Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 451 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7671 przypisów.
dworować — tu: zachowywać się służalczo, jak dworak. [przypis edytorski]
dworować — żartować, kpić. [przypis edytorski]
dworować — żartować, naśmiewać się z kogoś. [przypis edytorski]
dworscy — ludzie należący do dworu. [przypis edytorski]
dworstwo (daw.) — naśladownictwo obyczajów dworskich. [przypis edytorski]
dworstwo (daw.) — żart. [przypis edytorski]
dworszczyzna — tu: jałowa grzeczność, puste komplementy. [przypis edytorski]
dworuje (gw.) — jest panem we dworze, panuje. [przypis autorski]
dworuje — panoszy się, mizdrzy, udaje panią. [przypis autorski]
Dworu Petersburskiego — w wydaniu z 1816 r.: dworów. [przypis edytorski]
dwory — dziś popr. forma N. lm: dworami. [przypis edytorski]
dworzan — φίλων. [przypis tłumacza]
dworzaninem, fylarchą — dworzaninem: φίλον [dosł.: przyjacielem]; fylarchą: φύλαρχον [przywódcą plemienia, gr. fyle], tribus praefectum, Stammeshäuptling (Clementz) [pominięto tłum. rosyjskie]. [przypis tłumacza]
dworzanin rękodajny — dworzanin mający zaszczyt i prawo podawania ręki swemu panu lub pani np. przy wsiadaniu do pojazdów, na koń itp. [przypis edytorski]
Dworzanin — [tu:] Dzieło Del Cortegiano, Baltazara del Castiglione. [przypis tłumacza]
dworzec (daw.) — dwór (budynek). [przypis edytorski]
dworzec (daw.) — dwór, pałac. [przypis edytorski]
dworzec (daw.) — dwór. [przypis edytorski]
dworzec (daw.) — dwór. [przypis edytorski]
dworzec (daw.) — podwórze, dziedziniec. [przypis edytorski]
„Dworzec” — Dworzec mojego dziadka Morawskiego. [przypis redakcyjny]
dworzec kolei północnej — to jest wiodącej z Paryża w kierunku północnym (znajduje się przy placu de Roubaix). [przypis redakcyjny]
dworzec Kolei Wiedeńskiej znajdował się na rogu ul. Marszałkowskiej i Al. Jerozolimskich. [przypis redakcyjny]
dworzec — tu: dwór, dom szlachecki. [przypis edytorski]
dworzec — tu: dwór, posiadłość. [przypis edytorski]
dworzec Victoria, ang. Victoria Station — jedna z głównych stacji kolejowych w Londynie, otwarta w 1862. [przypis edytorski]
dworzyszcze (daw.) — gmach, okazały budynek. [przypis edytorski]
dworzyszczowy — chłop pańszczyźniany. [przypis edytorski]
dwuberłej — dwuberłej, gdyż przywodzili im dwaj królowie: Agamemnon i Menelaos. [przypis redakcyjny]
dwuchloran rtęci (daw. chem.) — dziś: chlorek rtęci (II), HgCl2, silnie trująca sól kwasu solnego i rtęci na II stopniu utlenienia. [przypis edytorski]
Dwudziesta trzecia — w spisie treści wiersz występuje pod tytułem pociąg rusza. [przypis edytorski]
Dwudziestego drugiego we Freyburgu — 21 października 1813, podczas odwrotu spod Lipska, Napoleon rozmieścił swoją armię we Freyburgu nad rzeką Unstrutą, obsadzając dwa prowizoryczne mosty, które po przejściu głównych sił, a następnie tylnej straży, o świcie 22 października, spalono. [przypis edytorski]
dwudziestem sążni — na dwadzieścia sążni, tj. na ok. 40 m. [przypis edytorski]
