Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 162876 przypisów.
Kreteńczycy — słynęli w świecie greckim jako świetni łucznicy. [przypis edytorski]
Kret — Incrédule [fr.: niedowierzający, niedowiarek; red. WL]. [przypis autorski]
kretówka — dziś: kretowisko. [przypis redakcyjny]
kreton — cienka bawełniana tkanina. [przypis edytorski]
kreton — cienka tkanina bawełniana. [przypis edytorski]
kreton — cienka tkanina bawełniana; tu: uniform z takiej tkaniny. [przypis edytorski]
kreton — cienka tkanina bawełniana, usztywniana po lewej stronie, często drukowana w barwne wzory. [przypis edytorski]
Kretschmer, Ernst (1888–1964) — niem. psychiatra, prof. uniwersytetu w Marburgu (od 1926) i w Tybindze (od 1946); twórca teorii konstytucjonalnej (1924). Teoria ta zakłada istnienie trzech typów fizycznych ludzi: atletycznego (osobnik muskularny), astenicznego (osobnik wątłej budowy) i pyknicznego (osobnik skłonny do otyłości), którym odpowiadają dwa typy psychiczne: osobnikom o budowie atletycznej i astenicznej odpowiada typ schizotymiczny, a osobnikom o budowie pyknicznej typ cyklotymiczny; swoją teorię przedstawił w opublikowanej w 1921 r. monografii Körperbau und Charakter („Budowa ciała i charakter”). Był członkiem założycielem Powszechnego Towarzystwa Psychoterapii (AÄGP) zawiązanego w 1927 r. Nominowany w 1929 r. do Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny. [przypis edytorski]
Kretschmer, Ernst (1888–1964) — niem. psychiatra, prof. uniwersytetu w Marburgu (od 1926) i w Tybindze (od 1946); twórca teorii konstytucjonalnej (1924). Teoria ta zakłada istnienie trzech typów fizycznych ludzi: atletycznego (osobnik muskularny), astenicznego (osobnik wątłej budowy) i pyknicznego (osobnik skłonny do otyłości), którym odpowiadają dwa typy psychiczne: osobnikom o budowie atletycznej i astenicznej odpowiada typ schizotymiczny, a osobnikom o budowie pyknicznej typ cyklotymiczny. [przypis edytorski]
Kreuger, Ivar (1880–1932) — szwedzki inżynier, przedsiębiorca i potentat finansowy, założyciel międzynarodowego koncernu, w skład którego pod koniec lat 30. XX w. wchodziło około dwustu przedsiębiorstw, określany mianem „króla zapałek”, ponieważ stworzył imperium zapałczane, które w latach 20. odpowiadało za dużą część światowej produkcji zapałek. Wielki Kryzys, który wybuchł w 1929 roku, odbił się na kondycji finansowej koncernu, a w 1932 roku nastąpił tzw. krach Kreugera: Ivar Kreuger popełnił samobójstwo, a zadłużony koncern zbankrutował. Dopiero po śmierci potentata okazało się, że zatajał on przed zarządem i opinią publiczną stan zadłużenia koncernu i przeszacowanie zysków; ze względu na monopolistyczną pozycję koncernu Kreugera w szwedzkiej gospodarce wydarzenia te pogłębiły kryzys w Szwecji i miały też konsekwencje polityczne: ówczesny premier Szwecji, Carl Gustaf Ekman, został zmuszony do dymisji w związku z oskarżeniami o rzekomą defraudację części środków, którymi Kreuger wspierał jego partię. [przypis tłumacza]
Kreusis — na południowej granicy Beocji, nad Zatoką Koryncką. Należy do miasta Tespies, leżącego ok. 22 km na północ. [przypis tłumacza]
Kreutzdonnerwetter (niem.) — do stu piorunów; a niech mnie kule biją. [przypis edytorski]
Kreutz-Element (niem.) — przekleństwo: krzyż pański, utrapienie. [przypis edytorski]
Kreutzerowska sonata — powieść Lwa Tołstoja z 1889 r. ukazująca małżeństwo, w którym niezrozumienie i zazdrość prowadzą do zdrady i morderstwa. [przypis edytorski]
Kreuza — znana też pod imieniem Glauke. [przypis edytorski]
Kreuzęm wspomniał — przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: wspomniałem Kreuzę. Kreuza: żona Eneasza, matka Askaniusza, córka króla Troi Priama i Hekabe (Hekuby). [przypis edytorski]
kreuzzug (niem.) — krucjata, wyprawa krzyżowa. [przypis edytorski]
krewa (daw. pot.) — nieszczęście, klęska, niepowodzenie. [przypis edytorski]
