Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 455 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 117488 przypisów.
bak (pot.) — bakarat, rodzaj gry hazardowej. [przypis edytorski]
bak — skrajna część pokładu dziobowego, położona najbliżej dziobu statku. [przypis edytorski]
Bakst, Léon (1866–1924) — rosyjski malarz, projektant scenografii i kostiumów teatralnych pochodzenia białoruskiego, członek Baletów Rosyjskich Diagilewa. [przypis edytorski]
Bakst, Leon, właśc. Lew Samojłowicz Rosenberg (1866–1924) — ros. malarz, ilustrator i scenograf pochodzenia żydowskiego. [przypis edytorski]
baksztag — lina stabilizująca maszt, biegnąca od jego górnej części ku tyłowi, umocowana drugim końcem do burty; baksztagi są linami stosowanymi symetrycznie po obu burtach. [przypis edytorski]
baksztag — lina wzmacniająca maszt a. komin z boku. [przypis edytorski]
Baktriana a. Baktria — staroż. kraina w Środkowej Azji, obejmująca nizinny obszar pomiędzy górami Hindukusz a rzeką Amu-darią, ob. płn. Afganistan. [przypis edytorski]
Baktriana (gr.) — Baktria, starożytna kraina w Azji Środkowej, w ob. północnym Afganistanie między Amu-Darią a Hindukuszem. [przypis edytorski]
bakūžėlė — sena prasta pirkia. [przypis edytorski]
Bakunin, Michaił Aleksandrowicz (1814–1876) — ros. rewolucjonista, jeden z twórców koncepcji anarchizmu w jego wersji kolektywistycznej; sprzeciwiał się istnieniu relacji rządzący-rządzony we wszystkich sferach, od religijnej, poprzez państwową, do prywatnej; niezłomny bojownik o wolność, całe życie żarliwie wspierał też dążenia Polaków do odzyskania niepodległości. [przypis edytorski]
Bakunin, Michaił Aleksandrowicz (1814–1876) — rosyjski rewolucjonista, jeden z twórców koncepcji anarchizmu w wersji kolektywistycznej; sprzeciwiał się istnieniu relacji rządzący-rządzony we wszystkich sferach, od religijnej, poprzez państwową, do prywatnej. [przypis edytorski]
bak — właśc. bakarat, hazardowa gra w karty. [przypis edytorski]
bałabajka a. bałałajka — instrument strunowy, mniejszy od gitary. [przypis edytorski]
bałabajka, dziś bałałajka — instrument strunowy o trójkątnym pudle rezonansowym. [przypis edytorski]
bałabuchy — rodzaj pierogów. [przypis edytorski]
bałachon (z ukr., reg. wsch.) — długie, szerokie ubranie wierzchnie; chałat, kitel. [przypis edytorski]
bałaguła (daw.) — furman, woźnica. [przypis edytorski]
bałaguła (daw., reg.) — furman, woźnica. [przypis edytorski]
bałaguła — furman. [przypis edytorski]
bałaguła (gw., żyd.) — długi wóz do przewozu ludzi i towarów. [przypis edytorski]
bałaguła — woźnica; tu: nudziarz, zrzęda, gaduła. [przypis edytorski]
bałakać (daw. reg.) — mówić; gadać. [przypis edytorski]
bałamkać (się) — chwiać się (w gwarze lwowskiej); tu: dyndać. [przypis edytorski]
bałamucić (daw.) — kokietować, uwodzić. [przypis edytorski]
bałamucić (daw.) — uwodzić. [przypis edytorski]
bałamucić (daw.) — wprowadzać w błąd. [przypis edytorski]
bałamucić — tu: starać się rozkochać w sobie. [przypis edytorski]
bałamucić — uwodzić, kokietować. [przypis edytorski]
bałamucić — wprowadzać w błąd. [przypis edytorski]
bałamuctwo (daw.) — tu: spędzanie czasu na hulankach. [przypis edytorski]
bałamut (daw.) — tu: uwodziciel. [przypis edytorski]
bałamut (daw.) — uwodziciel. [przypis edytorski]
bałamutka — uwodzicielka. [przypis edytorski]
bałamutnia — bałamuctwo, błąd, ogłupienie; głupstwo. [przypis edytorski]
bałamutnie — tu: mętnie, niejasno. [przypis edytorski]
bałamutnik — mężczyzna uwodzący kobiety. [przypis edytorski]
bałamutny (daw.) — uwodzicielski; zalotny. [przypis edytorski]
bałamutny (daw.) — wprowadzający w błąd a. zalotny, uwodzicielski. [przypis edytorski]
bałamutny — wprowadzający w błąd. [przypis edytorski]
bałamut — osoba niepoważna. [przypis edytorski]
Bałchany — dziś popr.: Bałkany. [przypis edytorski]
Bałga — daw. pruska osada w obwodzie królewieckim (dziś kaliningradzkim), po której zdobyciu Krzyżacy wybudowali w tymże miejscu obronny zamek. [przypis edytorski]
