Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 448 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 162876 przypisów.
narkom — ros. skrót od narodnyj komisar, tj. komisarz ludowy. [przypis edytorski]
narkomzdraw — skrót od ros. Narodnyj komissariat zdrawoochronienija, tj. Ludowy Komisariat Ochrony Zdrowia. [przypis edytorski]
narkomziem — ros. skrót: Ludowy Komisariat Rolnictwa. [przypis edytorski]
narkotik — und alkoholfrei (niem.) — wolny od alkoholu i narkotyków. [przypis edytorski]
narócił się — tu: nawrócił a. zawrócił. [przypis edytorski]
naród angielski stał się u siebie gromem despotów: tam szlachta dotychczas żyje wolną, swobodną i bogatą, a królowie, chociaż z dawnemi niegodziwemi przywłaszczeniami tronów są niezmiernie władni i tylko jeden krok mają do despotyzmu, przecież, ile razy który z nich o tym pomyślił, zawsze koło jego głowy niebezpieczno było — Karol I został ścięty w r. 1649; Jakub II musiał z Anglii uchodzić. [przypis redakcyjny]
naród (daw.) — ród. [przypis redakcyjny]
naród (gw.) — lud, ludzie. [przypis edytorski]
naród (gw.) — tłum, ciżba. [przypis edytorski]
naród — «Jeśli zabijesz mnie, to tak jak gdyby mój naród został zabity, bo ja jestem królem, który kieruje nimi wedle prawa», zob. Radak do 20:4. [przypis edytorski]
naród — lud, ludzie. [przypis edytorski]
naród — ludzie, lud. [przypis edytorski]
naród — Montaigne ma na myśli Francję. [przypis tłumacza]
Naród o wiele mniej myli się w swym wyborze niż książę — w XVIII w. bardzo rozpowszechniona była wiara w zdolność narodu do wybierania sobie na kierowników ludzi znakomitych. [przypis tłumacza]
naród przewoźny — Szwedzi. [przypis redakcyjny]
Naród rosyjski nie wybaczy tego poniewierania najświętszych jego uczuć… — por. Czornaja Kniga, wydanie zbiorowe pod red. S. A. Walentinowa, Paryż 1925, s. 248–249. [przypis autorski]
naród (starop.) — tu: ród. [przypis edytorski]
naród taki musi mieć w swoim ustroju państwowym warunki dające mu rzeczywiste czy pozorne prawo do wypowiedzenia wojny, człowiek bowiem żywi w sercu swoim tak wielką cześć dla sprawiedliwości, że trudno cokolwiek bądź przedsięwziąć bez wyraźnego pozoru słuszności — por. Bacon, Eseje, XXIX (O prawdziwej wielkości królestw i państw). [przypis edytorski]
naród — to odnosi się do Binjamina, który niebawem się urodzi, zob. Raszi do 35:11. [przypis edytorski]
naród — tu: całość społeczeństwa. [przypis redakcyjny]
Naród — tu i poniżej: Sejm, jako zgromadzenie trzech stanów (Król, Senat, Stan Rycerski) stanowiące naród w znaczeniu prawa publicznego polskiego. [przypis redakcyjny]
naród — tu: ludzie, lud. [przypis edytorski]
naród — tu: ludzie. [przypis edytorski]
Naród — tu: sejm. [przypis edytorski]
naród — w roli demokracji, gdyż chodzi o wybór naczelników, więc o funkcję wykonawczą. [przypis tłumacza]
narów (daw.) — tu: szkodliwe przyzwyczajenie. [przypis edytorski]
narów — nawyk (szczególnie zły, wypaczony). [przypis edytorski]
na równej rzeczy przestać (starop.) — na małej rzeczy [przestać; poprzestawać na małym; red. WL]. [przypis redakcyjny]
na równej rzeczy (starop.) — na małej rzeczy. [przypis redakcyjny]
na równiach — dziś: na równinach. [przypis edytorski]
