Przypisy

antrepryza (z fr.) — przedsiębiorstwo; wziąć w antrepryzę tu: stać się dostawcą towaru a. wykonawcą usług. [przypis edytorski]

antrepryza (z fr.) — przedsięwzięcie, projekt; przedsiębiorstwo. [przypis edytorski]

antrepryza (z fr.) — przedsięwzięcie. [przypis edytorski]

antresola — półpiętro lub międzypiętro, zwłaszcza między parterem a pierwszym piętrem. [przypis edytorski]

antresola — półpiętro, zwykle między parterem a pierwszym piętrem. [przypis edytorski]

antreten (niem.) — tu: do szeregu. [przypis edytorski]

antreten (niem.) — tu: stanąć w szeregu, zbiórka. [przypis edytorski]

antre (z fr.) — wstęp; wejście. [przypis edytorski]

antrinti — kartoti. [przypis edytorski]

antropocentryzm (filoz.) — przekonanie, wg którego człowiek to ośrodek świata, a wszystko w przyrodzie dzieje się ze względu na niego. [przypis edytorski]

antropofagia (gr.) — ludzki kanibalizm, ludożerstwo. [przypis edytorski]

antropofagiański — ludożerczy. [przypis edytorski]

antropofagia (z gr.) — zjadanie ludzi, kanibalizm. [przypis edytorski]

antropofag (z gr.) — ludożerca. [przypis edytorski]

Antropologia ludów pierwotnych — tyt. oryg. Die Anthropologie der Naturvölker, 1860. [przypis edytorski]

antropologia — nauka o człowieku, jego pochodzeniu, rozwoju i zróżnicowaniu fizycznym. [przypis edytorski]

Antropologia w ujęciu pragmatycznym — Anthropologie in pragmatischer Hinsicht (1798), książka Kanta napisana na podstawie własnych wykładów na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu, ostatnia z ważnych prac tego filozofa zredagowana przez niego samodzielnie. [przypis edytorski]

antropomorfizacja — nadanie, przypisanie cech ludzkich. [przypis edytorski]

antropopitek (z gr.: człeko-małpa) — małpolud, jeden z XIX-wiecznych terminów określających hipotetyczne wówczas ewolucyjne ogniwo pośrednie pomiędzy małpami a ludźmi. [przypis edytorski]

antrsza (z fr.) — w tańcu rodzaj kroku wykonywanego w powietrzu. [przypis edytorski]

antštikti — sutikti, surasti. [przypis edytorski]

ant švenčių — šventėms. [przypis edytorski]

antsklėsti — apsigaubti. [przypis edytorski]

ant svieto — pasaulyje. [przypis edytorski]

ant vėjo — čia: veltui. [przypis edytorski]

ant vietos — vietoje. [przypis edytorski]

ant visados — visam laikui. [przypis edytorski]

ant visos gadynos — visai valandai. [przypis edytorski]

ant visų gero — visų labui. [przypis edytorski]

antvožas — viršus, dangtis. [przypis edytorski]

Antychton (z gr.: Przeciw-Ziemia) — hipotetyczne ciało niebieskie, jakie wg poglądów Filolaosa miało znajdować się zawsze po przeciwnej stronie ognia centralnego niż Ziemia, symetrycznie obiegając centrum świata. [przypis edytorski]

antycypacja — oczekiwanie, zapowiedź przyszłych wydarzeń. [przypis edytorski]

antycypacja — oznaka, zapowiedź przyszłych wydarzeń, pogląd przyjęty z góry. [przypis edytorski]

antycypacja — przewidywanie. [przypis edytorski]

antycypacja — przewidywanie, zakładanie czegoś, co jeszcze nie zaszło. [przypis edytorski]

antycypować — przewidywać, przeczuwać. [przypis edytorski]

antycypować — przewidywać. [przypis edytorski]

antycypować — przewidywać; uprzedzać, wykonywać przedwcześnie. [przypis edytorski]

antycypować — przewidywać, zapowiadać. [przypis edytorski]

antycypować — przewidywać, zapowiadać. [przypis edytorski]

antydot — antidotum, odtrutka. [przypis edytorski]

antydot — antidotum; odtrutka, środek zaradczy przeciw czemuś. [przypis edytorski]

antydot (daw.) — antidotum. [przypis edytorski]

antydot (z gr. antídoton: dany przeciw) — a. antidotum; odtrutka, lek na coś. [przypis edytorski]

antydot (z łac.) — antidotum, odtrutka. [przypis edytorski]

