Przypisy

półtorasta (daw.) — sto pięćdziesiąt (sta: daw. D. wyrazu sto). [przypis edytorski]

półtorasta (przestarz.) — sto pięćdziesiąt. [przypis edytorski]

półtory (daw. forma) — dziś forma r.ż.: półtorej. [przypis edytorski]

półtory — dziś popr.: półtorej. [przypis edytorski]

półtory — dziś popr.: półtorej. [przypis edytorski]

półtory mile — dziś: półtorej mili. [przypis edytorski]

półtory mile — dziś popr.: półtorej mili. [przypis edytorski]

półtrzecia (daw.) — dwa i pół. [przypis edytorski]

półtrzecia (daw.) — dwa i pół (trzy bez połowy). [przypis edytorski]

półtrzecia — dwa i pół. [przypis edytorski]

półtrzecia — dwa i pół. [przypis edytorski]

półtrzecia (przestarz.) — dwa i pół. [przypis edytorski]

półtrzecia roku — dwa i pół roku. [przypis edytorski]

półtrzecia sta (daw.) — dwieście pięćdziesiąt; półtrzecia: dwa i pół. [przypis edytorski]

półtrzecia (starop.) — dwa i pół. [przypis edytorski]

półtrzeciej (daw.) — dwie i pół. [przypis edytorski]

półtrzeciej — dwie i pół. [przypis edytorski]

półwłóczek (daw.) — miara powierzchni gruntu, pół włóki. [przypis edytorski]

półwłóczek — pole o powierzchni pół włóki, tj. liczące ok. 9 ha; włóka: daw. jednostka miary powierzchni gruntu, równa 30 morgom, tj. wynosząca ok. 18 ha. [przypis edytorski]

półwłócz — pół włóki; włóka: daw. miara powierzchni gruntu, równa 30 morgom, czyli ok. 18 ha. [przypis edytorski]

półwłocza — pół włóki; włóka: daw. miara powierzchni, równa 30 morgom; mórg a. morga (z niem.; pol. jutrzyna) była to powierzchnia gruntu, którą może jeden człowiek w jeden dzień roboczy (od rana do południa) zaorać pojedynczym zaprzęgiem; włóka oznaczała obszar, jaki można zabronować (włóką, czyli broną) w tym samym czasie i w ten sam sposób; przeliczano ją potem na ok. 17–18 ha. [przypis edytorski]

półwłocze — pół włóki; włóka: daw. miara powierzchni gruntu, równa 30 morgom, czyli ok. 18 ha. [przypis edytorski]

półwozie (daw.) — wózek dwukołowy, dwukółka. [przypis edytorski]

półwysep Malakka — Płw. Malajski, południowa część Płw. Indochińskiego; oddzielony cieśniną Malakka od Sumatry. [przypis edytorski]

póliki (gw.) — policzki. [przypis edytorski]

pól każde miasto otaczających — «Ponieważ każda ziemia chroni swoje plony, [ludzie] wkładają do [spichlerza] z ziarnem nieco gleby z danego miejsca, co zabezpiecza plon przed gniciem», zob. Raszi do 41:48. [przypis edytorski]

Póty, Salomonie, oko moje nad tym kościołem będzie (…) będą się dziwować świstając, co się tak dziwnego stało miejscu temu — streszczenie słów z 1 Krl 9, 3–8. [przypis edytorski]

póty — tak długo. [przypis edytorski]

późnić — dziś: opóźniać. [przypis edytorski]

Później nad morzem — realia wskazują na pobyt nad Morzem Śródziemnym; stanowią reminiscencje z pobytu autorki w Nicei, latem 1928, a w dalszej części z wycieczki do pobliskiego Monako, odległego od Nicei o ok. 10 km. [przypis edytorski]

późniejszemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: późniejszymi. [przypis edytorski]

późni (gw.) — później. [przypis edytorski]

po 2 lub 3 godzinach (…) aktywność zmniejsza się o połowę swej wartości co każde 28 minut — [por.] Curie i Danne, „Comptes rendus”, 9 lutego, 1903. [przypis edytorski]

po 63-cim roku — tj. po powstaniu styczniowym. [przypis edytorski]

Poalej Syjon — Żydowska Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Poalej Syjon był socjalistyczno-syjonistyczną partią działającą w Polsce w latach 1906–1950. [przypis edytorski]

poalterować — podenerwować. [przypis edytorski]

pobiała — warstwa wapna, którą pobielano ściany z powodów estetycznych i higienicznych. [przypis edytorski]