dwudziestodwułokciowy — łokieć to miara długości około sześćdziesięciu centymetrów. Dwudziestołokciowy drąg ma zatem około dwunastu metrów, co trzeba złożyć na karb poetyckiej przesady Homera. [przypis edytorski]
dwudziestokilkoletni — dziś: kilkudziesięcioletni. [przypis edytorski]
dwudziestokilkoletni samobójca-mizogin — Otto Weininger (1880–1903) był austriackim filozofem, w wieku 23 lat napisał rozprawę Płeć i charakter, w której wyłożył swoje przekonania dotyczące kobiecości. Miały one wybitnie mizoginiczny wymiar. Weininger kilka miesięcy po publikacji popełnił samobójstwo. Zarówno książka, jak i postać Weiningera zyskały ogromną popularność w epoce. Teoriami samobójcy inspirował się m.in. Zygmunt Freud i Stanisław Przybyszewski. [przypis edytorski]
dwudziestokilkoma — dziś popr. forma N. tego złożonego zaimka liczebnego brzmi: dwudziestoma kilkoma. [przypis edytorski]
dwudziestoletnia oblubienica zdawała się o wiele lepiej panować nad sytuacją — W odziedziczonych rękopisach z jakiejś ówczesnej filantropijnej „jednodniówki”, znalazłem wiersz narzeczonej Sienkiewicza, przepisany do druku ręką Kocia Górskiego. Wiersz ten figurował w jednodniówce tuż obok drobiazgu Sienkiewicza pt. Osiczyna. Miało to wyraźny charakter anonsu: „Henryk Sienkiewicz i Maria … zaręczeni”; sprawiło też nie lada sensację w mieście, mimo iż jednodniówka wyszła w maju, a ślub odbył się w lutym. Wiersz narzeczonej Sienkiewicza, to już (zdaje mi się) historia literatury; więc go tu przytaczam. Tytuł: Riwiera. Na srebrnej, cichej, przeźroczystej wodzie,/ Cicho ligurskie kołyszą się łodzie,/ W oddali góry jasne i zamglone/ Jakby w muślinu spowite zasłonę./ Przy brzegu, ponad śpiących wód lazury,/ W koronkę willi rzeźbione marmury,/ Wśród dwóch błękitów świecą się i bielą/ Jak białe lilie, marząc nad topielą./ Głębiej cyprysów czerń, tam róż kaskady,/ I oliwniki. Bluszcz i winogrady/ Stroją mur, zębem wieków poszczerbiony,/ W ciemnej i jasnej zieleni festony./ Tam znów gaj pinii. Rozłożyste sosny/ Sennemu morzu nucą śpiew miłosny,/ A w chór złączone, złotolistne palmy/ Grają, jak harfy, dawidowe psalmy./ Różowem kwieciem kapią z gór migdały,/ Anemonami porastają skały,/ Czasem rybacka pieśń zabrzmi echowo…/ Wietrzyk przynosi woń pomarańczową. Powiedzcie: kiedy się człowiek wychował w tak dystyngowanej epoce, czy nie może mu zostać na resztę życia niejaka skłonność do używania ciężkich słów? [przypis autorski]
dwudziestostopowy — mierzący 20 stóp; stopa: jednostka miary długości, wynosząca ok. 30,5 cm. [przypis edytorski]
dwudziestostopowy — mierzący 20 stóp, tj. ponad 60 m; 1 stopa ang. wynosi w przybliżeniu 30,48 cm. [przypis redakcyjny]
Dwudziestu czterech starców szło parami — Pod figurą dwudziestu czterech starców poeta wyobraża tu, jak w Objawieniu św. Jana w rozdz. 4 dwadzieścia cztery pisma Starego Testamentu, począwszy od pięciu ksiąg Mojżeszowych, aż do ksiąg Machabejskich. Starce uwieńczeni białymi liliami symbolem są czystej nauki, jaka się w tych księgach zawiera. [przypis redakcyjny]
dwudziestu dwu literom — alfabet hebrajski posiada dwadzieścia dwie litery. [przypis edytorski]
