, niemal. [przypis edytorski]

nie leniwie (starop.) — tu: nie zwlekając, szybko. [przypis edytorski]

nie lepiejż było — daw. konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy nie lepiej było. [przypis edytorski]

nie lepiejż (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znacznie: czy nie lepiej, czyż nie lepiej. [przypis edytorski]

nie lepiejże — konstrukcja z partykułą -że, pełniącą funkcję wzmacniającą. [przypis edytorski]

Nielepkowice — wieś nad rzeką San, w woj. podkarpackim; dawniej ważne miejsce na trasie spławiania zboża do Gdańska, z wielkim murowanym spichlerzem. [przypis edytorski]

nieliczne zawody wolne, zwłaszcza lekarze i aptekarze żyli normalnie ze swojej pracy (…) — Tutaj też należy szukać powodów masowego napływu młodzieży po wojnie na studia lekarskie, stomatologiczne i farmaceutyczne; przypisek z roku 1948. [przypis edytorski]

nielicznych — hebr. אחדים (achadim) liczba mnoga utworzona od słowa אחד (echad): 'jeden'. Mieli jeden plan: bunt przeciwko Bogu, zob. Raszi do 11:1. Byli jednomyślni, zob. Radak do 11:1. Mędrcy i głupcy używali tych samych słów, zob. Ibn Ezra do 11:1. [przypis edytorski]

nielot, Apteryx (biol.) — kiwi, rodzaj nielotnych ptaków o szczątkowych skrzydłach, zamieszkujących Nową Zelandię. [przypis edytorski]

nie lubiący (daw. forma imiesł.) — dziś: nie lubiąc. [przypis edytorski]

nielubiony — dziś popr.: nielubiany. [przypis edytorski]

nieluby — niekochany. [przypis edytorski]

nieluby (starop.) — niemiły. [przypis edytorski]

nieludcejszy (daw. forma) — bardziej nieludzki. [przypis edytorski]

nieludzkim — w oryg. niem. unnatürlichen: nienaturalnym. [przypis edytorski]

Nielutościwą tobie (…) słynąć — zyskasz sławę bezlitosnej. [przypis edytorski]

nielutościwe — nielitościwe, okrutne. [przypis edytorski]

nielutościwy (starop.) — nielitościwy; bezlitosny. [przypis edytorski]

nie lża a. nie lza (daw.) — nie trzeba. [przypis edytorski]

nie lża a. nie lza (daw.) — nie wolno, nie należy. [przypis edytorski]

nie lża (daw.) — nie można, nie da się; nie wolno. [przypis edytorski]

nie lża (daw.) — nie wolno, nie trzeba. [przypis edytorski]

nie lża (daw.) — nie wolno. [przypis edytorski]

nie lża im (daw.) — nie mogą. [przypis edytorski]

nie lża, jeno (starop.) — nic innego mi nie pozostaje, tylko (coś uczynić). [przypis edytorski]

nie lża — nie wolno. [przypis edytorski]

nie lża (starop.) — nie wolno, nie trzeba; nie lża jeno: nic innego mi nie pozostaje, tylko (coś uczynić). [przypis edytorski]

nie lża (starop.) — także w formie nie ldza, nie lza: nie można, nie da się. [przypis edytorski]

nie lza (daw., gw.) — nie wolno, nie sposób. [przypis edytorski]

nie lza (daw.) — nie można, nie wolno. [przypis edytorski]

nie lza (daw.) — nie można. [przypis edytorski]

nie lza (daw.) — nie należy, nie wolno. [przypis edytorski]

nie lza (daw.) — nie należy. [przypis edytorski]

nie lza (daw.) — nie trzeba, nie należy, nie wolno. [przypis edytorski]