Przypisy

rozbierać (gw.) — tu: osłabiać, rozstrajać. [przypis edytorski]

rozbierać (starop. forma) — rozważać. [przypis edytorski]

rozbierać (starop.) — rozważać, analizować. [przypis edytorski]

rozbierać (starop.) — rozważać. [przypis edytorski]

rozbierać — tu: analizować. [przypis edytorski]

rozbierać (tu daw.) — analizować, rozważać. [przypis edytorski]

rozbierać — tu: osłabiać, obezwładniać. [przypis edytorski]

rozbierać — tu: rozpatrywać, przemyśliwać, analizować. [przypis edytorski]

rozbierać — tu: roztrząsać, analizować. [przypis edytorski]

rozbierając (starop.) — rozważając. [przypis edytorski]

rozbieranie (daw.) — rozpatrywanie, rozważanie, analiza. [przypis edytorski]

rozbieranie (daw.) — rozpatrywanie, rozważanie, analiza. [przypis edytorski]

rozbieranie (daw.) — rozważanie, analiza. [przypis edytorski]

rozbieranie (starop.) — tu: rozważanie, analizowanie. [przypis edytorski]

rozbijać (daw.) — czynić rozboje, napady, rabunki. [przypis edytorski]

rozbiór Czech — właśc. rozbiór Czechosłowacji; chodzi o naruszenie integralności terytorialnej Czechosłowacji w wyniku układu monachijskiego (29 września 1938 r.), w którym Wlk. Brytania i Francja zgodziły się na aneksję regionu Sudetów przez III Rzeszę; w konsekwencji Polska skorzystała ze sprzyjającej sytuacji, żeby zająć Zaolzie, zaś Węgry odebrały Czechosłowacji płd. Słowację i Ruś Zakarpacką (parawanem tego aktu agresji był tzw. arbitraż wiedeński). Kryzys polityczny wywołany tymi wydarzeniami doprowadził do rozpadu Czechosłowacji i utworzenia zależnego od III Rzeszy Protektoratu Czech i Moraw oraz prohitlerowskiej I Republiki Słowackiej (w marcu 1939). [przypis edytorski]

rozbiór (daw.) — analiza. [przypis edytorski]

rozbiór etymologiczny i syntaktyczny — analiza wyrazów pod względem ich pochodzenia i funkcji w zdaniu. [przypis edytorski]

rozbitą piersią — tu: zniszczonymi, starymi płucami. [przypis edytorski]

rozbit — dziś popr.: rozbitek. [przypis edytorski]

rozbit — dziś: rozbitek. [przypis edytorski]

rozbitek — hebr. פליט (palit): 'uciekinier, zbieg'. «Był to Og, który zbiegł z pola bitwy i do tego odnosi się werset Deut. 3:11 „tylko Og, król Baszanu, pozostał z ostatka olbrzymów [Refaim]”, „pozostał”, gdyż nie zabił go Amrafel i jego sprzymierzeńcy, gdy „pobili Refaów [Refaim] w Aszterot-Karnajim”». A midrasz wyjaśnia, że był to Og, jeden z olbrzymów, który pozostał po potopie (por.Genesis 6:4), zob. Raszi do 14:13. [przypis edytorski]

rozbitem i chorem — z uwagi na rym zachowujemy tu dawną formę N.lp. [przypis edytorski]

Rozbite Rozdziały — wiersz nawiązuje do Rozkładu jazdy Tymoteusza Karpowicza. [przypis edytorski]

rozbłysła — to imiesłów przymiotnikowy bierny, nie czasownik. [przypis edytorski]

rozbójnicy, należący do sekty nabateńczyków (koczujące plemię arabskie) — mowa o nizarytach, skrajnym odłamie muzułmańskich ismailitów, któremu udało się zbudować na terenie Iranu własne państwo z ośrodkiem w twierdzy Alamut (ok. 1090–1273), na wsch. od Kazwinu. W 1140 zdobyli górską twierdzę Masjaf w Syrii. Kiedy przywództwo nad nizarytami syryjskimi objął Raszid ad-Din Sinan, zasłynęli wśród krzyżowców jako nieustraszeni zabójcy, „asasyni”, dokonujący zamachów na przeciwników politycznych. [przypis edytorski]

rozboju — hebr. חמס (chamas): ‘przemoc, bezprawie, rabunek’. «Macie skłonność do mordowania zrabowaną z błogosławieństwa dla Esawa, bo to należy do jego rzemiosła, od niego to zrabowaliście», zob. Raszi do 49:5. [przypis edytorski]

rozbolały — dziś popr.: zbolały. [przypis edytorski]

rozbrat — niezgoda, niezgodność, rozbieżność, rozejście się. [przypis edytorski]

