Przypisy

no restrain (ang.) — nie więzić, nie ograniczać. [przypis redakcyjny]

Norfocya — hrabstwo Norfolk w Anglii. [przypis redakcyjny]

Normandczycy — mieszkańcy Normandii. [przypis redakcyjny]

Normandczycy — mieszkańcy Normandii w płn.-zach. Francji. [przypis redakcyjny]

Normandowie — mieszkańcy Normandii. [przypis redakcyjny]

Normand — Robert, książę normandzki. [przypis redakcyjny]

Normandzi — mieszkańcy Normandii w płn.-zach. Francji. [przypis redakcyjny]

Norwejczykowie — mieszkańcy Norwegii. [przypis redakcyjny]

norycki król — Manilard, król Norycji, przekręcone zapewne z Nigrycja (w głębi Afryki). [przypis redakcyjny]

norymberski sklep — sklep z drobną galanterią. [przypis redakcyjny]

nosiad — (żartobliwy nowotwór) noszący. [przypis redakcyjny]

nosić po kolędzie (starop.) — uwodzić, swego zysku szukać. [przypis redakcyjny]

nosić — tu: znosić. [przypis redakcyjny]

nos numerus sumus et fruges consumere nati (łac.) — my zera tylko i po to na świecie, żeby chleb zjadać (Horacy, Listy, I, 1, 27). [przypis redakcyjny]

noszenie (daw.) — [tu:] to, co się nosi, na szyi zwłaszcza, medalion. [przypis redakcyjny]

notabene (łac.) — dosłownie: „dobrze zauważ”; używane w znaczeniu: „warto zaznaczyć”. [przypis redakcyjny]

Notabene (łac. nota bene) — zapamiętaj dobrze, zauważ. [przypis redakcyjny]

notabene (z łac.) — dosł.: zauważ dobrze; tu: w dodatku. [przypis redakcyjny]

nota linguae (łac.) — znak za język. [przypis redakcyjny]

notam morum (łac.) — znak za obyczaje [ocena z zachowania]. [przypis redakcyjny]

nota (z łac.) — znak przewinienia. [przypis redakcyjny]

Notera (…) i Guitona — Notar i Guitone, spółcześni Dantemu, oba nędzne wierszoklety. [przypis redakcyjny]

Notre–Dame — słynna katedra paryska pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, na wyspie Cite na Sekwanie, arcydzieło sztuki gotyckiej (w. XII–XIV). Posiada dwie wieże wys. 68 m. [przypis redakcyjny]

Notre Dame (z fr. nasza pani) — katedra w Paryżu pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, jedna z najstarszych świątyń Francji i zarazem najdoskonalsze dzieło wczesnego gotyku, budowana od 1163 r. do 2 poł. XIII w. [przypis redakcyjny]

Notus — wiatr południowy. [przypis redakcyjny]

novae spes sementis, jugo scandit roseo medii fastigia coeli (łac.) — nadzieja nowego posiewu na różanym wozie wstępuje na szczyt niebios. [przypis redakcyjny]

Novara — pod Novarą Włosi ponieśli w r. 1849 klęskę od Austriaków pod wodzą marszałka Radetzkiego. [przypis redakcyjny]

Novello — syn hrabi Gwidona z Baitifole, zamordowany był przez jednego z członków rodziny Bostoli. [przypis redakcyjny]

Novembris (łac.) — listopada. [przypis redakcyjny]

noviluniorum (łac.) — nowiów. [przypis redakcyjny]

novitatem (łac.) — rzecz nowa, niebywała. [przypis redakcyjny]

noviter (łac.) — świeżo. [przypis redakcyjny]

Nową rzeczpospolitą — dialog Platona Rzeczpospolita był pierwszą w literaturze utopią polityczną. [przypis redakcyjny]

Nowego Napoleona wsadzili do prochowni — zamach stanu Ludwika Napoleona w r. 1840 nie powiódł się. Ludwik Napoleon został wzięty do niewoli, skazany przez Izbę Parów na dożywotnie więzienie i 7 października 1840 r. osadzony w twierdzy Ham (w północnej Francji). Prochownią nazywano więzienie w Warszawie, które mieściło się w dawnej prochowni przy ulicach Rybaki i Boleść. [przypis redakcyjny]

nowe pojęcia zajęły miejsce dawnych, zużytych (…) — Lud polski w emigracji 1835–1846, Jersey 1854, s. 4. [przypis redakcyjny]

nowe zamki — Pasek, posłyszawszy od uczestnika tej wyprawy coś o Nowych Zamkach (Neuhäusel, Érsekújvár), zrobił z tego nowe zamki, pobudowane przez Turków; tymczasem jest to stara forteca, często wspominana w wojnach tureckich, zdobyta przez Turków jeszcze w r. 1663, a odzyskana przez ks. Karola lotaryńskiego w 1685 r. [przypis redakcyjny]

nowicjatu — okresu próby, przygotowania. [przypis redakcyjny]

nowicjusz — człowiek nowy, który niedawno wziął się do jakiejś pracy. [przypis redakcyjny]