na równym (starop.) — na małym. [przypis redakcyjny]
narów — tu daw.: przyzwyczajenie, nawyk. [przypis edytorski]
narów (tu daw.) — zły nawyk. [przypis edytorski]
narów — tu: zły nawyk. [przypis edytorski]
narów — wada, przywara. [przypis edytorski]
narów — zły nawyk. [przypis edytorski]
narów — zły nawyk, przywara. [przypis edytorski]
narów — zły nawyk, wada. [przypis edytorski]
na rózdze — na gałęzi. [przypis redakcyjny]
narobić bigosu — zrobić bałagan, wprowadzić chaos, spowodować kłopoty. [przypis edytorski]
Narocz — miasto nad jeziorem tegoż nazwiska na płn.-wsch. od Żodziszek. [przypis redakcyjny]
narocznik — słowo wieloznaczne: chłop płacący roczną daninę bądź przedstawiciel ludności niewolnej zobowiązany do bliżej niesprecyzowanych świadczeń wojskowych. [przypis edytorski]
Narodna Wola a. Narodnaja Wola (ros.: Wola Ludu a. Wolność Ludu) — tajna organizacja rewolucjonistów rosyjskich, powstała jesienią 1879 w wyniku rozłamu w organizacji Ziemla i Wola, dążąca do obalenia caratu, zaprowadzenia swobód demokratycznych, rozdania ziemi chłopom, a wielkich przedsiębiorstw robotnikom. Komitet Wykonawczy Narodnej Woli wydał wyrok śmierci na Aleksandra II, po paru nieudanych zamachach car zginął w 1881, a w wyniku licznych aresztowań i procesów organizacja została rozbita. [przypis edytorski]
narodnik — działacz ruchu demokratycznego w latach 70.–90. XIX w. głoszący idee powstania chłopskiego i obalenia caratu. [przypis edytorski]
narodny (z ukr., ros.: narodnyj) — ludowy. [przypis edytorski]
narodów — tu: rodów. [przypis edytorski]
Narodowa Demokracja a. endecja — polski ruch polityczny o ideologii nacjonalistycznej, powstały pod koniec XIX wieku. [przypis edytorski]
Narodowa Organizacja Wojskowa (NOW) — konspiracyjna organizacja przedwojennego Stronnictwa Demokratycznego, w 1942 częściowo scalona z AK, po powstaniu warszawskim wraz z częścią NSZ stworzyła Narodowe Zjednoczenie Wojskowe. [przypis edytorski]
narodowem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: narodowym. [przypis edytorski]
narodowiec — tu: rodak, tutejszy. [przypis edytorski]
narodowie — dziś popr.: narody. [przypis edytorski]
narodu — dziś popr. C.lp: narodowi. [przypis edytorski]
Narodu — tu: Sejmu. [przypis redakcyjny]
narody (daw. forma) — dziś N.lm: (nad) narodami. [przypis edytorski]
narody — dziś popr. forma N. lm: narodami. [przypis edytorski]
narody, które się wsławiły okrutnemi mękami i okropną śmiercią winowayców — czytaiąc opisanie okropney exekucyi Chatela Barriera, Rawallaka i Damiana, mimo szkaradney ich zbrodni, wzdryga się natura na takie okrucieństwa. Niech sądzi potomność o różnicy serca Ludwika XV i Stanisława Augusta. Tamten pierwszemu, który mu doniosł o okropney exekucyi Damiana naznacza kilkanaście tysięcy liwrów nadgrody; ten wstawia się za swoiemi królobóycami, aby im ocalił życie; [o okropney exekucyi Damiana: chodzi o Roberta-François Damiensa, który 5 stycznia 1757 r. dokonał zamachu na Ludwika XV, raniąc króla Francji nożem, za co został przez paryski sąd skazany na ucięcie prawej ręki, obdarcie ze skóry, oblanie płynną siarką i ołowiem, włóczenie końmi i spalenie na stosie; wbrew utrwalonym plotkom wyrok był po prostu zgodny z obowiązującym prawem, a król nie wpływał na jego sentencję, ani nie okazywał z jego powodu satysfakcji, a egzekucja budziła w nim odrazę, dlatego też nie był na niej obecny; red. WL]. [przypis autorski]
