Przypisy

cięszki (starop. forma) — dziś: ciężki; tu: przyczyniający kłopotów, trudów. [przypis edytorski]

cięszki (starop. forma ort.) — dziś popr.: ciężki. [przypis edytorski]

ciężący — dziś popr. forma: ciążący. [przypis edytorski]

ciężą — dziś popr. forma: ciążą. [przypis edytorski]

ciężało — dziś popr.: ciążyło. [przypis edytorski]

ciężar spadł mi z piersi — fraz.; dziś popr. ciężar spadł mi z serca. [przypis edytorski]

Ciężką bo miał zimę — szyk przestawny: Bo ciężką miał zimę. [przypis edytorski]

ciężkie czaty (…) sprawiałem — pełniłem trudną wartę. [przypis edytorski]

ciężkiej zgryzoty, która może i woli tkwić za plecami jeźdźca — nawiązanie do słów ody rzym. poety Horacego (Pieśni III, 1): Za plecami jeźdźca siedzi czarna troska. [przypis edytorski]

ciężkie terminy — problemy. [przypis edytorski]

ciężki młot cyklopów (…) na Marsa wiecznotrwałą zbroję — zbroję Marsa, boga wojny w mit. rzym., wykuli w kuźni Hefajstosa, boskiego kowala, jego pomocnicy, cyklopi. [przypis edytorski]

ciężkim lub smutkiem nas dręcząc — szyk przestawny; inaczej: lub ciężkim smutkiem nas dręcząc. [przypis edytorski]

ciężko się widziało (starop.) — wydawało się [to] ciężkie (trudne). [przypis edytorski]

ciężkota — ciężkość. [przypis edytorski]

ciężkoż wam widzieć co równego — trudno wam będzie zobaczyć coś podobnego. [przypis edytorski]

ciężyć — dziś: ciążyć. [przypis edytorski]

ciężyć — dziś popr.: ciążyć. [przypis edytorski]

cięży (daw. forma) — dziś: ciąży. [przypis edytorski]

cięży — dziś popr.: ciąży. [przypis edytorski]

Ciebie — dziś popr.: Cię. [przypis edytorski]

Ciebie, mój bracie, / Stróżu ojczyzny — mowa o Hektorze, bracie Kasandry. [przypis edytorski]

ciebiem ujrzał — cię ujrzałem. [przypis edytorski]

Ciebie on z łowczych obierzy wyzuje — fragment biblijnego psalmu 91, przetłumaczonego na polski jako pieśń religijna przez Jana Kochanowskiego (1530–1584). [przypis edytorski]

ciebie też uwięzi — aluzja do wydarzeń z Odysei Homera, gdzie główny bohater uniknął czaru syren, zatykając załodze uszy woskiem, a samemu przywiązując się do masztu, by słyszeć ich śpiew. [przypis edytorski]

ciebie wysławiać będą bracia twoi — «Ponieważ [Jakub] zganił trzech pierwszych synów ostrymi słowami, Jehuda zaczął się wycofywać, aby [ojciec] nie napomniał go za historię z Tamar, więc Jakub skierował do niego życzliwe słowa: Jehudo, ty nie jesteś jako oni!» , zob. Raszi do 49:8. [przypis edytorski]

ciebzie (reg.) — ciebie (wymowa kurpiowska). [przypis edytorski]

Ciechocinek — polskie miasto uzdrowiskowe w województwie kujawsko-pomorskim. [przypis edytorski]

cieciorka — samica cietrzewia. [przypis edytorski]

ciecorius — monarchas, imperatorius. [przypis edytorski]

ciecza — dziś popr. forma M.lp: ciecz. [przypis edytorski]

cie (daw., gw.) — wykrzyknienie oznaczające: „No patrzcie!”, „Też coś!”, „A gdzie tam!”. [przypis edytorski]

cie (gw.) — cię. [przypis edytorski]

cie… (gw.) — wykrzyknienie: patrzcie, widzicie. [przypis edytorski]

ciejbe — niby, jakby, jak. [przypis edytorski]

cieką — dziś popr.: ciekną. [przypis edytorski]

ciekawam (daw.) — forma skrócona od: ciekawa jestem. [przypis edytorski]

ciekawam — dziś raczej: jestem ciekawa. [przypis edytorski]

ciekawam — forma skrócona; inaczej: ciekawa jestem. [przypis edytorski]

ciekawam — forma skrócona od: ciekawa jestem. [przypis edytorski]

ciekawam — skrócone od: ciekawa jestem. [przypis edytorski]

ciekawam — skrót od: ciekawa jestem. [przypis edytorski]

ciekawiec — dziś popr.: ciekawski. [przypis edytorski]