Nowinaż to pogaństwu, co w swym interesie — od w. 763 do końca Brückner znów opiera się na autografie. [przypis redakcyjny]

nowocześni autorzy, którzy mieli własne systemy — ksiądz Dubos i ci, którzy przyszli po nim. [przypis redakcyjny]

nowocześni autorzy, którzy mieli własne systemy, (…) wyciągnęli stąd ten wniosek, że nasi królowie z dwóch pierwszych dynastii zajęli miejsce cesarzy rzymskich i nic nie zmienili w ich rządzie — patrzcie słabość argumentów księdza Dubos; zwłaszcza wniosek, jaki wyciąga z Grzegorza z Tours o sprzeczce jego kościoła z królem Charybertem. [przypis redakcyjny]

nowo — po raz pierwszy. [przypis redakcyjny]

nowożenia (daw.) — nowożeniec. [przypis redakcyjny]

Nowydwór — dobra królewskie w pobliżu Grodna. [przypis redakcyjny]

nowy, jeszcze nie wykończony sklep… — nowy sklep Wokulskiego umieścił Prus na Krakowskim Przedmieściu pod nr 7 (tzw. „dom Grodzickiego”). Dom ten, wypalony w 1944 r., obecnie został odbudowany. [przypis redakcyjny]

nowym błazeńskim pomysłem — aluzja do różnych efekciarskich demonstracji wojennych i politycznych pisarza. [przypis redakcyjny]

nowy Tytan — według mitologii starożytnej walczący z Zeusem Olbrzymi (już w starożytności myleni często z Tytanami) spiętrzyli szczyt Pelion na górze Ossie, aby dostać się na Olimp. [przypis redakcyjny]

Nowy więzień — pieniądze wiezione przez skąpca na pożyczki dla paniczów trwoniących je na balach i redutach. [przypis redakcyjny]

Nowy Zjazd biegł od Placu Zamkowego do żelaznego mostu na Wiśle i tworzył rodzaj wiaduktu na arkadach, w połączeniu z nasypem ziemnym (wiadukt Pancera). Nowy Zjazd był bardzo ruchliwym punktem Warszawy ze wzglądu na most (Kierbedzia) łączący Warszawę z Pragą. Tędy przechodzi obecnie Trasa W-Z i Most Śląsko-Dąbrowski. [przypis redakcyjny]

„Nox erat et coelo fulgebat Luna sereno” — Noc była, księżyc świecił na niebie jasnem. Epod. 15. [przypis redakcyjny]

np.: [przypis redakcyjny]

nu (daw.) — [wykrzyknienie; dziś:] no. [przypis redakcyjny]

nudny a cnotliwy romans… — taką powieścią dydaktyczną jest np. Pan Podstoli Ignacego Krasickiego (1735–1801). [przypis redakcyjny]

nudzić się — mieć nudności. [przypis redakcyjny]

nugator (łac.) — plotkarz, łgarz. [przypis redakcyjny]

nulla dies sine linea (łac.) — dosł.: ani dnia bez kreski (słowa przypisywane słynnemu malarzowi greckiemu Apellesowi, IV w. p.n.e.); potocznie: praca nad określonym dziełem posuwa się każdego dnia naprzód. [przypis redakcyjny]

nulla ex honesto spes, etiam publica mala singulis in occasionem gratiae trahuntur (łac.) — niczego od uczciwości się nie spodziewają; nawet nieszczęścia publiczne dla jednostek sposobnością dla uzyskania wpływu się stają. [przypis redakcyjny]

Nullo i jego towarzysze — K. Firlej-Bielańskiej. Książka ta wyszła w Warszawie w r. 1923. [przypis redakcyjny]

nullum dominium nisi benevolentia tutum est (łac.) — żadna władza bez życzliwości (poddanych) bezpieczna nie jest. [przypis redakcyjny]

nullus arguet (łac.) — nikt nie oskarży. [przypis redakcyjny]

nullus illum amat, qui semper da mihi clamat (łac.) — nikt nie kocha tego, kto zawsze woła: dawaj mi. [przypis redakcyjny]

nullus remedio locus, ubi quae fuerant vitia, iam mores sunt (łac.) — nie ma miejsca dla lekarstwa tam, gdzie to, co było występkiem, stało się już zwyczajem. [przypis redakcyjny]

Numa — główne bóstwo Samojedów, inaczej Wielki Duch. [przypis redakcyjny]

numero (łac.) — z kolei. [przypis redakcyjny]

numerosissime (łac.) — jak najliczniej. [przypis redakcyjny]

numidzki – od: Numidia, dzisiejszy Algier. [przypis redakcyjny]

nummismata (łac.) — monety. [przypis redakcyjny]

nummosus (łac.) — zasobny w pieniądze; bogaty. [przypis redakcyjny]