Antyfilozofia — właśc. Słownik antyfilozoficzny (Dictionnaire antiphilosophique, 1767) benedyktyna Louisa-Mayeul Chaudona (1737–1817), wymierzony przeciw Słownikowi filozoficznemu (1764) Woltera. [przypis edytorski]

antyfonariusz a. antyfonarz — księga zawierająca zbiór antyfon, tj. krótkich, najczęściej jednozdaniowych, tekstów modlitewnych liturgii chrześcijańskiej, przeplatających hymny, psalmy lub litanie wykonywane naprzemiennie przez dwa chóry lub przez przewodnika i chór. [przypis edytorski]

antyfona — w liturgii katolickiej: krótki, najczęściej jednozdaniowy, tekst modlitewny, przeplatający hymny, psalmy lub litanie albo stanowiący oddzielną modlitwę. [przypis edytorski]

antyfona — w liturgii katolickiej: krótki, najczęściej jednozdaniowy, tekst modlitewny, przeplatający hymny, psalmy lub litanie, albo stanowiący oddzielną modlitwę. [przypis edytorski]

antyfona (z gr.: przeciwgłos) — w liturgii chrześcijańskiej: krótki, najczęściej jednozdaniowy, tekst modlitewny, przeplatający hymny, psalmy lub litanie wykonywane naprzemiennie przez dwa chóry lub przez przewodnika i chór. [przypis edytorski]

antyfona (z gr.: przeciwgłos) — w liturgii chrześcijańskiej: krótki, najczęściej jednozdaniowy, tekst modlitewny, przeplatający hymny, psalmy lub litanie wykonywane naprzemiennie przez dwa chóry lub przez przewodnika i chór; także: oddzielna, krótka modlitwa. [przypis edytorski]

Antyfont z Ramnus (480–411 p.n.e.) — jeden z najwcześniejszych attyckich mówców i autorów pisanych mów, ważna postać w ateńskim życiu intelektualnym i politycznym V w. p.n.e.; pochodził z niewielkiej miejscowości Ramnus w pobliżu Maratonu. [przypis edytorski]

Antygona — bohaterka mitów i tragedii greckich, która towarzyszyła na wygnaniu oślepłemu ojcu i poświęciła życie, aby pochować ciało zabitego brata. [przypis edytorski]

Antygona (mit. gr.) — córka króla Edypa, władcy Teb. Kiedy Edyp po odkryciu swej winy tragicznej (nieświadomie zamordował ojca oraz poślubił matkę) wyłupił sobie oczy i udał się na samowolne wygnanie z Teb do Kolony, Antygona towarzyszyła mu i otoczyła nieszczęsnego opieką. [przypis edytorski]

Antygona wiodła (…) kroki Edypa na Cytheronie — w micie greckim Antygona, córka Edypa, króla Teb, towarzyszyła mu na wygnaniu, kiedy się oślepił po odkryciu, że nie znając swojego prawdziwego pochodzenia, nieświadomie popełnił ojcobójstwo i kazirodztwo. Położona w Beocji góra Cytheron to miejsce, gdzie Edyp został porzucony jako niemowlę, wg dramatu Seneki również miejsce, gdzie zamierza się udać, aby popełnić samobójstwo. [przypis edytorski]

Antygona — w mitologii greckiej córka Edypa i Jokasty, tebańska księżniczka; tytułowa bohaterka tragedii Sofoklesa. W tej wersji mitu gdy ślepy Edyp tułał się jak żebrak po drogach, Antygona towarzyszyła mu aż do jego śmierci, a następnie powróciła do Teb. Wbrew zakazowi nowego króla, swojego wuja, Kreona, pochowała uznanego za zdrajcę brata, Polinika. Za sprzeciw wobec królewskiej decyzji króla została skazana na śmierć. Popełniła wówczas samobójstwo. [przypis edytorski]

Antygon, macedoński król, gdy leżał pod Atenami, a już ich miał dobyć, tedy mu panowie powiedali (…) — Antygon I Jednooki (ok. 382–301 p.n.e.), wódz Aleksandra Wielkiego; anegdota na podstawie: Plutarch Żywoty równoległe. Demetrios, 8.2. [przypis edytorski]

Antygon — tu: Antygon III Doson (263–221 p.n.e.), król macedoński (od 229). [przypis edytorski]

antykamera (daw.) — przedpokój, poczekalnia. [przypis edytorski]

antykamera (daw., z wł.) — przedpokój. [przypis edytorski]

antykamera — poczekalnia lub przedpokój przed sypialnią. [przypis edytorski]

antykamera (z łac.) — przedpokój, poczekalnia. [przypis edytorski]

antykwa — krój pisma. [przypis edytorski]

antykwarnia (daw.) — antykwariat. [przypis edytorski]

antykwarnia — dziś: antykwariat. [przypis edytorski]

antykwarski (daw.) — związany z antykami, reprodukcją historyczną bądź starymi książkami. [przypis edytorski]

antykwarz — dziś: antykwariusz. [przypis edytorski]

Antyk Wyspiańskiego — popularna praca Tadeusza Sinki wydana po raz pierwszy w 1916 roku. [przypis edytorski]

Antyliban — pasmo górskie na Bliskim Wschodzie, na granicy Izraela, Syrii i Libanu. [przypis edytorski]

Antyloch — syn Nestora, przyjaciel Achillesa, jeden z najmłodszych uczestników wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

Antyloch — syn Nestora. [przypis edytorski]