Dwudziestu kilku, już nauczycieli, już uczniów uniwersytetu, wysłano na wieczne wygnanie w głąb Rosji (…) jednemu tylko dotąd udało się wydobyć się z Rosji — spośród skazanych w procesie filomatów jedyną osobą, której udało się wydostać z Rosji do roku 1832 (kiedy powstały Dziady zw. drezdeńskimi) był Adam Mickiewicz. W 1823 Mickiewicz, pracujący wówczas jako nauczyciel literatury, historii i prawa w Kownie, został aresztowany i uwięziony w klasztorze bazylianów w Wilnie (od jesieni 1823 do marca 1824), a następnie skazany za udział w tajnych młodzieżowych organizacjach na zesłanie w głąb Rosji na posadę nauczyciela z prawem wyboru miejsca pobytu. W latach 1824–1827 przebywał w Petersburgu, Odessie, Moskwie oraz na Krymie. W Moskwie został przypisany jako urzędnik generał-gubernatora Dmitrija Golicyna. Nauczał polskiego u kilku moskiewskich rodzin, wśród jego uczniów była poetka Karolina Jaenisch (zaręczył się z nią nawet w 1827 roku, lecz dwa lata później zerwał zaręczyny). W 1829 r. opuścił Rosję i udał się do Niemiec; podróżował później po Europie: Szwajcarii i Włoszech; podczas pobytu w Rzymie w 1831 r. dowiedział się o wybuchu powstania listopadowego, ruszył przez Genuę i Genewę do Paryża, następnie do Drezna, a stamtąd przyjechał do Wielkopolski, gdzie pozostał aż do upadku powstania, a następnie wrócił do Drezna, gdzie pozostał do 1832 roku i gdzie napisał Dziadów część III. [przypis edytorski]
Dwudziestu ośmiu [patriarchów] — chiń. ershiba zu, jap. nijūhasso. Dwudziestu ośmiu buddyjskich mnichów z Indii, których w tradycji chińskiego chan i japońskiego zen uważa się za tych, którzy nieprzerwanie przekazywali Dharmę Buddy aż do Bodhidharmy, który pierwszy przyniósł tę naukę do Chin. [przypis tłumacza]
dwudziestu piąciu — dwudziestu pięciu. [przypis edytorski]
dwudziestu sążni — ἐπ' ὀργυιὰς εἴκοσιν, in viginti ulnarum? (ulna, ὠλένη, łokieć), zwanzig Ellen? (Clementz). [sążeń: dawna miara długości, równa rozpiętości rozpostartych ramion, tj. ok. 1,8–2 m; red. WL]. [przypis tłumacza]
dwufuntowy — tj. ważący blisko 1 kilogram. [przypis edytorski]
dwu Indii — dawniej mówiono o Indiach Wschodnich oraz o Indiach Zachodnich, tj. Karaibach; Hiszpanie mieli kolonie w obu rejonach. [przypis edytorski]
dwujętne miechy (daw.) — miechy z dwiema rękojeściami, drążkami. [przypis redakcyjny]
dwujętny miech (starop.) — z dwiema rękojeściami, drążkami do ujęcia, tj. uchwycenia dwiema rękami]. [przypis redakcyjny]
dwujęzyczny — tu: dwulicowy, fałszywy. [przypis edytorski]
dwu Kazimierzu (daw. forma B.)— dwóch Kazimierzy: Kazimierza Wielkiego i Kazimierza Jagiellończyka. [przypis redakcyjny]
dwukolny — dziś: dwukołowy. [przypis edytorski]
dwukonka (daw.) — pojazd dwukonny; bryczka, do której zaprzęga się dwa konie. [przypis edytorski]
dwukształtny (łac.: biformis) — z dalszego ciągu wiersza wynika, że znaczy to: będący naraz człowiekiem i ptakiem; w parafrazie Jana Kochanowskiego, Pieśni II, 24: „ze dwojej złożony natury”. [przypis edytorski]