krew' — apostrofem po spółgłoskach w, b w wygłosie (np. gołąb') długo znaczono „miejsce po zaniku” prasłowiańskiej półsamogłoski, jeru miękkiego; spółgłoski te wymawiano jako miękkie, co ujawnia się do dziś w odmianie, w której występuje -wi-, -bi- (np. krwią, gołębiem). [przypis edytorski]
krew' — daw. apostrofem na końcu wyrazu oznaczano miękkie w (co ujawnia się w odmianie: krwią itd.), a zarazem miejsce po zaniku prasłowiańskiej półsamogłoski, jeru miękkiego. [przypis edytorski]
Krewe — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]
Krewejta — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]
Krewe Krewejta — główny kapłan pogańskiego obrządku w średniowieczu na Litwie. [przypis edytorski]
krewety — krewetki, jadalne skorupiaki morskie. [przypis edytorski]
Krewe za morzem — papież. [przypis edytorski]
krewić (pot.) — zawodzić, nie spełniać czyichś bądź swoich oczekiwań. [przypis edytorski]
Krewiczanie a. Krywicze — plemię wschodniosłowiańskie, zamieszkujące w średniowieczu tereny dzisiejszej Białorusi lub zach. Rosji. [przypis edytorski]
krewieństwo (daw.) — krewni, rodzina. [przypis edytorski]
krewieństwo (daw.) — rodzina, krewni. [przypis edytorski]
krewieństwo — krewni, rodzina. [przypis edytorski]
krew Kainowa (bibl.) — Kain to pierworodny syn Adama i Ewy, który zabił swojego brata Abla (Rdz 4,1–8); W Rdz 4,11 Bóg mówi do Kaina, że krew jego brata woła do niego z ziemi. [przypis edytorski]
krewko (daw.) — porywczo. [przypis edytorski]
krewkość — tu ogólnie: popędliwość, łatwe poddawanie się emocjom. [przypis edytorski]
krewkość — tu: temperament. [przypis edytorski]
krewkość — żywość, porywczość, gwałtowność. [przypis edytorski]
krewkości (daw.) — gniew, porywczość. [przypis edytorski]
Krew, która z Troje idzie, (…) przez dwie co lepsze zrzódła pomieszana — wnuk Priama, Frankus, miał być według kronik praojcem rodu królewskiego we Francji, z którego się także dom Jasnogórski (a więc i Bradamanta) wywodzi. A że Rugier pochodził od innego wnuka Priama, Astianaksa (dom Mongrana), więc w potomku Rugiera i Bradamanty płynie dwojaka krew trojańska, zmieszana przez małżeństwo tych dwojga bohaterów. [przypis redakcyjny]
krew moję — dziś popr.: krew moją. [przypis edytorski]
krewnemi — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: krewnymi. [przypis edytorski]
krewnemu Turnowi — Turnus był synem siostry Amaty. [przypis edytorski]
krewne (…) plemię (mit. gr.) — Hefajstos zwraca tymi słowami uwagę na fakt, że Prometeusz jest jego krewnym, mianowicie jako syn tytana Japeta (z okeanidą Klimene a. okeanidą Azją) oraz wnuk Uranosa i Gai; podobnie sam Zeus, ojciec Hefajstosa, był wnukiem Uranosa. [przypis edytorski]
krewniaki — popr.: krewniacy. [przypis edytorski]
krewnić (daw.) — łączyć pokrewieństwem; jeden znak wszystkich ludzi krewni: przez jedną rzecz wszyscy są spokrewnieni. [przypis edytorski]
Krew nie woda — zwrot przysłowiowy, dziś odnoszący się do czyjegoś temperamentnego działania; tu w daw. znaczeniu: pokrewieństwo w istotny sposób oddziałuje na jednostkę. [przypis edytorski]
Krew niewypita przez spragnione żyły — Tu poeta w ciągu następnych kilkudziesięciu wierszy, z poglądu czystej syntezy wykłada szeroko swoją teorię fizjologiczną o kształceniu się człowieka w żywocie macierzyńskim, najpierw jako materii, począwszy od embrionu, potem koleją przechodzi od formacji tkanki mózgowej, do kształcenia się w niej jego władz umysłowych i duchowych. Nie ma potrzeby zwracać tu uwagi czytelnika, jak poeta suchy wykład ścisłej nauki umiał ubarwić językiem poetycznym, zachowując przy poetycznym wysłowieniu całą ścisłość i treściwość wykładu naukowego. Jeszcze przed Dantem filozofowie starożytni, Arystoteles, Platon, zajmowali się badaniem tajemnic fizjologicznych. Cycero w księdze swojej De Causis o tworzeniu się władz umysłowych i duszy naszej tak mówi: Omnis anima nobilis habet tres operationes: operatio animalis, intellectualis et divina. [przypis redakcyjny]