Narody, które zakonu nie mają (…), z przyrodzenia to czynią, co zakonnego jest, i prawa takiego nie majac, sami sobie są prawem… — Rz 2, 14–15. [przypis edytorski]
narody miejskie — mieszkańcy miast. [przypis edytorski]
narody (starop. forma) — (między) narodami. [przypis edytorski]
narodzenie (starop.) — tu: potomstwo, dziecko. [przypis edytorski]
Narodził się tedy chłopiec Bolesław w dniu uroczystym św. Szczepana króla — Bolesław III Krzywousty urodził się 20 sierpnia 1086 r. (w chrześcijaństwie w dniu tym obchodzone jest wspomnienie św. Stefana). [przypis edytorski]
narodziny-śmierć — termin ten określa wieczny kołowrót nieustannego cyklu narodzin i śmierci (sanskr. saṃsāra, chiń. lunhui, jap. rinne). [przypis tłumacza]
Narodziny tragedii — w oryg. Die Geburt der Tragödie (1872); pierwsza książka filozoficzna Nietzschego zawierająca wykład koncepcji pierwiastka dionizyjskiego i apollińskiego w sztuce. [przypis edytorski]
narodziny wiosny — Tetmajer napisał wiersz pod tym tytułem, wykorzystujący identyczny rytm dwunastozgłoskowca. [przypis edytorski]
narokiem — według prawa. [przypis edytorski]
na rokowanie (starop.) — dla umów. [przypis redakcyjny]
narość — zgrubienie na powierzchni ciała lub narządu (także u roślin: zgrubienie pnia) będące objawem jakiegoś schorzenia. [przypis edytorski]
na roścież — dziś: na oścież; na całą szerokość. [przypis edytorski]
na roścież — dziś raczej: na oścież; na całą szerokość. [przypis edytorski]
narośle galasowe, galasy — patologiczne narośle na roślinach powstałe w wyniku rozrostu tkanki liści w miejscach wstrzyknięcia jadu i złożenia jaj przez galasówki, owady z rzędu błonkoskrzydłych. [przypis edytorski]
na Rossynancie… — Rosynant to imię konia tytułowego bohatera powieści Miguela de Cervantesa (1547–1616), Don Kichota (hiszp. Don Quijote), szlachcica, który pod wpływem romansów o czynach rycerskich postanawia ruszyć w świat i wcielać w życie średniowieczny ideał rycerski. (Zapis i wymowa nazwiska bohatera powieści zostały spopularyzowane w Europie za pośrednictwem francuskiego tłumaczenia, dlatego też pierwotne brzmienie zostało zniekształcone). Cervantes brał udział w krwawej bitwie morskiej pod Lepanto (1571), pomiędzy Imperium Osmańskim a koalicją flot państw chrześcijańskich, tzw. Ligą Świętą. W bitwie pocisk uszkodził mu lewą rękę, która pozostała bezwładna do końca życia. [przypis edytorski]
narost — to, co narosło na czymś. [przypis edytorski]
narowny — narowisty, trudny do opanowania. [przypis edytorski]
narowy — dziś popr. forma N.lm: narowami. [przypis edytorski]
narożnia (neol.) — narożne pomieszczenie. [przypis edytorski]
na rozchodnem (gw., daw.) — przy rozstaniu. [przypis autorski]
na rozcież — dziś: na oścież. [przypis edytorski]
na rozcież — dziś popr.: na oścież. [przypis edytorski]
na rozcież (gw.) — na oścież. [przypis edytorski]
naroz (gw.) — naraz, nagle. [przypis edytorski]
