Przypisy

daj co przyczynie (starop.) — zrób co, zważaj na przyczynę. [przypis redakcyjny]

daj dwie na łęk (starop.) — daj, co masz dać, a prędzej. [przypis redakcyjny]

darda (starop.) — broń piechoty: włócznia, oszczep. [przypis redakcyjny]

darują (starop.) — opatrują darami. [przypis redakcyjny]

dawając żartowi (starop.) — [mówiąc tak] na żart, żartem. [przypis redakcyjny]

dekret ferować (starop.) — wyrok stanowić. [przypis redakcyjny]

dekret (starop.) — [tu:] wyrok [daw. forma lm: dekreta; dziś: dekrety; red. WL]. [przypis redakcyjny]

dobadywaj się (starop.) — domyślaj [się]. [przypis redakcyjny]

dobra myśl* (starop.) — pogoda ducha, pogoda umysłu, dobre usposobienie, dobry nastrój. [przypis redakcyjny]

dobre wodzi (starop.) — dobrze powodzi. [przypis redakcyjny]

do brogu (starop.) — do stodoły. [przypis redakcyjny]

do brony (starop.) — do bramy. [przypis redakcyjny]

dobrowolny* (starop.) — chętny, posłuszny, pełny dobrej woli. [przypis redakcyjny]

dobrze (starop.) — [tu:] ledwie. [przypis redakcyjny]

dobrze tak na cię (starop.) — dobrze ci tak. [przypis redakcyjny]

dodzierżyć (starop.) — zatrzymać. [przypis redakcyjny]

dojechać (starop.) — tu: dopłynąć; łódź góry dojechała tzn. dopłynęła morzem na wysokość góry znajdującej się u wybrzeża. [przypis redakcyjny]

do każdego obaczenia tak przykłonny (starop.) — do pojęcia tak sposobny. [przypis redakcyjny]

dokończenie (starop.) — [tu:] koniec żywota. [przypis redakcyjny]

dokonać (starop.) — dobić, zabić (por. pokrewne: konać; dokonać żywota). [przypis redakcyjny]

dołoma (starop.) — dołman, szata zwierzchnia na zbroję (po węg. dolmany). [przypis redakcyjny]

domem obarłożył się (starop.) — w domu zagrzebał [się]. [przypis redakcyjny]

do panwie (starop.) — [na patelnię, tj.] do smażenia [por. panew: patelnia; red. WL]. [przypis redakcyjny]

dopiro (starop.) — dopiero. [przypis redakcyjny]

doraził (starop.) — dodał, powiedział dosadniej. [przypis redakcyjny]

dordzałość (starop.) — dojrzałość. [przypis redakcyjny]

dostać* (starop.) — dojrzeć. [przypis redakcyjny]

do stanu (starop.) — na stanowisko. [przypis redakcyjny]

dostatczek (starop.) — mająteczek. [przypis redakcyjny]

dostępować skały (starop.) — zbliżać się do skały. [przypis redakcyjny]

dosyt (starop.; tu forma N. lp: dosytem) — zaspokojenie potrzeb, nasycenie; por. współczesne wyrażenie: najeść się do syta. [przypis redakcyjny]

dotkliwy [język] (starop.) — dokuczliwy, zjadliwy. [przypis redakcyjny]

dotkliwy (starop.) — dokuczliwy, zjadliwy [język]. [przypis redakcyjny]

do umoru (starop.) — [na umór; do ostatecznych granic] por. „śmiać się do zdechu”. [przypis redakcyjny]

do Wałach (starop.) — na Wołoszczyznę (kraj usytuowany na terenie dzisiejszej płn. Rumunii). [przypis redakcyjny]

dowcip* (starop.) — rozum, inteligencja, talent, błyskotliwość. [przypis redakcyjny]

dowcip (starop.) — tu: być może chodzi o sprytne ukrywanie uczuć (dowcip jako fortel, zdolność kombinowania, pomysłowość). [przypis redakcyjny]

dowiadać sie o tym (starop.) — dowiadywać się o to, zastanawiać się nad tym. [przypis redakcyjny]

dowierać (starop.) — dowarzać; [dogotowywać się]. [przypis redakcyjny]

dożyczyć (starop.) — udzielić. [przypis redakcyjny]

do zawodów (starop.) — na wyścigi. [przypis redakcyjny]

drabowie (starop.) — piechota. [przypis redakcyjny]

drwa (starop.) — [tu:] instrumenty z drzewa. [przypis redakcyjny]

drzeń (starop.) — rdzeń. [przypis redakcyjny]

drzeweczko (starop.) — [zdrobn. od:] drzewce, kopia. [przypis redakcyjny]

drzewo (starop.) — [tu:] kopia; [drzewce]. [przypis redakcyjny]

dudkami prześmiardła (starop.) — zestarzała się. [przypis redakcyjny]

dudowie (starop.) — muzykanci. [przypis redakcyjny]

dury szuka (starop.) — [szuka okazji,] by omamić, zadurzyć ciebie. [przypis redakcyjny]

dusze połowicę (starop.) — połowę duszy. [przypis redakcyjny]

dutkować (starop.) — przypodchlebiać, nadskakiwać. [przypis redakcyjny]

dutkowanie (starop.) — nadskakiwanie. [przypis redakcyjny]

dwojej (starop.) — dwojakiej (tu: ludzkiej i ptasiej). [przypis redakcyjny]

dwujętny miech (starop.) — z dwiema rękojeściami, drążkami do ujęcia, tj. uchwycenia dwiema rękami]. [przypis redakcyjny]

dylacja (starop., z łac.) — przewłoka. [przypis redakcyjny]

dyscypułowie (starop., z łac.) — uczniowie. [przypis redakcyjny]

dyscypuł (starop.) — uczeń. [przypis redakcyjny]

dżdża (starop.; D. lp od: deżdż) — deszczu. [przypis redakcyjny]

dzbanarz (starop.) — pijak dzbanem spełniający [toasty]. [przypis redakcyjny]

dziać (starop.) — nazywać. [przypis redakcyjny]

dzielić się (starop.) — [tu:] rozstawać się; [por.] z światem się dzieliła. [przypis redakcyjny]

dzielność* (starop.) — cnota, zaleta; pol. cnota i dzielność to odpowiedniki łac. virtus. [przypis redakcyjny]

dzierżeć (starop.) — wytrzymać. [przypis redakcyjny]

dziesiąci (starop.) — forma gwarowa, zamiast: dziesięciu, tj. drugi przypadek [tj. D.] lp od rzeczownika dziesięć, dzisiaj odmieniamy podług liczebnika dwa, dwu itd. [przypis redakcyjny]

dziewka (starop.) — [tu:] córka. [przypis redakcyjny]

dziewosłębem mieć kogo (starop.) — swatem najpierwszym, przyjacielem użytym z prośbą o pannę. [przypis redakcyjny]

dziewosłęb (starop.) — swat; poseł w sprawach kojarzenia par małżeńskich. [przypis redakcyjny]

dziło (starop.) — (tylko w rymie) dzieło. [przypis redakcyjny]

dziwną wam powiem, a powiem prawdziwą (starop.) — domyślne: rzecz (porównaj pieśń IV, zwr. 58). [przypis redakcyjny]