dwu łotru (starop. forma) — daw. B. liczby podwójnej; dziś: dwóch łotrów. [przypis edytorski]
dwu milionów trzechkroć stu tysięcy — dwu milionów trzystu tysięcy. [przypis edytorski]
Dwunastą księgę wczoraj właśnie modlitwą zamknąłem — Długosz prowadził dalej swą kroniką aż do wiosny 1480 r.; na kilkanaście dni przed śmiercią zaledwie przestał pisać. [przypis autorski]
dwunasta — godzina dwunasta według rachuby czasu u Rzymian równała się naszej 6–7-ej po południu. [przypis redakcyjny]
dwunastościan pięciokątowy — dwunastościan foremny (dodekaedr), mający 12 ścian w kształcie identycznych pięciokątów foremnych. [przypis edytorski]
dwunastu paladynów — dwunastu legendarnych wybitnych rycerzy Karola Wielkiego (748–814), stanowiących zarazem jego drużynę przyboczną; znani ze średniowiecznych francuskich poematów rycerskich z XII w., przede wszystkim z Pieśni o Rolandzie, stanowili odpowiednik Rycerzy Okrągłego Stołu w cyklu legend arturiańskich. [przypis edytorski]
dwuobolówka — skutkiem ogromnego zubożenia obywateli pod koniec wojny peloponeskiej na wniosek Kleofona wypłacano uboższym po 2 obole (obol = 1/6 drachmy), począwszy od r. 410/9. Bywało nawet, że 4000 obywateli pobierało ten zasiłek. Rozdzielaniem jego zajmowała się specjalna komisja, na której czele stał w r. 406/5 Archedemos. Od dwuobolówki (diobelia) należy odróżnić „widowiskowe” (theorika), instytucję znacznie starszą. Mianowicie Perykles wprowadził ten zasiłek dla uboższej ludności, celem umożliwienia jej uczęszczania na widowiska teatralne. Płacono drachmę na trzy całodzienne przedstawienia sceniczne, odbywające się w święto Dionizosa. Później dawano na wszelkie większe uroczystości, nie tylko Dionizosa, co stało się klęską dla ateńskich finansów i uniemożliwiało wydatki na wojsko. [przypis tłumacza]
dwupensówka — moneta o wartości dwóch pensów; pens: drobna moneta w Anglii. [przypis edytorski]
dwurożce — mowa o półksiężycach, symbolu wiary muzułmańskiej. [przypis edytorski]
dwustu — διακοσίους, Hundert? (Cl.). [przypis tłumacza]
dwususowy — za dwa sous, tj. bardzo tanie, mierne; sous — daw. drobna moneta fr. [przypis edytorski]
dwu synu — Krzysztof, podkomorzy wieluński, poeta łaciński (zm. 1565) i Jan (zm. 1568). [przypis redakcyjny]
Dwutygodniowa praca przy podkopie — mowa o podkopie przygotowywanym w listopadzie 1879 przez członków Narodnej Woli pomiędzy wykupionym przez nich domem pod Moskwą a pobliską linią kolejową. Celem było podłożenie dynamitu pod torami, którymi miał jechać pociąg z carem Aleksandrem II. Zamachu dokonano 19 listopada (1 grudnia wg kalendarza gregoriańskiego), ładunek był jednak zbyt słaby: pociąg uległ wykolejeniu, ale bez ofiar w ludziach. Okazało się ponadto, że pociągiem jechała świta i służba carska, gdyż z powodu awarii lokomotywy zamieniono zwykłą kolejność dwu pociągów, którymi podróżował car z orszakiem, i car przejechał wcześniejszym. [przypis edytorski]
