Przypisy

peuh (fr.) — phi; wykrzyknik wyrażający lekceważenie. [przypis edytorski]

peuno (białorus.) — pewnie. [przypis edytorski]

Pewienem tego, bracie namilszy, iż panowanie nasze i upada, i stoi modlitwami kapłańskimi — Baroniusz, Annales ecclesiastici (t. 5). [przypis edytorski]

Pewien krawiec armeński odwiedzał często swego krewnego osiadłego w Montmorency — tereny schrystianizowanej w starożytności Armenii od średniowiecza pozostawały pod panowaniem dwu muzułmańskich państw: Turcji i Persji; wielu Ormian emigrowało i osiedlało się w Europie. [przypis edytorski]

pewien Lapończyk — Pierre Louis Maupertuis (1698–1759), francuski matematyk, fizyk, przyrodnik, filozof; przyczynił się do rozpowszechnienia teorii Newtona; sformułował zasadę najmniejszego działania; w latach 1736–1737 kierował wyprawą do Laponii na dalekiej północy, której celem był pomiar długości stopnia południka i sprawdzenie kształtu Ziemi: według przewidywań Newtona powinna ona być spłaszczona na biegunach, podczas gdy słynny francuski uczony Cassini utrzymywał, że jest wydłużona wzdłuż osi biegunowej; w 1746 na zaproszenie Fryderyka Wielkiego został pierwszym przewodniczącym Pruskiej Akademii Nauk; w 1752 pokłócił się z przebywającym wówczas na dworze pruskim Wolterem, który odtąd szydził z niego w swoich tekstach. [przypis edytorski]

pewien profesor (…) zafundował sobie tytuł hiszpańskiego barona — Adam Gubrynowicz vel Baron Adam Ludwig von Gubry-Gubrynowicz de Mengen (1906–2000), polski dyplomata, syn Bronisława Gubrynowicza, profesora Uniwersytetu Warszawskiego; za 20 tys. dolarów kupił tytuł barona od króla Hiszpanii. [przypis edytorski]

Pewien Rzymianin opuścił swoją żonę… — zob. Plutarch, Żywot Emiliusza Paulusa V 1. [przypis edytorski]

pewien — tu: może być pewien, może czuć się bezpieczny. [przypis edytorski]

pewna (daw.) — skrócone: rzecz pewna; dziś: pewne. [przypis edytorski]

pewna (daw.) — skrócone: rzecz pewna; dziś: pewne. [przypis edytorski]

pewna — dziś: pewne. [przypis edytorski]

pewnam (starop. forma) — skrót od: pewna [jeste]m. [przypis edytorski]

pewne dzieła sztuki trwają w czasie, np. utwory muzyczne, poematy i sztuki teatralne, inne istnieją w przestrzeni, jak np. rzeźby i obrazy — nawiązanie do koncepcji przedstawionej przez G. E. Lessinga w rozprawie Laokoon, czyli o granicach malarstwa i poezji. Lessing, opierając się na przykładzie różnych wizerunków krzyczącego Laokoona znanych z literatury, postulował o odrębność sztuk plastycznych od poezji. [przypis edytorski]

pewne miejsce — «Tora nie wymienia o jakie miejsce chodzi, ale używając [przedimka określonego, wskazuje], że mowa tu o miejscu już wspomnianym wcześniej, a jest to góra Moria, por. Genesis 22:4, gdzie jest napisane: „ujrzał miejsce ono” [i gdzie również użyty został przedimek określony]», zob. Raszi do 28:11. [przypis edytorski]

pewne zamki mu wydzieli — Zbigniew otrzymał jakieś grody w okolicach Sieradza. [przypis edytorski]

pewnieby (starop. forma ort.) — dziś: pewnie by. [przypis edytorski]

pewnie (daw.) — tu: na pewno. [przypis edytorski]

Pewnie okręt przyszedł z Delos — Delos to mała wysepka na M. Egejskim, w starożytności uważana za miejsce urodzenia Apollina i jego bliźniaczej siostry Artemidy, stanowiła jeden z głównych ośrodków kultu tego boga. Co roku z Aten na Delos wyruszał statek z uroczystą procesją dziękczynną dla Apollina za opiekę nad ateńskim herosem Tezeuszem, który popłynął na Kretę i zabił Minotaura, uwalniając miasto od ofiar z młodzieży; w czasie nieobecności statku nie wykonywano w Atenach egzekucji (por. Platon, Fedon). [przypis edytorski]

pewnieś (…) złamała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: pewnie złamałaś. [przypis edytorski]

pewnie (starop.) — z pewnością, nieomylnie. [przypis edytorski]

pewnie — tu chyba: na pewno. [przypis edytorski]

pewnie — tu: na pewno. [przypis edytorski]

pewnie — tu: z pewnością, niezawodnie. [przypis edytorski]

pewnik — całkowicie pewna informacja. [przypis edytorski]

pewnikiem (daw.) — na pewno. [przypis edytorski]

pewnikiem (daw.) — zapewne. [przypis edytorski]

pewnikiem (gw.) — na pewno. [przypis edytorski]