Nunc erubescit ver — „Właśnie czerwieni się wiosna” [komentatorzy Stendhala nie znajdują tych słów u Wergilego; red. WL]. [przypis redakcyjny]

nundinabantur libertatem nostram (łac.) — frymarczyli wolnością naszą. [przypis redakcyjny]

nunquam respondebat fortuna, semper opinio, quamvis poenituisset, audere libebat (łac.) — nigdy nie odpowiadało szczęście, zawsze mniemanie; chociażby miał żałować, lubił być śmiałkiem. [przypis redakcyjny]

Nuremberk — Norymberga. [przypis redakcyjny]

Nursyński kraj — okolica miasta Nursia, dziś Norcia w środkowych Włoszech; znajdują się tam w górze Monte-Vittore groty, w których czarownicy mieli odbywać swe schadzki. [przypis redakcyjny]

nutare coepit (łac.) — chwiać się poczęła. [przypis redakcyjny]

nuworysz — nowobogacki. [przypis redakcyjny]

nużnieć (daw.) — nędznieć. [przypis redakcyjny]

nużny (daw.) — nędzny. [przypis redakcyjny]

nużny (daw., reg.) — nędzny. [przypis redakcyjny]

Nyköping — miasto na zach. wybrzeżu Zelandii, naprzeciw Ebeltoft. [przypis redakcyjny]

Nysa — miejscowość Eubei. W Nysie ponoć nimfy piastowały młodziutkiego Bakchusa, stąd wyprowadzano jego drugą nazwę: Dionysos. [przypis redakcyjny]

ósemka — jedna z figur tańca. [przypis redakcyjny]

ósma światłość — Seweryn Boecjusz, przyjaciel osobisty i w poufnych żyjący stosunkach z osrogockim królem Teodorykiem, który go potem do więzienia wtrącił i śmiercią głodową umęczył. W więzieniu pisał swoje sławne dzieło: De Consolatione (Dante lubił je często czytać, a piękniejsze z niego maksymy i zdania powtarzał z pamięci i kilka z nich w tekście Boskiej Komedii zacytował). Boecjusza prochy spoczywają w Pawii, w kościele św. Piotra, nazywanym Ciel Aureo. [przypis redakcyjny]

ósma sfera gwiazd — Niebo ósme, sfera gwiazd stałych. [przypis redakcyjny]

ów cień, co zbłądził wielkim ustępstwem — Papież Klemens V. Ustąpił on 1294 r. stolicy świętej Bonifacemu VIII, którego Dante z powodów politycznych jak najgoręcej nienawidził. [przypis redakcyjny]

ów hellenista o imieniu i mózgu ptasim — mésange znaczy: sikora. [przypis redakcyjny]

Ów jeden jedyny, co życie w mogilne znów wnosił ukrycie — Asklepios, genialny lekarz mityczny, który we­dług podania przywrócił do życia zmarłego i za to został strzaskany piorunem Zeusa. Potem był czczony jako bóg-lekarz. [przypis redakcyjny]

ów, który stękał — według legendy, Aleksander Macedoński, podbiwszy prawie cały znany ówcześnie świat, narzekał, że nie ma z kim wojować. O „niezmiernych żądzach” Aleksandra czytamy w wierszu Krasickiego Do księdza plebana: „Ów głupi, co świat posiadł, a posiadłszy płacze, / Bo już nie miał co posiąść! Niechby Jowisz zatem, / Chcąc go więcej szczęśliwym czynić i bogatym, / Stworzył jeszcze świat drugi, a właśnie dla niego, / Posiadłby go i płakał, iż nie masz trzeciego.” (I. Krasicki, Pisma wybrane, t. II, s. 139–140). [przypis redakcyjny]

ówten, ówta (starop.) — tamten, tamta. [przypis redakcyjny]

ówten (starop.) — tamten. [przypis redakcyjny]

o abominacji, desolacji — abominacja (z łac.): rzeczy wstrętne; desolacja (z fr.): spustoszenie. [przypis redakcyjny]

o Adamie — Mickiewiczu. [przypis redakcyjny]

Oaristys — tytuł idylli aleksandryjskiej, którą naśladował André Chénier. [przypis redakcyjny]

obaczać (starop.) — uważać. [przypis redakcyjny]

obaczę listek krzewu różanego oząbkowany drobno — Rysunek liścia róży. [przypis redakcyjny]

ob[acz] Romantyczność — słowa te wskazują na łączność postaci Dziewczyny z Karusią rozpaczającą w Romantyczności po śmierci kochanka. [przypis redakcyjny]

obaczyć się (starop.) — upamiętać [się; opamiętać się, powściągnąć się]. [przypis redakcyjny]

obaczyć — tu: przewidzieć. [przypis redakcyjny]

obaczyć — tu: przyjść do siebie. [przypis redakcyjny]

obaczy się (starop.) — spostrzeże [się], upamięta [się]. [przypis redakcyjny]

obaczywane (starop.) — uważane. [przypis redakcyjny]