krewni i powinowaci — ἀδελφιδοῖ τε καὶ γαμβροί, fratre set generi, Blutsverwandten und Schwiegersöhne (Cl.) [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]
krewnik — sangwinik. [przypis edytorski]
krewność (daw.) — pokrewieństwo. [przypis edytorski]
krewność (starop.) — pokrewieństwo. [przypis redakcyjny]
krewny — tu: pokrewny, spokrewniony. [przypis edytorski]
Krewo — średniowieczne miasto na Litwie, obecnie wieś w powiecie grodzieńskim na Białorusi. [przypis edytorski]
krew Padwanów (…) popłynie aż pod mur Wicency — Padwanie wiele razy pobici byli pod murami Wicency, w latach: 1311, 1314 i 1318. [przypis redakcyjny]
krew, rzezańce — pierwsze przypomnienie tzw. „rzezi tarnowskiej” („rabacji”) z 1846 roku, kiedy chłopi niektórych rejonów Galicji (Tarnowskie, Jasielskie) dokonali samosądu na szlacheckich mieszkańcach dworów. Niechęć o podłożu klasowym została celowo rozniecona przez administrację austriacką dla stłumienia przygotowywanego właśnie powstania narodowego. Jedną z pośrednich ofiar wielkiej prowokacji stał się radykalny ludoman i patriota, Edward Dembowski (1822–1846). [przypis redakcyjny]
krew sie (…) zesumuje (gw.) — [por.] sumować się a. szumować się: burzyć się. [przypis redakcyjny]
krew' — ten zapis ujawnia jeszcze daw. obecność na końcu wyrazu jeru miękkiego, półsamogłoski występującej w języku prasłowiańskim do XI w. [przypis edytorski]
krew wyssali, a potem łagodnym lekarstwem smarują — Iliada IV 218; cytat niedokładny: ranę Menelaosa opatrywał tylko Machaos. [przypis edytorski]
kreza a. kryza — kolisty marszczony kołnierz, noszony w XVI–XVII w. [przypis edytorski]
kreza — tu: wystająca część kapelusza, otaczająca jego główkę. [przypis edytorski]
krezentyna (reg.) — chryzantema. [przypis edytorski]
krezka, właśc. kryza — kolisty marszczony kołnierz, element stroju dworskiego w XVI i XVII w. [przypis edytorski]
Krezus (595–546 p.n.e) — król Lidii słynący ze swojego wielkiego bogactwa. Jego imię jest obecnie synonimem bogacza. [przypis edytorski]
Krezus (595–546 p.n.e.) — król Lidii słynący ze swojego wielkiego bogactwa; jego imię jest obecnie synonimem bogacza. [przypis edytorski]
Krezus — bogacz (od imienia króla staroż. Lydii). [przypis edytorski]
krezus — bogacz. [przypis edytorski]
Krezus — bogacz; żyjący w VI w. p.n.e. Krezus (a. Krojsos) był ostatnim królem Lidii, kraju położonego w zach. cz. Azji Mniejszej i podbitego przez Persów pod wodzą Cyrusa: do legendy przeszły nieprzebrane skarby czerpane z kopalń złota i danin od podbitych państw (m.in. jońskich polis) zgromadzone w stolicy Lidii, Sardes. [przypis edytorski]
Krezus (…) kazał drapać (…) stąd umarł — Herodot, Dzieje, I, 92. [przypis tłumacza]
krezusowe bogactwa — legendarnie wielkie bogactwa: słynął z nich w starożytności Krezus (595–546 p.n.e.), król Lidii, którego imię stało się synonimem bogacza. [przypis edytorski]
Krezus — słynący z bogactwa ostatni król Lidii, pokonany przez Cyrusa Wielkiego w 546 p.n.e. [przypis edytorski]
Krezus (VI w. p.n.e.) — ostatni król Lidii (w Azji Mniejszej), ze względu na swe olbrzymie bogactwa uważał się za najszczęśliwszego z ludzi. [przypis redakcyjny]
krezus (z łac.) — bogacz. [przypis edytorski]
Krezus (zm. 546 p.n.e.) — ostatni król Lidii, kraju na zachodzie Azji Mniejszej; jego imię jest synonimem bogacza. [przypis edytorski]
Krias Szma — modlitwa odmawiana rano i przed snem; jej treścią jest wyznanie wiary w jednego Boga. [przypis tłumacza]
Kriat Szema — rodzaj modlitwy wypowiadanej rano i wieczorem. Początkiem tej modlitwy są słowa „Szema Jisrael”, czyli „Słuchaj Izraelu!” i stanowią jedyne wyznanie wiary w religii judaistycznej. [przypis edytorski]
Kriat Szma a. Krias Szma — modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis edytorski]
Kriat Szma a.Krias Szma — modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis edytorski]