Bałkan — Bałkany; obszar Półwyspu Bałkańskiego w płd.-wsch. Europie, oblewany przez Adriatyk, Morze Jońskie, Morze Egejskie, Morze Czarne i Morze Marmara. [przypis edytorski]
Bałkan — dziś popr.: Bałkany. [przypis edytorski]
Bałkany a. Półwysep Bałkański — półwysep w Europie Płd. otoczony przez Morze Adriatyckie, Morze Jońskie, Morze Czarne, Morze Marmara i Morze Egejskie. [przypis edytorski]
bał-micwe a. bar-micwa — w trzynastym roku życia chłopiec według pojęć religijnych staje się odpowiedzialny za swoje czyny. Moment ten święci się specjalną uroczystością. [przypis edytorski]
bał się w swych ludziach iakiey wielkiey szkody (starop.) — bał się, że jego ludzie doznają jakiejś wielkiej szkody (krzywdy, uszczerbku). [przypis edytorski]
Bałta — miasto z płd. części Ukrainy, ok. 200 km na płn. od Odessy, powstałe w XVIII w. z dwóch twierdz, pol. Józefgrodu i tur. Bałty. [przypis edytorski]
Bałtyk a. Morze Bałtyckie — morze śródlądowe na szelfie kontynentalnym w północnej Europie. [przypis edytorski]
Bałtyku królowa po kochanku płacze — w mit. litew. Jurata (Jūratė, od litew. jūra: morze), bogini Bałtyku, zakochała się w rybaku, za co Perkun zniszczył jej bursztynowy pałac i pozbawił ją władzy. [przypis edytorski]
bałucczyzna — termin utworzony od nazwiska Michała Bałuckiego (1837–1901), komediopisarza, publicysty i autora powieści pozytywistycznych; Radcy pana radcy oraz Gęsi i gąski to tytuły dwóch z szeregu jego komedii, kontynuujących tradycję Fredrowską, pewną dozę krytyki obyczajowej osładzających dobrodusznym humorem. [przypis edytorski]
bałuchowaty (gw.) — o wytrzeszczonych oczach. [przypis edytorski]
bałuch — wrzawa, zgiełk, hałas. [przypis edytorski]
Bałucki, Michał (1837–1901) — autor powieści tendencyjnych i komedii przedstawiających życie mieszczaństwa w Galicji. [przypis edytorski]
Bałucki, Michał (1837–1901) — komediopisarz, publicysta, autor powieści pozytywistycznych; jego komedie (m.in. Grube ryby, Radcy pana radcy, Gęsi i gąski) stanowią kontynuację tradycji Fredrowskiej, pewną dozę krytyki obyczajowej osładzając dobrodusznym humorem. [przypis edytorski]
Bałuty — pierwotnie wieś, a od 1915 część Łodzi, zamieszkała głównie przez klasę ludową, szukającą pracy w łódzkich fabrykach. Przed wojną mieszkała tu znaczna część łódzkiej społeczności żydowskiej. W czasie drugiej wojny światowej na terenie m.in. Bałut powstało getto Litzmannstadt, w którym uwięziono w l. 1940–1944 ok. 200 tys. osób pochodzenia żydowskiego i, w wydzielonej części w l. 1941–1942, ok. 1,2 tys. osób pochodzenia romskiego i Sinti. [przypis edytorski]
bałwan — fala. [przypis edytorski]
bałwan — tu: bożek, drewniany posąg bóstwa. [przypis edytorski]
bałwan — tu: bożek, kukła a. rzeźba przedstawiająca bóstwo. [przypis edytorski]
bałwan — tu: bożek, rzeźba przedstawiająca bóstwo. [przypis edytorski]
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
bałwan — tu: fala. [przypis edytorski]
bałwan — tu: figura pogańskiego bożka. [przypis edytorski]
bałwan — tu: kukła, figura. [przypis edytorski]
bałwan — tu: posąg pogańskiego bóstwa. [przypis edytorski]
bałwan — tu: posąg przedstawiający bożka. [przypis edytorski]
bałwan — tu: posążek pogańskiego bóstwa. [przypis edytorski]
bałwan — tu: potężna fala. [przypis edytorski]
bałwan — tu: wzburzona fala. [przypis edytorski]
bałwany (starop.) — bałwanami; falami. [przypis edytorski]
bałwany (starop.) — bożki pogańskie; tu: niechrześcijańska religia. [przypis edytorski]
bałwany — tu: wzburzone fale. [przypis edytorski]
bałwochwalstwo — czczenie bożków pogańskich, przen.: bezkrytyczne uwielbienie. [przypis edytorski]
bałykować — raczkować. [przypis edytorski]
Balaam — biblijny prorok ze Starego Testamentu, który został poproszony przez króla Moabu, by przeklął Izraelitów podczas ich wędrówki przez pustynię; gdy Balaam jechał do króla na oślicy, zatrzymał go anioł i zmusił do powiedzenia jedynie tego, co nakazał Bóg, a wówczas Balaam zamiast przekląć Izraelitów trzykrotnie im pobłogosławił (zanim jednak pojawił się anioł, jako pierwsza do Balaama przemówiła oślica). [przypis edytorski]