dwuznaczność: παρῴχηκεν δὲ πλέω νύξ (minęła większa część nocy) — Homer, Iliada X 252. Po słowach przytoczonych następują wyrazy: τῶν δύο μοιράων, τριτάτη δ' ἔτι μοῖρα λέλειπται. Tłumacząc zatem: „minęła większa część nocy niż dwie trzecie”, nie można tego pogodzić z dodatkiem, że jeszcze trzecia część pozostawała. Arystoteles wyjaśnia zatem: „z dwóch połówek nocy upłynęła część większa”, to jest cała połowa jedna, a z drugiej tyle, że razem wziąwszy wynosiło to dwie trzecie części całej nocy. O takim rozumieniu miejsca przytoczonego wiemy ze scholiów, gdzie zachowało się to wyjaśnienie z zaginionego pisma Arystotelesa Άπορηματα Όμηρικά [Kwestie Homeryckie]. [przypis tłumacza]
dy a. ady (daw.) — przecież, ależ. [przypis edytorski]
dyadem — diadem, czyli przepaska na głowę wykonana z kosztownych kruszców i szlachetnych kamieni, będąca znakiem władzy królewskiej, książęcej lub wysokiej pozycji w hierarchii religijnej. [przypis edytorski]
dy a. dyć (daw.) — przecież. [przypis edytorski]
dy a. dyć (gw.) — przecież. [przypis edytorski]
dyalog — rozmowa. [przypis autorski]
dyamenty — dziś popr. pisownia: diamenty. [przypis edytorski]
Dyana — Diana d'Este, córka Zygmunta, brata ks. Herkulesa. [przypis redakcyjny]
Dyana — u Rzymian bogini łowiectwa. [przypis redakcyjny]
dybać — czyhać na kogoś a. na coś; znajdować kogoś a. coś. [przypis edytorski]
dybać — czyhać na kogoś lub na coś. [przypis edytorski]
dybać — czyhać na kogoś lub na coś. [przypis edytorski]
dybać (daw.) — czyhać. [przypis edytorski]
dybać (pot.) — mieć złe zamiary. [przypis edytorski]
dybać przed się — tu: iść naprzód. [przypis redakcyjny]
dybać — tu: iść, podążać. [przypis edytorski]
dybać — tu: jechać dążyć. [przypis redakcyjny]
dybel — obustronnie zaostrzony kołek łączący dwa drewniane elementy. [przypis edytorski]
dybki — dyby; specjalnie wyżłobione kawałki drewna, w które zamykano ręce i nogi skazańców. [przypis edytorski]
dybki — pęta. [przypis redakcyjny]
Dybowski Benedykt (1833–1930) — uczony polski, zesłany w r. 1864 na Syberię, badał tamtejszą przyrodę, antropologię i języki ludów syberyjskich. [przypis redakcyjny]
dybuk — dusza nieboszczyka nawiedzającego ciało człowieka żywego. [przypis tłumacza]
dybuk — dusza zmarłego, która wstąpiła w ciało żywego człowieka. [przypis tłumacza]
dyby — dawniej rodzaj kary, kłody z otworami, w które zakuwano ręce i nogi skazańca. [przypis edytorski]
dyby — drewniane pęta w postaci desek lub kłód z otworami umożliwiającymi zamknięcie rąk lub nóg. [przypis edytorski]
dyby — dwie kłody z wycięciami na ręce a. nogi, które łączono razem, zbijając a. zamykając na kłódkę, pętając w ten sposób więźniów. [przypis edytorski]
dyby — dybki, kłoda z otworami, w które wkładano ręce, pęta. [przypis redakcyjny]
dyby — kłoda z otworami na ręce i nogi więźnia. [przypis edytorski]
dyby — kłody drzewa z otworami, w które zamykano ręce lub nogi więźniów. [przypis redakcyjny]
dyby — służąca do unieruchamiania więźniów kłoda drewna przecięta na pół, z wycięciami (po pół otworu w każdej z połówek kłody) na nogi, ręce, często też na ręce i szyję naraz. [przypis edytorski]
dyć a. ady (daw.) — przecież, właśnie, ależ. [przypis edytorski]
dyć (daw., gw.) — przecież. [przypis edytorski]