Pobiedonoscew, Konstantin Pietrowicz (1827–1907) — rosyjski konserwatywny prawnik i polityk, wykładowca prawa cywilnego na Uniwersytecie Moskiewskim (1860–65), nauczyciel przyszłego cara Aleksandra III, wychowawca jego syna, Mikołaja I, senator (1868), członek Rady Państwa (1872), oberprokurator Świątobliwego Synodu (1880–1905); wywarł decydujący wpływ na politykę Aleksandra III oraz jego następcy. [przypis edytorski]

pobiegą — dziś: pobiegną; popłyną. [przypis edytorski]

pobiegą — dziś popr. forma: pobiegną; tu: uciekną. [przypis edytorski]

pobiegł — «[Laban] myślał, że [Jakub jest] obładowany pieniędzmi, skoro sługa tego domu, [Eliezer] przybył z dziesięcioma objuczonymi wielbłądami», zob. Raszi do 29:13. [przypis edytorski]

pobiegł — midrasz uczy, że pobiegł, gdyż ujrzał, jak woda w studni podniosła się, kiedy dziewczyna zbliżyła się do niej, zob. Raszi do 24:17. [przypis edytorski]

pobierać jeden od dwunastu — mowa o odsetkach pobieranych za udzielenie pożyczki. [przypis edytorski]

pobierzę k sobie (starop.) — zabiorę do siebie. [przypis edytorski]

pobieżeć — pobiec. [przypis edytorski]

pobieżyć (daw.) — podążyć, pójść. [przypis edytorski]

pobieżyć (daw.) — podążyć. [przypis edytorski]

pobieży (starop. forma) — pójdzie. [przypis edytorski]

pobitemi — dziś popr. forma N. lm: pobitymi, pokonanymi. [przypis edytorski]

pobite — tu: zabite. [przypis edytorski]

po bitwie — pod Cheroneją. [przypis edytorski]

po bitwie zaciętej na lodach rozbił tabory Polaków — w oryginale: the sledded Pollax, tj. Polaków na saniach, łyżwach a. nartach; w czasach Shakespeare'a opisywano w kronikach Polskę jako kraj wiecznej zimy. [przypis edytorski]

Pobitym ufność jedna: nie żywić nadziei — przysłowiowe. [przypis edytorski]

Po bizantyńsku swoje ciało kruszy — tj. gnie się w ukłonach. [przypis edytorski]

pobłoga — pobłażliwość. [przypis edytorski]

pobłogosławię cię — hebr. בָּרֵךְ אֲבָרֶכְךָ (barech awarechecha): ‘błogosławić pobłogosławię cię’ i הַרְבָּה אַרְבֶּה (harba arbe): ‘mnożyć rozmnożę’. Te podwójne wyrażenia odczytywane są jako błogosławieństwo i dla ojca i dla syna, zob. Raszi do 22:17. [przypis edytorski]

pobłogosławię ją — oprócz urodzenia dziecka błogosławieństwo wiązało się z tym, że ciału Sary przywrócona została młodość, a także mogła ona karmić syna piersią, co stanowiło dowód, iż rzeczywiście go urodziła, zob. Raszi do 17:16. [przypis edytorski]

pobłogosławił — «Chodzi tu [jedynie] o pozdrowienie, jakie składają wszyscy, którzy stawiają się przed królem», zob. Raszi do 47:7. [przypis edytorski]

pobłogosławił go — mowa tu o błogosławieństwie wypowiadanym jako pocieszenie dla żałobników, tzw. בִּרְכַּת אֲבֵלִים (birkat awelim), zob. Raszi do 35:9. [przypis edytorski]

pobłogosławił Jakub Faraona — «[Pozdrowił go], tak jak czynią to wszyscy oddalający się od władcy, prosząc o pozwolenie [wyjścia]. Ale midrasz uczy: jakie błogosławieństwo dał [Jakub Faraonowi]? Aby Nil podnosił się u stóp Faraona, jako że Micraim nie czerpie wody z deszczów, lecz to Nil wzbiera i nawadnia [kraj]. Od czasu błogosławieństwa, [które dostał] od Jakuba, Faraon chodził nad Nil i gdy się zbliżał, rzeka podnosiła się i nawadniała ziemię», zob. Raszi do 47:10. [przypis edytorski]

