Przypisy

Sicut in coelo, et in terra! (łac.) — Jak w niebie, tak i na ziemi! [przypis edytorski]

sicut terra sine aqua (łac.) — niczym ziemia bez wody. [przypis edytorski]

sicz — rodzaj obozu kozackiego zakładanego nad Dnieprem; tu: Sicz Zaporoska, Zaporoże; wolne osady Kozaków nad dolnym Dnieprem. [przypis edytorski]

Sicz — ufortyfikowany obóz Kozaków zaporoskich na jednej z wysp Dniepru, będący centrum politycznym kozaczyzny. [przypis edytorski]

Sicz — warowny obóz Kozaków na jednej z wysp Dniepru. [przypis edytorski]

Sicz — warowny obóz Kozaków zaporoskich, zakładany kolejno na różnych wyspach dolnego Dniepru, na Zaporożu. [przypis edytorski]

Sicz — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis edytorski]

Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis edytorski]

Sicz Zaporoska — Zaporoże, kraina zamieszkana przez Kozaków zaporoskich; także: ich wędrowna stolica, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis edytorski]

Sicz — Zaporoże, kraina zamieszkana przez Kozaków zaporoskich; także: ich wędrowna stolica, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis edytorski]

sicz (z ukr.) — obóz kozacki. [przypis edytorski]

Siddhartha — powieść Hermanna Hessego z roku 1922, przedstawiająca życie Buddy, jedno z najpopularniejszych i najważniejszych dzieł tego autora. [przypis edytorski]

si Deus pro nobis, quis contra nos (łac.) — jeśli Bóg z nami, któż przeciw nam. [przypis edytorski]

Si Dieu n'existait pas (fr.) — cytat z tekstu Épître à l'Auteur du Livre des Trois Imposteurs autorstwa Voltaire'a (1694–1778); w pełnym brzmieniu: Si Dieu n'existait pas, il faudrait l'inventer („Gdyby Bóg nie istniał, należałoby go wynaleźć”). [przypis edytorski]

sidła (…) musze — pajęczyna; sidła (pułapka) na muchy. [przypis edytorski]

Sidney — miasto w Australii, stolica stanu Nowa Południowa Walia. [przypis edytorski]

Sidney Street — ulica w Londynie, miejsce oblężenia Sidney Street w 1911 r., strzelaniny między siłami policyjnymi i wojskowymi oraz łotewskimi imigrantami. Była to kulminacja wcześniejszych wydarzeń związanych z próbą kradzieży biżuterii przez gang łotewskich imigrantów, która zakończyła się zabiciem trzech policjantów i przywódcy gangu. [przypis edytorski]

się beli strudzili (starop.) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: strudzili się wcześniej (uprzednio, kiedyś itp.). [przypis edytorski]

[się] — brak w tekście pierwodruku, drukowanym w „Sygnałach”, nr 59 z 1938 r. [przypis edytorski]

się bydź winnem powiada oboje (starop. konstrukcja zdaniowa) — uznaje oboje za winnych (daw. oboje: lp). [przypis edytorski]

się była odrobinę zdrzemnęła — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym. [przypis edytorski]

się (…) była urodziła (starop.) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: urodziła się wcześniej, uprzednio, kiedyś itp. [przypis edytorski]

się był podniósł — daw. forma czasu zaprzeszłego używana dla mówienia o czynności poprzedzającej inną, również przeszłą. [przypis edytorski]

się (…) był uczył (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: uczył się wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

się był ukrył — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: ukrył się wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

się był zerwał (daw., gw.) — daw. forma czasu zaprzeszłego; dziś: zerwał się (wcześniej, przed innym zdarzeniem a. czynnością wyrażoną w czasie przeszłym). [przypis edytorski]

się byli o niej dowiedzieli — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub niezrealizowaną możliwość; dziś: się o niej dowiedzieli. [przypis edytorski]

się czasy zawżdy mienić muszą, a my też pewnie z nimi także się mienić musimy — za przysłowiem łac.: Tempora mutatntur et nos mutamur in illis. [przypis edytorski]

się często wstydzi, kto przed skokiem hupa — obecnie przysłowie to brzmi: nie mów hop, zanim nie przeskoczysz. [przypis edytorski]

siędą — dziś popr. forma 3.os. lm: siądą. [przypis edytorski]

siędą — dziś popr.: siądą. [przypis edytorski]

siędę (daw.) — dziś popr.: siądę. [przypis edytorski]

siędę (daw.) — dziś: siądę. [przypis edytorski]

siędę — dziś popr. forma: siądę. [przypis edytorski]

siędę — dziś popr.: siądę. [przypis edytorski]

siędę — dziś: siądę. [przypis edytorski]

siędzie (daw.) — dziś: siądzie. [przypis edytorski]

siędzie — dziś popr. forma: siądzie. [przypis edytorski]

siędzie — dziś: siądzie. [przypis edytorski]

siędzie — dziś: siądzie. [przypis edytorski]

sięgła — dziś popr. forma 3 os. lp. cz.przesz. r.ż.: sięgnęła. [przypis edytorski]

sięgło — dziś popr.: sięgnęło. [przypis edytorski]

sięgły — dziś: sięgający. [przypis edytorski]

się ja snadź snadnie wyprawię (daw.) — przecież łatwo się usprawiedliwię. [przypis edytorski]

się (…) jendyczy (gw.) — indyczy się, zachowuje się jak indyk, tj. gniewnie i dumnie. [przypis edytorski]