na rozkrzewienie świeżo zbitego wojska Mansfeldowego — sens: aby rozpowszechnić wiadomość o pokonaniu wojsk Mansfelda. [przypis edytorski]
na rozstajnej drodze — na rozstajach dróg grzebano samobójców, których nie wolno było pochować w poświęconej ziemi cmentarza; rozstaje uznawano tradycyjnie za miejsce szczególnie narażone na działanie złych mocy. [przypis edytorski]
Narras (…) taces — Horatius, Odae III, 19, 3. [przypis tłumacza]
Narratur (…) virtus — Horatius, Odae, III, 21, 11. [przypis tłumacza]
Narrenschiff (niem.) — statek głupców. [przypis edytorski]
Narses (ok. 478–ok. 573) — pierwotnie eunuch cesarski, następnie wysoki urzędnik i sławny wódz bizantyński Justyniana I, pogromca Ostrogotów, prefekt Italii. [przypis edytorski]
narteks (z łac.) — puszka do przechowywania leków. [przypis redakcyjny]
Narthakion — góra w południowej Tesalii. Na północnym stoku tej góry leży miasto Farsalos nad rzeką Enipeus. Nad tą samą rzeką jest również miasto Narthakion. [przypis tłumacza]
narty — długie, wąskie deski mocowane do butów, przeznaczone do poruszania się po śniegu; także: wąskie sanie syberyjskie na długich płozach. [przypis edytorski]
na rubaszyństwo (z ros.) — w dowód naszej przyjaźni; rubaszyństwo rzecz. od czas. rubaszyć się: wymieniać w dowód przyjaźni rubaszki, tj. koszule; tu: rubaszyństwo iron. [przypis redakcyjny]
Na ruinę Lizbony — poemat Woltera, napisany pod wrażeniem trzęsienia ziemi w Lizbonie, którego ofiarą padło kilkadziesiąt tysięcy mieszkańców. [przypis tłumacza]
Naruszewicz, Adam (1733–1796) — poeta, publicysta, tłumacz, historyk, jeden z twórców polskiego klasycyzmu; autor Historii narodu polskiego, doprowadzonej do r. 1386 krytycznej historii Polski. [przypis edytorski]
Naruszewicz — Aleksander Naruszewicz. [przypis redakcyjny]
Narutowicza — nazwa ulicy w Warszawie. [przypis edytorski]
narwal pospolity — gatunek walenia żyjący w wodach strefy arktycznej. [przypis edytorski]
Narwik, norw. Narvik — norweskie miasto i gmina, leżące w płn. regionie Nordland. [przypis edytorski]
Narwik to norweskie miasto portowe położone za kołem polarnym nad Morzem Norweskim. Wiosną 1940 r. o kontrolę nad portem toczyły się starcia pomiędzy siłami niemieckimi a alianckimi. Znaczenie strategiczne portu Narwik wiązało się z odbywającym się w nim przeładunkiem szwedzkiej rudy żelaza.
Bitwa o Narwik była pierwszym testem współpracy różnych sił wojskowych: brytyjskich, francuskich, polskich i norweskich. W bitwie wzięła udział polska Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich. Z liczącej 4,7 tys. żołnierzy brygady w czasie tej operacji zginęło 97 żołnierzy, 28 zaginęło, 189 zostało rannych. W walkach brały udział także polskie okręty niszczyciele ORP Grom, Burza i Błyskawica. Natomiast statki pasażerskie MS Chrobry, Batory i Sobieski posłużyły jako transportowce dla wojska.
Zwycięstwo nad armią niemiecką w tej bitwie uważane jest za pierwszą znaczącą klęskę Hitlera w czasie II wojny światowej.
[przypis edytorski]
nary (blp) — prycza; tak samo w ros.: нары. [przypis edytorski]
narychlej (daw.) — dziś: najrychlej; najszybciej. [przypis edytorski]
narychtować (daw.) — naszykować, przygotować. [przypis edytorski]