pobłogosławisz mnie — «Przyznaj mi prawo do błogosławieństw, którymi obdarzył mnie mój ojciec, a do których Esaw rości pretensje», zob. Raszi do 32:27. [przypis edytorski]

pobłogosławta (gw.) — pobłogosławcie. [przypis edytorski]

pobladłymi (…) usty — daw. forma N.lm; dziś: pobladłymi ustami. [przypis edytorski]

pobladnął (daw. forma) — pobladł. [przypis edytorski]

poblakować (daw.) — blaknąć, tracić barwy; także: tracić wartość. [przypis edytorski]

pobledniał — dziś: pobladł. [przypis edytorski]

pobliskość — dziś: pobliże. [przypis edytorski]

poblizki — dziś popr. pisownia: pobliski. [przypis edytorski]

pobój — pobicie. [przypis edytorski]

pobój szerzyć — zwalczać przeciwników; czynić pobojowisko. [przypis edytorski]

pobór (daw.) — tu: podatek w dawnej Polsce. [przypis edytorski]

pobór szkolny — obowiązek szkolny w II Rzeczypospolitej został zadekretowany w 1919 r. Zakładał rejonizację szkół — dziecko musiało uczęszczać do konkretnej szkoły znajdującej się w określonym obwodzie szkolnym. [przypis edytorski]

Pobórz — wieś w województwie łódzkim. [przypis edytorski]

pobok (daw.) — obok, u boku. [przypis edytorski]

pobok — dziś popr.: obok, z boku. [przypis edytorski]

pobok — dziś: przy boku, obok. [przypis edytorski]

pobok (gw.) — obok. [przypis edytorski]

pobok — obok siebie. [przypis edytorski]

poborgować (daw.) — pożyczyć a. dać na kredyt. [przypis edytorski]

pobory — część łupów dzielona między sprzymierzeńców. [przypis edytorski]

Pobożnemu jak złemu zarówno przydatny etc. — rozwiązanie zagadki brzmi „diabeł”. [przypis edytorski]

pobożny — stały epitet określający Eneasza. [przypis edytorski]

pobożyć się (daw.) — zaklinać się na Boga; przysięgać na Boga. [przypis edytorski]

pobracić się (daw.) — dziś: pobratać się. [przypis edytorski]

pobraliby się byli — daw. forma czasu zaprzeszłego (trybu przypuszczającego); znaczenie: pobraliby się wcześniej (tzn. przed wydarzeniami wyrażonymi czasem przeszłym prostym). [przypis edytorski]

pobratymcy Jończycy, powstający przeciw monarsze perskiemu… — Grecy mieszkający w Jonii, centralnej części wybrzeża Azji Mniejszej, podbitej przez państwo perskie; w 499 p.n.e. miasta greckie w Jonii zbuntowały się przeciw władzy perskiej i uzyskały militarne wsparcie od Aten; po krwawym stłumieniu powstania (494) Persowie wysłali ekspedycję przeciw Atenom (490). [przypis edytorski]

Pobratyńscy — bohaterowie Dziejów grzechu Stefana Żeromskiego. [przypis edytorski]

pobrecito (hiszp.) — biedak. [przypis edytorski]

po brekfeście (z ang. breakfast) — po śniadaniu. [przypis edytorski]

pobrzeże — wybrzeże, pas ziemi wzdłuż brzegu morza a. rzeki. [przypis edytorski]

pobudka — tu: podstawa, powód, przyczyna, motyw, bodziec. [przypis edytorski]

pobudka — tu: sygnał wojskowej trąbki. [przypis edytorski]

Pobudował mocne miasta, bo za czasów jego wojny nie powstawały, gdy Pan Bóg pokój dawał… — 2 Krn 14, 7 wg Wulgaty (w BT: 2 Krn 14, 6). [przypis edytorski]

poburzyć się — tu: zbuntować się. [przypis edytorski]

pobyty (ukr.) — pobici. [przypis edytorski]

poćciwa — dziś popr.: poczciwa. [przypis edytorski]

poćciwość (daw.) — poczciwość. [przypis edytorski]

poćciwy (starop.) — poczciwy; godny czci, szanowny. [przypis edytorski]

poćko (gw.) — puszczyk. [przypis edytorski]

po ćmie (daw.) — po ciemku, w ciemności. [przypis edytorski]