Pewnikiem otrzymała zapowieść od jakiego zamorskiego króla, jako niebawem dziewosłębów przyśle — do czasu wstąpienia na tron Anna Jagiellonka nie była zamężna, wyszła dopiero w wieku 52 lat za Stefana Batorego. [przypis edytorski]

pewno (daw. forma) — dziś r.n.: pewne (hasło). [przypis edytorski]

pewno (daw.) — tu: z pewnością, niewątpliwie. [przypis edytorski]

pewno — dziś popr.: pewnie. [przypis edytorski]

pewno — dziś raczej: pewnie; na pewno. [przypis edytorski]

pewny — dziś: pewien. [przypis edytorski]

pewny — dziś popr.: pewien. [przypis edytorski]

pewnym — tu: jestem pewien. [przypis edytorski]

peyne d'oro (daw. hiszp., dziś: peine d'oro) — złote grzebienie. [przypis edytorski]

peyotl a. pejotl — kaktus z pustyń Meksyku i południa USA zawierający psychodeliczną substancję, meskalinę; także nazwa ekstraktu z tej rośliny. [przypis edytorski]

Peyotl, la plante qui fait les yeux emerveilles (fr.) — peyotl, roślina, która wprawia oczy w zadziwienie. [przypis edytorski]

peyotl — narkotyk uzyskiwany z niektórych gatunków kaktusa. [przypis edytorski]

Peyronnet, Pierre Denis de (1778–1854) — francuski prawnik i polityk, minister sprawiedliwości (1821–1828); rozpoczynał karierę jako adwokat w Bordeaux, następnie prezes miejscowego sądu pierwszej instancji. [przypis edytorski]

Peyster, Abraham de (1657–1728) — radny i burmistrz Nowego Jorku (1691–1694), pochodzenia holenderskiego, urodzony na Manhattanie, kiedy był on kolonią holenderską o nazwie Nowy Amsterdam. [przypis edytorski]

pezo właśc. peso — grosz, drobna moneta; lm pesos. [przypis edytorski]

Pfeffer — hier: Gefahr. [przypis edytorski]

Pfeffer, Wilhelm (1845–1920) — niemiecki botanik zajmujący się fizjologią roślin. [przypis edytorski]

pfenik (daw., z niem. pfennig) — fenig, moneta niemiecka. Początkowo srebrna, ważąca 1,7 gram. Od XIII w. miasta i lokalni władcy niemieccy bili własne fenigi o różnej zawartości srebra, po 1805 wybijano fenigi wyłącznie miedziane. Od 1873 fenig stanowił 1/100 marki niemieckiej, do czasu zastąpienia marki przez euro (2001). [przypis edytorski]

Pferd (niem.) — koń. [przypis edytorski]

Pflichtbewusstsein (niem.) — poczucie obowiązku. [przypis edytorski]

Pflicht (niem.) — obowiązek. [przypis edytorski]

Pflumpf! — Plumps! [przypis edytorski]

p. f. — pod firmą. [przypis edytorski]

p. f. — post factum; po fakcie. [przypis edytorski]

p. f. — skrót od łac. post factum, tj. po fakcie. [przypis edytorski]

Pfui! Kurt, das ist schwer, ja, unmöglich (niem.) — Fu, Kurt, co za zaduch, tak, nie do wytrzymania. [przypis edytorski]

phalos — chodzi o fallus; członek męski. [przypis edytorski]

Pharus (łac.), Faros — przybrzeżna wysepka w pobliżu Aleksandrii, na której znajdowała się słynna latarnia morska, zbudowana w III w. p.n.e., jeden z siedmiu starożytnych cudów świata. [przypis edytorski]

Ph.D. — skrót od ang. Doctor of Philosophy: doktor filozofii. [przypis edytorski]

Phebus — przydomek Apolla, boga słońca; tu: słońce. [przypis edytorski]

Phebus — tu: słońce. [przypis edytorski]

Phebus właśc. Febus a. Feb (mit. gr.) — zlatynizowana forma słowa Fojbos (gr.: promienny), przydomka Apolla, boga światła i słońca, opiekuna sztuk, patrona poetów i pieśniarzy. [przypis edytorski]

phenomenologische Einstellung (niem.) — nastawienie fenomenologiczne. [przypis edytorski]

Philaletes (gr.) — miłośnik a. przyjaciel cnoty. [przypis edytorski]

Philidor, François-André Danican (1726–1795) — francuski szachista; jako praktyk znany z pokonania mistrzów angielskich i brawurowego meczu przeciwko Philippowi Stammie; jego przełomowa książka Analyse du jeu des Échecs (Analiza gry w szachy) ukazała się w r. 1749 i przez ponad sto lat była podstawowym podręcznikiem szachowym. Rousseau nie mógł jej studiować w opisywanym okresie. [przypis edytorski]

Philosophia sagax — tytuł dzieła Paracelsusa znanego też jako Astronomia Magna, wyd. w 1537 r.; Paracelsus, właśc. Phillippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim (1493 a. 1494–1541) ur. w Szwajcarii lekarz i przyrodnik, zw. ojcem medycyny nowożytnej. [przypis edytorski]