Balaam (bibl.) — postać biblijna, prorok z Mezopotamii (Lb 22–23), do którego przemówiła oślica. [przypis edytorski]
Balaam (bibl.) — prorok, któremu król Moabu nakazał, by przeklął Izraelitów, gdyż stanowili zagrożenie dla jego ziemi. Balaam w celu spełnienia misji wyruszył na oślicy. Trzykrotnie drogę zastępował mu anioł, widziany tylko przez oślicę, która wówczas przystawała, a Balaam bił ją kijem. Za trzecim razem „Bóg otworzył usta oślicy”, która przemówiła ludzkim głosem, skarżąc się na bicie. Wówczas dopiero prorokowi ukazał się anioł i przekazał wolę Boga (Lb 22–23). [przypis edytorski]
Balaam (bibl.) — prorok, któremu król Moabu nakazał, żeby przeklął Izraelitów, gdyż stanowili zagrożenie dla jego ziemi. Balaam w celu spełnienia misji wyruszył na oślicy. Trzykrotnie drogę zastępował mu anioł, widziany tylko przez oślicę, która wówczas przystawała, a Balaam bił ją kijem. Za trzecim razem „Bóg otworzył usta oślicy”, która przemówiła ludzkim głosem, skarżąc się na bicie. Wówczas dopiero prorokowi ukazał się anioł i przekazał wolę Boga (Lb 22–23). [przypis edytorski]
Balaam (bibl.) — prorok z Księgi Liczb, którego oślica przemówiła do niego ludzkim głosem, kiedy niewidzialny dla niego anioł zastąpił drogę (Lb 22–23). [przypis edytorski]
Balaam — postać biblijna, prorok z Mezopotamii (Lb 22–23). [przypis edytorski]
balana (rus.) — pakraštinė jaunesnė medienos dalis. [przypis edytorski]
Balard, Antoine Jérôme (1802–1876) — chemik, profesor Sorbony (Uniwersytetu Paryskiego) i Collége de France (słynnej paryskiej szkoły wyższej). [przypis edytorski]
balaski — pionowe elementy balustrady. [przypis edytorski]
balaski — pionowe słupki w balustradzie. [przypis edytorski]
Bal Bullier — sala taneczna w Paryżu, funkcjonująca od połowy XIX w. do 1940 r. [przypis edytorski]
balčkis — balta kiaulė. [przypis edytorski]
baldach (daw.) — baldachim, osłona z tkaniny nad łożem lub tronem. [przypis edytorski]
baldachim (z wł. baldacchino) — przenośna lub stała osłona stanowiąca zadaszenie np. nad łóżkiem, tronem, a także noszona nad dostojnikami; tu zniekształcona forma wyrazu: baldakim. [przypis edytorski]
baldakim — dziś popr.: baldachim. [przypis edytorski]
baldekin — dziś popr.: baldachim. [przypis edytorski]
baldekin (starop. forma) — baldachim. [przypis edytorski]
Baldelli, Nicola (1572–1655) — włoski jezuita, profesor Kolegium Rzymskiego, wykładowca m.in. filozofii, teologii scholastycznej i teologii moralnej. [przypis edytorski]
Baldovinetti, Alessio (1427–1499) — wł. malarz doby renesansu, związany z Florencją; kształcił się w pracowni Domenica Veneziana, malował freski, obrazy ołtarzowe, portrety, projekty mozaik i witraży; częstym tematem dzieł Baldovinettiego są sceny z życia Marii, takie jak moment zwiastowania czy narodzenie Jezusa, ukazujące uduchowioną postać Madonny o delikatnym, precyzyjnym rysunku szczegółów. Prace artysty znajdują się obecnie w Bazylice Santa Annuziata i kościele San Miniato al Monte we Florencji (freski), w galerii Uffizi (obraz sztalugowy Zwiastowanie) oraz w Luwrze (Madonna z Dzieciątkiem, scena adoracji na tle toskańskiego krajobrazu). [przypis edytorski]
Baldur (Baldr, Balder) — jeden z bogów w mitologii nordyckiej, syn Odyna, symbol światła i piękna. Ulubieniec bogów, podstępnie zabity strzałą z jemioły. [przypis edytorski]
Baldur — w mitologii nordyckiej bóg symbolizujący dobro, piękno i mądrość. [przypis edytorski]
Baldwin — Baldwin, William Charles (1826–1903), myśliwy, autor; opisał swoje wyprawy myśliwskie do Afryki Płd. (1852–1856). [przypis edytorski]
Baldwin — biskup krakowski w l. 1003–1109. [przypis edytorski]
Baldwin II de Courtenay (1217–1273) — cesarz łaciński w latach 1228–1261. [przypis edytorski]
Baleira — ob. Vila Baleira, główne miasteczko wyspy Porto Santo w archipelagu Madery. [przypis edytorski]
baleniera (wł.) — długa, smukła łódź wiosłowa, używana do transportu wyższych oficerów na ląd lub na inne statki. [przypis edytorski]
Balent — odmiana imienia Walenty. [przypis edytorski]