Ciekaw jestem, co ujrzę tam… — fragment norweskiej pieśni Over de høje fjælde (Nad wysokimi górami) z tekstem Bjørnstjerne Bjørnsona (1832–1910) i muzyką Mortena Eskesena (1826–1913); modyfikacja w przekładzie wprowadzona została dla zachowania liczby zgłosek zgodnej z oryginalnym wersem. [przypis edytorski]

ciekawości (daw.) — dziś: rzeczy ciekawe, warte zobaczenia, ciekawostki. [przypis edytorski]

ciekawym — forma skrócona; inaczej: ciekawy jestem. [przypis edytorski]

ciekawym — forma skrócona od: ciekawy jestem. [przypis edytorski]

ciekawym — skrócenie: ciekawy [jeste]m. [przypis edytorski]

ciekawym — skrócone od: ciekaw jestem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

ciekawym — skrócone od: ciekawy jestem. [przypis edytorski]

ciekawym — tu: ciekawy jestem. [przypis edytorski]

ciekawym — tu: jestem ciekawy. [przypis edytorski]

ciekawym — tu skrót od: ciekawy jestem. [przypis edytorski]

cieklina — odnoga. [przypis edytorski]

Ciekuny — daw. wieś, dziś pole i pastwisko we wsi Juchnowiec Dolny, w pow. białostockim. [przypis edytorski]

cielątko — tu przen. głupiec. [przypis edytorski]

cielas (brus.) — visas. [przypis edytorski]

cielas (sl.) — visas. [przypis edytorski]

cielas — visas, nepaliestas. [przypis edytorski]

ciel brouillé (fr.) — zachmurzone niebo (także: niebo zagniewane). [przypis edytorski]

cielęce lata — wczesna młodość. [przypis edytorski]

cielęta liżą kogoś (reg.) — jest komuś zimno. [przypis edytorski]

ciel (fr.) — niebo. [przypis edytorski]

cielica (daw.) — jałówka (młoda krowa). [przypis edytorski]

cielius — vienuolio (minyko) kambarys. [przypis edytorski]

Cielo! (hiszp.) — Niebiosa! [przypis edytorski]

ciemięga (daw.) — człowiek niezdarny, niedołęga. [przypis edytorski]

ciemięga (przestarz.) — człowiek niezdarny, niedołęga. [przypis edytorski]

ciemięga — uciemiężenie. [przypis edytorski]

ciemię — górna część czaszki. [przypis edytorski]

ciemięstwo — prześladowanie. [przypis edytorski]

ciemięstwo — ucisk, prześladowanie. [przypis edytorski]

ciemięstwo — ucisk, prześladowanie. [przypis edytorski]

ciemiężyć — uciskać, wyzyskiwać, dręczyć. [przypis edytorski]

ciemienie (gw.) — popr.: ciemię; tył głowy. [przypis edytorski]

ciemierzyca, właśc. ciemięrzyca — silnie trująca roślina z rzędu liliowców; unikana przez zwierzęta z powodu jej gorzkiego smaku; sproszkowany korzeń ciemiężycy wywołuje silne kichanie, kaszel i łzawienie. [przypis edytorski]

ciemń — przestarzale: ciemność. [przypis edytorski]

ciemna — karcer więzienny. [przypis edytorski]

Ciemnawka — nazwa wymyślonej rzeki mająca korespondować z miejscowością Ciemnogród. [przypis edytorski]

ciemnia — ciemnica, ciemna cela. [przypis edytorski]

ciemnia — dziś: ciemność. [przypis edytorski]

ciemnia (poet.) — ciemność, mrok. [przypis edytorski]

ciemnia (tu daw.) — ciemność. [przypis edytorski]

ciemnica (daw.) — ciemność, ciemne pomieszczenie. [przypis edytorski]

ciemnica — tu: zmrok. [przypis edytorski]

ciemnica — więzienie. [przypis edytorski]

ciemnice (starop. forma) — ciemnicy. [przypis edytorski]

ciemnie (daw.) — ciemności. [przypis edytorski]

ciemnie — tu: ciemności. [przypis edytorski]

ciemnie — tu: mroki, tajemnice. [przypis edytorski]

Ciemnogród — nazwa fikcyjnej miejscowości; tytuł poematu Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego pt. Chryzostoma Bulwiecia podróż do Ciemnogrodu, opublikowanego w „Przekroju” w 1953 r. odwołuje się aluzyjnie do piętnującej fanatyzm religijny i bezrefleksyjny konserwatyzm powieści satyrycznej Podróż do Ciemnogrodu (wyd. 1820) Stanisława Kostki Potockiego (1752–1821), aktywnego działacza i twórcy okresu polskiego oświecenia. [przypis edytorski]

ciemność (…) rzuca słońcu (…) swe plamy — być może aluzja do obserwacji Galileusza, który jako jeden z pierwszych nowożytnych zaobserwował plamy na Słońcu; przeczyły one poglądowi o doskonałości i niezmienności niebios i wzbudziły wielką dyskusję. [przypis edytorski]

ciemnota — tu: ciemność. [przypis edytorski]

ciemno-wiorstowy — ponury i ogromny; wiorsta — daw. miara odległości, ok. 1 km. [przypis edytorski]

ciemny — tu: niezrozumiały. [przypis edytorski]

ciemny — tu: ociemniały. [przypis edytorski]

ciemny — tu: ociemniały, ślepiec. [przypis edytorski]

ciemrzą — ciemnieją. [przypis edytorski]

cień — duch zmarłego. [przypis edytorski]

cień, jak one cichą — dziś popr.: cień, jak one cichy. [przypis edytorski]

cieńki — dziś: cienki. [przypis edytorski]