Philosophie der Hinterthüren (niem.) — filozofia tylnych drzwi; filozofia drzwi kuchennych. [przypis edytorski]

Philosophie der Mystik. Traum als Dramaturg — „Filozofia mistyki. Sen jako dramaturg”. [przypis edytorski]

philosophus (łac.) — mędrzec, filozof. [przypis edytorski]

Phoebus — Apollo, Greek god of sun. [przypis edytorski]

Phoebus (łac.; mit. gr., mit. rzym.) — zlatynizowana forma słowa Fojbos (gr.: promienny), przydomka Apolla, boga światła i słońca, opiekuna sztuk, patrona poetów i pieśniarzy. [przypis edytorski]

Phoenix — właśc. Fojniks, bohater Iliady, opiekun Achillesa. [przypis edytorski]

Phornatus (I w. n.e.) — właśc. Lucius Annaeus Cornutus; grecki filozof, stoik, przyjaciel Persjusza, autor popularnego traktatu Theologiae Graecae compendium. [przypis edytorski]

phratry — subdivision of a tribe; marriages within it are usually prohibited. [przypis edytorski]

piąci (daw.) — pięciu. [przypis edytorski]

piąci — dziś popr.: pięciu. [przypis edytorski]

piąci (starop. forma) — pięciu (synów). [przypis edytorski]

piąciu (daw.) — dziś popr. D.lm: pięciu. [przypis edytorski]

piąciuset (starop. forma) — dziś: pięciuset. [przypis edytorski]

„piąta kuria” — nowa ordynacja wyborcza. [przypis edytorski]

piąta noc ostatniej kwadry — na dwa dni przed nowiem, tj. niecałe dwa tygodnie po pełni księżyca opisanej na początku opowiadania. [przypis edytorski]

piątego października — powinno być: piątego listopada. [przypis edytorski]

piątek, przez nieszczęsne ryby oczekiwany z rozpaczą — ponieważ piątek w tradycji katolickiej jest dniem postu, kiedy wiernym nie wolno jeść mięsa, ale można spożywać ryby. [przypis edytorski]

piąte pokolenie (…) pięćdziesiąt młodych dziewic niechcących małżeństwa — chodzi o córki Danaosa, Danaidy, które uciekając przed małżeństwem ze swymi braćmi stryjecznymi, synami Aigyptosa (brata Danaosa), przybyły z ojcem do Argos (a więc „porzuciły rozłogi” Egiptu). Wkrótce nadciągnęli za nimi syno­wie Aigyptosa, chcąc je zmusić do małżeństwa. Danaos zgodził się pozornie na małżeństwo córek, ale nakazał im zgładzić mężów w nocy poślubnej Córki wykonały rozkaz z wyjątkiem jednej, Hypermestry, która ocaliła męża swego, Lynkeusa. Dalekim potomkiem Lynkeusa i Hypermestry był Herakles, wybawca Prometeusza. [przypis edytorski]

piąter — dziś popr. forma D. l.mn.: pięter. [przypis edytorski]

piąterko — dziś popr.: pięterko. [przypis edytorski]

piątr — dziś popr. forma D.: pięter. [przypis edytorski]

piątr — dziś popr.: pięter. [przypis edytorski]

piątro — dziś popr.: piętro. [przypis edytorski]

piać (daw.) — śpiewać. [przypis edytorski]

piać (tu daw.) — śpiewać. [przypis edytorski]

piać — tu daw.: śpiewać. [przypis edytorski]

piać — tu: śpiewać; w tekście forma 3.os.lm cz.ter.: pieją. [przypis edytorski]

pia desideria (łac.) — pobożne życzenia. [przypis edytorski]

pia desideria (łac.) — pobożne życzenie. [przypis edytorski]

pia desideria — pobożne życzenia. [przypis edytorski]

pia fraus (łac.) — dosł.: pobożny podstęp, szlachetne oszustwo; przen.: oszukaństwo, podstęp lub kłamstwo w szlachetnym celu. [przypis edytorski]

pia fraus (łac.) — pobożne oszustwo; obowiązkowe oszustwo. [przypis edytorski]

pia fraus (łac.) — pobożne oszustwo; oszustwo dla dobra wiary. [przypis edytorski]

pia fraus (łac., r.ż.) — pobożne oszustwo; oszustwo dla dobra wiary. [przypis edytorski]

piagnoni (wł.) — płaczący; nazwa zwolenników Girolamo Savonaroli; określenie pochodzi od płaczących na jego kazaniach kobiet. [przypis edytorski]

pia (łac.) – pobożna. [przypis edytorski]

Piał kogucik kukuryku — początek wierszyka dla dzieci autorstwa Stanisława Jachowicza (1796–1857). „Piał kogucik: kukuryku!/ Wstawaj rano, mój chłopczyku./ A chłopczyk się ze snu budzi,/ Patrzy…. dużo chodzi ludzi;/ Więc się szybko zrywa z łóżka,/ By nie uszedł za leniuszka;/ I rzekł: za twe kukuryku/ Dziękuję ci koguciku”. [przypis edytorski]