Kriat Szma a.Krias Szma — modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis tłumacza]
Kridl, Manfred (1882–1957) — polski historyk i teoretyk literatury, profesor uniwersytetu w Wilnie, podczas wojny wyemigrował do USA; autor m.in. obszernego podręcznika Literatura polska wieku XIX (1925–1933). [przypis edytorski]
Kridl przekonywająco udowodnił, że kompozycja „Próchna” świadczy o braku dystansu wobec potępianego rzekomo świata tej powieści — M. Kridl, „Próchno” jako zwierciadło epoki, „Wiadomości Literackie” 1933, nr 26. [przypis autorski]
Krieger, Antoni — mieszczanin warszawski, starszy konfraterni kupieckiej. [przypis edytorski]
Kriegsmarine (niem.) — marynarka wojenna. [przypis edytorski]
Kriegsrecht (niem.) — sąd wojskowy, wojenny. [przypis redakcyjny]
kriesty (z ros.) — krzyże; tu: znaki krzyża. [przypis edytorski]
Krijos z Eginy — bohater z wojen perskich, opiewany przez Symonidesa. [przypis edytorski]
krik — krikiem (creek Anglików) nazywa się w Afryce naturalny kanał wodny łączący dwie rzeki lub ramiona rzecznej delty. Zachodnie brzegi obfitują głównie w te kriki, często łączące też rzeki z morzem, jak właśnie tu Stocton Creek. [przypis autorski]
Krikowie (ang. Creek) — dawna konfederacja plemion Ameryki Płn., mówiących językiem krik, należącym do rodziny muskogi; zamieszkiwali obszary Florydy, ob. stanów Georgia, Oklahoma i Alabama. [przypis edytorski]
Kriksztas, krzyż i chrzest (obok kryżius — krzyż) pochodzi jak cała terminologia chrześcijańska litewska, pruska i łotewska, nie z niemieckiego Christ (jak Grienberger str. 351, lecz z ruskiego kest z i, zamiast półsamogłoski jak w miszia = msza. [przypis autorski]
Kriksztas (litew. krikštas) — tu: Chrystus; dziś: chrzest, daw. także: krzyż. [przypis edytorski]
Krindżabo (fr., ang. Krindjabo) — ob. wioska w płd.-wsch. części Wybrzeża Kości Słoniowej. [przypis edytorski]
Kripo — niem. skrót od Kriminalpolizei, policja kryminalna. [przypis edytorski]
kris — krótki miecz, a raczej sztylet malajski. [przypis autorski]
kris — sztylet malajski. [przypis edytorski]
kris — sztylet malajski, zwykle o wężowatej klindze, mierzącej 30–40 cm. [przypis edytorski]
Kristiania — tu: dawna nazwa Oslo. [przypis edytorski]
Krist mein Gott (niem.) — Chryste, mój Boże. [przypis edytorski]
Kriszna a. Kryszna (mit. hind.) — w hinduizmie Najwyższa Istota i Najwyższy Bóg (wg Bhagawadgity); zrealizował swoje boskie wcielenie (inkarnację) w rodzinie pasterskiej, w okresie dojrzałości został bohaterskim wojownikiem i nauczycielem. [przypis edytorski]
Kritias — syn Kalajschrosa, brat stryjeczny Periktione, córki Glaukona, a matki Platona. [przypis tłumacza]
Kritias, syn Kalajschrosa — najenergiczniejszy i najokrutniejszy spomiędzy trzydziestu tyranów, rządzących w Atenach po wojnie peloponeskiej (zob. ust. 5 z Dziejów Hellady), padł pod Munichią (portem ateńskim) w walce z demokratami, prowadzonymi przez Trazybula. [przypis tłumacza]
Kritias udał się do Tesalii — Kritias, skazany w 411 r. na wygnanie, udał się do Tesalii, znanej z niekarności i nieobyczajności; tam ten arystokrata z krwi i kości organizował i zbroił chłopów przeciwko szlachcie. [przypis tłumacza]
Kritias z Aten (ok. 460–403 p.n.e.) — arystokrata i polityk ateński, znany też z zainteresowań filozoficznych (uczeń Sokratesa); zwolennik skrajnej oligarchii, jako jeden z głównych tzw. trzydziestu tyranów zasłynął z bezwzględności i okrucieństwa; zginął w przegranej bitwie z wygnańcami walczącymi o przywrócenie demokracji; był bratem stryjecznym Periktione, matki Platona. [przypis edytorski]
Kritias z Aten (ok. 460–403 p.n.e.) — arystokrata i polityk ateński, znany też z zainteresowań filozoficznych (uczeń Sokratesa); zwolennik skrajnej oligarchii, jako jeden z głównych tzw. trzydziestu tyranów zasłynął z bezwzględności i okrucieństwa; zginął w przegranej bitwie z wygnańcami walczącymi o przywrócenie demokracji. [przypis edytorski]