Rozbrat wieczny duszy z ciałem (…) — jest to dość wyraźna aluzja do słów z Psalmu miłości Zygmunta Krasińskiego (z powodów politycznych promowanego na najważniejszego z polskich wieszczów romantycznych przez St. Tarnowskiego, jednej z ważnych postaci wśród krakowskich stańczyków): „Z szlachtą polską polski Lud. / Dusza żywa z żywem ciałem / Zespojone świętym szałem; / Z tego ślubu jeden Duch, / Wielki naród polski sam, / Jedna wola, jeden ruch (…)”. Konserwatywny projekt „zbawienia” ojczyzny oceniony został w dramacie Wyspiańskiego jako niemożliwy do zrealizowania z powodu duchowej niemocy cechującej szlachtę, klasę, na którą Krasiński wskazywał jednoznacznie jako na jedyną predystynowaną do roli przywódczej w Polsce. [przypis edytorski]

rozbrzęczonych — dziś: rozbrzęczanych. [przypis edytorski]

rozbrzmieją — dziś popr. forma 3 os. lm. cz. przysz.: rozbrzmią. [przypis edytorski]

rozbujała (daw.) — rozbujana, kołysząca się, falująca. [przypis edytorski]

rozbujały — dziś: bujający się, rozbujany. [przypis edytorski]

rozchamrany (gw.) — potargany, wymięty, porozpinany. [przypis edytorski]

rozchód przechodzi dochód — łac. sumptus superat censum. [przypis edytorski]

rozchodnik ostry — pospolita roślina płożąca się o grubych, mięsistych liściach; trująca, mająca właściwości lecznicze, dawniej stosowana do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi i przy niektórych schorzeniach skórnych. [przypis edytorski]

rozchodnik — pospolita roślina o mięsistych liściach, płożąca się lub wznosząca, rosnąca zwykle na suchych, piaszczystych lub skalistych, miejscach. [przypis edytorski]

rozchodnik — rozchodnik ostry; roślina trująca, mająca właściwości lecznicze, dawniej stosowana do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi i przy niektórych schorzeniach skórnych. [przypis edytorski]

rozchrzestany — rozchełstany; niedbale rozchylony. [przypis edytorski]

rozchylonymi usty — dziś: rozchylonymi ustami. [przypis edytorski]

rozciąć — roźciąć. [przypis edytorski]

rozciąć węzeł — sens: rozwiązać skomplikowaną sprawę; znaleźć wyjście z trudnej sytuacji. [przypis edytorski]

rozciągniony (daw.) — dziś popr. forma: rozciągnięty. [przypis edytorski]

rozciągniony (daw. forma) — dziś popr.: rozciągnięty. [przypis edytorski]

rozciągniony — dziś: rozciągnięty a. rozciągający się. [przypis edytorski]

rozciągniony — dziś: rozciągnięty. [przypis edytorski]

rozciął je — hebrajskie wyrażenie, które oznacza zawarcie przymierza, to dosł. 'rozciąć przymierze'. Strony zawierające pakt dokonywały aktu rozcięcia zwierzęcia i przechodzenia pomiędzy rozciętymi częściami. «Tu (15:17) „piec dymiący i pochodnia płonąca”, które przeszły pomiędzy rozciętymi częściami, były posłańcami Szechiny [Boskiej obecności], która określana jest jako 'ogień'», zob. Raszi do 15:10. [przypis edytorski]

rozciekawiony — dziś: zaciekawiony. [przypis edytorski]

rozcieku — w innym wyd.: roźcieku. [przypis edytorski]

rozcietrzewiać się — popadać w gniew, zapalczywość; czasownik ukuty od zachowania samców cietrzewi, gatunku ptaków w czasie godów rywalizujących między sobą głośnymi okrzykami, podskokami, a niekiedy dziobiących się wzajemnie; dziś raczej: zacietrzewiać się. [przypis edytorski]

rozciskać — rozrzucić; tu: rozgnieść. [przypis edytorski]

rozczarować — tu: odczarować. [przypis edytorski]

rozczarowanie — właśc. odczarowanie. [przypis edytorski]

rozczętej roboty odbiec (…) myśli (starop.) — zamierza porzucić zaczętą pracę. [przypis edytorski]

rozczerwienić się — dziś popr. zaczerwienić się. [przypis edytorski]

rozczerwieniony — dziś: zaczerwieniony. [przypis edytorski]

rozczuchać się — rozczmuchać się, otrząsnąć się z senności, rozbudzić. [przypis edytorski]

rozczuchranymi — dziś: rozczochranymi. [przypis edytorski]

rozczynać (starop.) — rozpoczynać. [przypis edytorski]

rozczyn (chem.) — roztwór. [przypis edytorski]

rozczyniać — przygotowywać ciasto (na chleb). [przypis edytorski]

rozczyn — rozrobiona wodą mała porcja zakwaszonej mąki a. rozdrobnione drożdże dodawane do ciasta. [przypis edytorski]

rozczyszczony — oczyszczony. [przypis edytorski]

rozdal (neol.) — rozległa dal. [przypis edytorski]

rozdawa — dziś popr: rozdaje. [przypis edytorski]

rozdenerwowanie — dziś popr. zdenerwowanie. [przypis edytorski]

rozdepcą — dziś raczej: rozdepczą. [przypis edytorski]

rozdjąć — rozewrzeć, otworzyć. [przypis edytorski]

rozdnieje — dziś popr. forma: rozednieje; rozednieć: rozwidnić się. [przypis edytorski]

rozdół — głęboka, wąska dolina. [przypis edytorski]

rozdół — wąska, głęboka dolina; jar, parów. [przypis edytorski]

rozdraźni — dziś: rozdrażni. [przypis edytorski]