Antyloch — wojownik grecki, przyjaciel Achillesa. To on przekazał mu wiadomość o śmierci Patroklosa. [przypis edytorski]

antylogia — zestawienie przeciwieństw. [przypis edytorski]

antylopa — tu: widłoróg amerykański, dawniej nazywany antylopą widłorogą, gdyż budową przypomina antylopy (zamieszkujące wyłącznie stepy i sawanny Afryki oraz Azji) i wyróżnia się rozwidlonymi rogami. [przypis edytorski]

antymigrenowy ołówek — sztyft parafinowo-mentolowy stosowany dla złagodzenia bólu głowy. [przypis edytorski]

Antymonachomachia — tytuł odwołuje się do poprzedniego poematu Ignacego Krasickiego, zatytułowanego Monachomachia, co po grecku oznacza walkę bądź wojnę mnichów. Antymonachomachia pozornie jest tzw. palinodią, to znaczy odwołaniem zarzutów zawartych w poprzednim dziele, w istocie jednak je podtrzymuje. [przypis edytorski]

antynomia (gr.: sprzeczność praw) — sprzeczność wewnętrzna, sprzeczność między dwoma twierdzeniami, które rozpatrywane osobno wydają się prawdziwe. [przypis edytorski]

antynomia — sprzeczność. [przypis edytorski]

antynomia (z gr.: sprzeczność praw) — sprzeczność między parą wykluczających się stwierdzeń, z których każde wydaje się uzasadnione i prawdziwe. [przypis edytorski]

antynomia (z gr.: sprzeczność praw) — sprzeczność między parą wykluczających się stwierdzeń, z których każde wydaje się uzasadnione i prawdziwe; termin charakterystyczny dla filozofii Kanta (tzw. antynomia czystego rozumu). [przypis edytorski]

Antyochiiey (starop.) — Antiochii; Antiochijej dostali: zdobyli Antiochię. [przypis edytorski]

antypast (daw.) — przystawka. [przypis edytorski]

Antypater (ok. 400–319 p.n.e.) — jeden z głównych dowódców Filipa II Macedońskiego i jego syna Aleksandra III Macedońskiego, ojciec Kassandra; mianowany dowódcą sił macedońskich w Europie podczas wyprawy Aleksandra przeciwko Persji, z pomocą Kraterosa pokonał w wojnie lamijskiej zbuntowane państwa greckie; w 321 podczas podziału władzy po śmierci Aleksandra otrzymał tytuł zarządcy państwa i opiekuna królów, tj. syna oraz przyrodniego brata zmarłego władcy. [przypis edytorski]

antypatia — uczucie niechęci w stosunku do kogoś. [przypis edytorski]

antypatyczny — tu: odpychający się z innym przedmiotem; nawiązanie do działania sympatycznego i antypatycznego wyjaśnianego przez teorię magnetyzmu. [przypis edytorski]

antypatyk — nielubiący czegoś; por. antypatia. [przypis edytorski]

antypiryna — lek przeciwbólowy i przeciwgorączkowy. [przypis edytorski]

Antypka a. Antypka bezpięty — w wierzeniach rosyjskich jedno z imion diabła, siły nieczystej; zniekształcone „Antychryst”, dla uniknięcia wypowiadania prawdziwego imienia, które mogłoby przywołać diabła. [przypis edytorski]

antypoda — człowiek zamieszkujący obszar położony po przeciwnej stronie kuli ziemskiej względem kogoś innego. [przypis edytorski]

antypodowie (z gr. antipodes: naprzeciw stopy) — ludzie mieszkający na antypodach, tj. po przeciwnej stronie kuli ziemskiej. [przypis edytorski]

Antypody — obszary po przeciwnej stronie kuli ziemskiej. [przypis edytorski]

antypody — przeciwna strona Ziemi; w starożytności uważano, że ludzie chodzą tam do góry nogami, stąd nazwa znacząca tyle co: „przeciwstopy” (gr. αντίποδες) [przypis edytorski]

antypody — przeciwna strona Ziemi; w starożytności uważano, że ludzie chodzą tam do góry nogami, stąd nazwa znacząca tyle co: „przeciwstopy” (gr. αντίποδες). [przypis edytorski]

antypody — przeciwne bieguny; tu: w znaczeniu przenośnym w odniesieniu do charakterów ludzi. [przypis edytorski]

antypody — tu: antypodzi (z gr. antipodes: ze stopami naprzeciw), tj. ludzie żyjący po drugiej stronie kuli ziemskiej. [przypis edytorski]

antypodzi — legendarni mieszkańcy drugiej strony ziemi. [przypis edytorski]

antysocjalizm — dążenia antyspołeczne. [przypis edytorski]

Antystenes z Aten (ok. 436–ok. 365 p.n.e.) — filozof grecki, założyciel filoz. szkoły cyników, uczeń Gorgiasza i Sokratesa. [przypis edytorski]

antyszambrowe — tu: nieoficjalne, kuluarowe. [przypis edytorski]

antyteza — przeciwstawienie. [przypis edytorski]