się już teraz nacieszyła dusza moja nad domem Achabowym — bardzo swobodna parafraza fragmentu zdania z 2 Krl 10, 30. [przypis edytorski]

się już więc tam łomi chróst — już się łamie chrust; odpusty odbywały się na przykościelnym cmentarzu ogrodzonym płotem z chrustu; chróst daw. ortografia, dziś: chrust. [przypis edytorski]

się — krótka forma zaimka stosowana w pozycji znaczeniowo nieakcentowanej w zdaniu; dziś raczej zarzucona na rzecz formy długiej: siebie (podobne pary to: mię i mnie, cię i ciebie). [przypis edytorski]

się nam to urodzi Bóg mocny a ociec wieku przyszłego — por. Iz 9, 5. [przypis edytorski]

się narwie (gw. warsz.) — natnie się, doczeka. [przypis edytorski]

się niczemu dobremu nie godzi (starop.) — do niczego dobrego się nie przyda. [przypis edytorski]

się nie jąkający (gw.) — bez jąkania się; bez dukania. [przypis edytorski]

siępa — deszczowa pogoda (por. siąpić). [przypis edytorski]

się poda — skieruje się. [przypis edytorski]

się precz brał (starop.) — zebrał się do drogi; ruszał w drogę. [przypis edytorski]

się przyrodzenie nasze wiele podobieństwy sprawuje (starop.) — z natury naszej często poddajemy się działaniu pozorów (prawdopodobieństw). [przypis edytorski]

się rozejdą — «Rozejdą się [ich drogi], gdy tylko opuszczą oni twoje ciało, ten skieruje się ku niegodziwości a ten ku zacności», zob. Raszi do 25:23. [przypis edytorski]

sięść (daw.) — siąść. [przypis edytorski]

sięść (daw.) — siąść. [przypis edytorski]

się skrzepią — wzmocnią się. [przypis edytorski]

się tam byli zeszli — przykład użycia czasu zaprzeszłego: dziś: się tam zeszli. [przypis edytorski]

się to Samuelowi nie podobało, iż rzekli: „Daj nam króla, aby nas sądził”. I żałował się na nie przed Panem Bogiem, modląc się… — 1 Sm 8, 6–7. [przypis edytorski]

się udał przed człowiekiem za Boga — dziś: udał przed człowiekiem Boga; udawał, że jest Bogiem. [przypis edytorski]

się ustąpi — tu: przesunie się. [przypis edytorski]

się — wiersz ma strukturę pozwalającą go czytać w kółko (rzucam / się / w przepaść i itd.). [przypis edytorski]

się wszytko przelało — tu: wszystko się przepiło. [przypis edytorski]

sięże (daw., gw.) — sięgnie, dosięgnie. [przypis edytorski]

siebie samegom zapomniał — konstrukcja z ruchomą końcówka czasownika; inaczej: siebie samego zapomniałem. [przypis edytorski]

Sieburg, Friedrich ( (1893–1964) — niemiecki dziennikarz, pisarz i krytyki literacki; autor m.in. książek Gott in Frankreich? (Bóg we Francji?, 1929) oraz Die rote Arktis, „Malygins” empfindsame Reise (Czerwona Arktyka, romantyczna podróż „Małyginem”, 1932). [przypis edytorski]

sieci — dziś N.lm: sieciami. [przypis edytorski]

Sieciecha, który natenczas był hetmanem rycerstwa, czyli wojewodą naczelnym — wojewoda krakowski, możnowładca małopolski Sieciech z rodu Starżów-Toporczyków, w l. 1080–1100 palatyn Władysława Hermana (zarządzał dworem i opieką nad osobą księcia, pod nieobecność władcy sprawował najwyższe funkcje wojskowe i państwowe); prawdopodobnie przyczynił się do wygnania w 1079 r. króla Bolesława Śmiałego i do zabójstwa jego syna Mieszka III; na dworze Władysława Hermana jego wpływy i politykę wspierała Judyta Maria, żona księcia polskiego, być może kochanka Sieciecha. [przypis edytorski]

siecie (daw. forma) — dziś: sieci. [przypis edytorski]

siecie — dziś popr. forma D.lm: sieci. [przypis edytorski]

sieczka (gw.) — drobno pocięta słoma. [przypis edytorski]

sie (daw.) — dziś: się. [przypis edytorski]

siedém puszczy — dziś popr. forma: siedem puszcz. [przypis edytorski]

siedem dni drogi — ponieważ dosłownie napisane jest „ścigał za nim siedmiodniową drogą”, midrasz wnioskuje, że «przez trzy dni, gdy posłaniec szedł z wiadomością do Labana, Jakub podążał swoją drogą, z tego wynika że Jakub oddalił się od Labana o sześć dni drogi, a siódmego dnia doścignął go Laban, czyli to, co zajęło Jakubowi siedem dni, Laban pokonał w jeden dzień», zob. Raszi do 31:23. [przypis edytorski]

siedemdziesiąt — gdy przybyli do Micraim było ich już razem siedemdziesiąt osób, bo zastali tam Josefa i jego synów oraz narodziła się Jochebed, gdy wchodzili do miasta, zob. Raszi do 46:26. [przypis edytorski]

siedemdziesiąt letni — siedemdziesięcioletni. [przypis edytorski]

siedemdziesięciolecie — okres supremacji Aten: od utworzenia Związku Morskiego po odparciu inwazji perskiej (478 p.n.e.) do zniszczenia floty ateńskiej u ujścia Ajgospotamoj podczas wojny peloponeskiej (405 p.n.e.). [przypis edytorski]