Rozdrażewski, Jan (ok. 1585–1628) — starosta odolanowski, krajczy królowej Konstancji Habsburżanki. [przypis edytorski]

rozdrganej — dziś: rozedrganej. [przypis edytorski]

rozdrganych — dziś: rozedrganych. [przypis edytorski]

rozdrganym — dziś: rozedrganym. [przypis edytorski]

rozdrożne drogi — rozstajne drogi. [przypis edytorski]

rozdrygantować się (daw.) — rozszaleć się jak ogier (starop.: drygant). [przypis edytorski]

rozdrzeć (starop.) — tu: otworzyć. [przypis edytorski]

rozdymać — tu: rozdymać się. [przypis edytorski]

rozdymać — tu: rozniecać, dmuchać (w ogień, aby go rozpalić). [przypis edytorski]

rozdymane od wolnych wiatrów (starop.) — rozdymane [rozdmuchiwane] przez wolne [tj. swobodnie wiejące] wiatry. [przypis edytorski]

rozdziabić — dziś popr.: rozdziawić. [przypis edytorski]

rozdziać (daw.) — rozebrać, zdjąć ubranie. [przypis edytorski]

rozdział Galicji od późniejszego Królestwa Polskiego — w wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej (1772) do austriackiego państwa Habsburgów zostały pod nazwą Galicji włączone tereny m.in. południowej Małopolski i Podkarpacia oraz okolice Zamościa; w wyniku III rozbioru (1795) Austria zajęła także północną Małopolskę z Kielcami, Radomiem i Lublinem oraz wschodnie Mazowsze; tym samym ziemie po obu stronach Wisły od Krakowa po Puławy ponownie znalazły się w granicach jednego państwa; tereny zyskane podczas III rozbioru Austria utraciła po wojnie polsko-austriackiej (1809) na rzecz Księstwa Warszawskiego; po klęsce Napoleona I w 1815 z terenów Księstwa utworzono Królestwo Polskie, połączone unią personalną z Imperium Rosyjskim; Wisła od Krakowa do ujścia Sanu pod Sandomierzem stała się na sto lat rzeką graniczną. [przypis edytorski]

Rozdział I. Bram Johnson i jego wilki — w dostępnych wydaniach ang. rozdziały są tylko numerowane, nie mają tytułów. [przypis edytorski]

rozdział — tu: przedziałek. [przypis edytorski]

rozdział XI artykułu 27 statutu litewskiego — dot. kar za namawianie kobiet do rozpusty, od obcięcia nosa i uszu po karę śmierci za recydywę. [przypis edytorski]

rozdziawa (obelż. gw.) — gapa, osoba nierozgarnięta. [przypis edytorski]

Rozdzieliło się serce ich, teraz poginą — Oz 10, 2. [przypis edytorski]

rozdzieliwszy — hebr. ויחלק עליהם לילה (wajechalek aleihem lajla) dosł. 'rozdzieliła się dla nich/na nich noc'. «Zgodnie ze zwykłym znaczeniem [należałoby zmienić kolejność słów]: rozdzielił się on i jego słudzy na [wrogów] nocą […] i także po zmroku nie zaprzestali ich ścigać. Ale opowieść midraszowa [odczytuje to tak], że sama noc została rozdzielona: w jednej połowie nocy uczyniony był cud dla [Abrama], zaś druga część [nocy] została zachowana na [cud], który wydarzy się o północy [w noc] Wyjścia z Egiptu», zob. Raszi do 14:15. [przypis edytorski]

rozdziel z matką swoją rany (starop.) — podziel się ranami ze swoją matką. [przypis edytorski]

rozdzierać (gw.) — rozdzielać. [przypis edytorski]

rozdzierzgnąć — rozplątać. [przypis edytorski]

rozdziewać (daw., gw.) — rozbierać. [przypis edytorski]

rozdziewać (daw.) — rozbierać. [przypis edytorski]

rozdziewać się (daw.) — zdejmować ubranie, rozbierać się. [przypis edytorski]

rozdziewi (starop. forma) — dziś 3.os. lp: rozdziawi. [przypis edytorski]

rozdz. IV. s. 69 — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragment: „Oto Angelika i Strumieński wnet przyszli do poznania martwych punktów w miłości zmysłowej i przerazili się ich obecnością. (…) Postanowili więc walczyć z tym czynnikiem, który ich zreformowanej, rozszerzonej miłości zagrażał nowym fiaskiem. Wśród egzaltacji przyszli sobie do przekonania, że jest problemem, kryptogramem świata, który należy rozwiązać, który rozwiążą oni, kapłani miłości. Odcyfrowaniem zaś tej zagadki wydawała się im wspólna śmierć przez miłość”. [przypis edytorski]