Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | norweski | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3337 przypisów.
Had (mit. gr.) — Hades, podziemna kraina umarłych. [przypis edytorski]
Had (mit. gr.) — Hades to zarówno bóg świata podziemnego, jak i sama nazwa tego świata. [przypis edytorski]
Hadria a. Adria — miasto w północno-wschodnich Włoszech, w starożytności port, obecnie odległe o ok. 25 km od wybrzeża Adriatyku. [przypis edytorski]
Hadrian (76–138) — właśc. Publiusz Eliusz Hadrian, cesarz rzymski w latach 117–138. [przypis edytorski]
Hadrian VI, właśc. Adriaan Florenszoon Boeyens (1459–1523) — papież od 1522, z pochodzenia Holender, ostatni niewłoski papież przed Janem Pawłem II. [przypis edytorski]
Hadrian, [właśc. Publiusz Eliusz Hadrian] (76–138) — cesarz rzymski 117–138 n.e. [następca Trajana; w polityce zagranicznej kierował się zasadą zaprzestania podbojów, unikania konfliktów militarnych i umacniania granic odziedziczonego państwa; znany ze zbudowania wału obronnego w poprzek płn. Brytanii, wyznaczającego granicę posiadłości rzym.; red WL] [przypis tłumacza]
Hadrian, właśc. Publiusz Eliusz Hadrian (76–138) — cesarz rzymski od 117, następca Trajana; w polityce zagranicznej kierował się zasadą zaprzestania podbojów, unikania konfliktów militarnych i umacniania granic odziedziczonego państwa; znany ze zbudowania wału obronnego w poprzek płn. Brytanii, wyznaczającego granicę posiadłości rzymskich. [przypis edytorski]
Hadrian właśc. Publiusz Eliusz Hadrian (76–138) — cesarz rzymski w latach 117–138. W polityce zagranicznej kierował się zasadą zaprzestania podbojów, unikania konfliktów militarnych i umacniania granic odziedziczonego państwa. Za jego panowania, w latach 132–135, miała miejsce druga wojna żydowsko-rzymska (powstanie Bar-Kochby), Hadrian zajmował się jej stłumieniem. Zburzono wówczas Jerozolimę, wygnano z niej Żydów, zakazano praktykowania judaizmu, nazwę miasta zmieniono na Colonia Aelia Capitolina, a nazwę Judei na Syria Palestina. [przypis edytorski]
Had there (…) times — Gdyby nie było innej nauki niż ta, która jest w naszych szkołach publicznych, Anglja byłaby dotąd tem, czem była w czasach feodalnych. [przypis redakcyjny]
Had — właśc. Hades, mroczna i straszna kraina umarłych rządzona przez boga o tym samym imieniu. [przypis edytorski]
hadź (gwar., z ukr.) — rzecz hadka, czyli brzydka, obrzydliwa. [przypis edytorski]
hadżdżi (ar.) — muzułmański pielgrzym; odbycie co najmniej raz w życiu pielgrzymki do świątyni Al-Kaba w Mekce jest jednym z podstawowych obowiązków religijnych każdego muzułmanina, jeśli jest do niej zdolny zdrowotnie i finansowo. [przypis edytorski]
hadżi (ar.) — muzułmanin, który odbył pielgrzymkę do Mekki; odbycie co najmniej raz w życiu pielgrzymki do świątyni Al-Kaba w Mekce jest jednym z podstawowych obowiązków religijnych każdego muzułmanina, jeśli jest do niej zdolny zdrowotnie i finansowo. [przypis edytorski]
Hadżi Loja — dowódca powstańców bośniackich walczących z austriackimi okupantami, proklamował „świętą wojnę” muzułmanów przeciw Austrii. [przypis redakcyjny]
hadżi (z arab. hadżdżi) — muzułmanin, który odbył pielgrzymkę do Mekki. [przypis edytorski]
Hadziacz — miasto na Ukrainie, nad rzeką Psioł. [przypis edytorski]
Hadziaczyzna — okolice miasta Hadziacz w płn. Ukrainie. [przypis edytorski]
Häcklów — zob. Haeckel, Ernst. [przypis edytorski]
Häftlinge, Mützen ab! (niem.) — Więźniowie, czapki z głów! [przypis edytorski]
Häftlinge, Mützen auf! (niem.) — Więźniowie, czapki na głowę! [przypis edytorski]
Häftling (niem.) — więzień, jeniec. [przypis edytorski]
Händel, Georg Friedrich (1685–1759) — wybitny kompozytor niemiecki, później brytyjski, okresu późnego baroku. [przypis edytorski]
Haec demum (…) feriet (łac.) — Ten wiersz ma smak i dowcip, który dobrze kole. Napis z nagrobka poety Lukana; tłum. Edmund Cięglewicz. [przypis tłumacza]
Haec dixit Isayae (łac.) — Iz 6, 10. [przypis tłumacza]
haec est magna caecitas cordis (łac.) — „To jest wielka ślepota serca”. [przypis tłumacza]
haec est major caecitas cordis (łac.) — „To jest większa ślepota serca. [przypis tłumacza]
haec est petra (łac.) — on jest skałą. [przypis edytorski]
Haec (…) furibus — Horatius, Epistulae I, 6, 45. [przypis tłumacza]
Haec (…) insanias — Terentius, Eunuchus, I, 1, 16. [przypis tłumacza]
Haeckel, Ernst (1834–1918) — autor słynnych antyklerykalnych Zagadek świata, założył w r. 1906 ateuszowski „Związek Monistów”. [przypis edytorski]
Haeckel, Ernst (1834–1919) — biolog, filozof i podróżnik niem., zwolennik darwinizmu i monizmu; profesor anatomii porównawczej na Uniwersytecie w Jenie (1865–1909), gdzie stworzył Instytut Zoologiczny; dokonał przełomowych odkryć w biologii ewolucyjnej, tworząc pierwsze kompletne drzewo ewolucyjne organizmów żywych i uwzględniając w nim człowieka; wprowadził pojęcia takie jak ekologia, filogeneza, ontogeneza; autor m.in. prac: Generelle Morphologie der Organismen (1866), Natürliche Schöpfungsgeshichte (1868), Anthropogenie (1874), Kunstformen der Natur (1899, 1904). [przypis edytorski]
Haeckel, Ernst (1834–1919) — niemiecki biolog, filozof i podróżnik, zwolennik darwinizmu. [przypis edytorski]
Haeckel, Ernst (1834–1919) — niemiecki filozof, podróżnik, biolog, zwolennik darwinizmu; dokonał przełomowych odkryć w biologii ewolucyjnej, tworząc pierwsze kompletne drzewo ewolucyjne organizmów żywych i uwzględniając w nim człowieka. [przypis edytorski]
Haeckel, Ernst (1834–1919) — niemiecki filozof, podróżnik, biolog, zwolennik darwinizmu. Dokonał przełomowych odkryć w biologii ewolucyjnej, tworząc pierwsze kompletne drzewo ewolucyjne organizmów żywych i uwzględniając w nim człowieka. [przypis edytorski]
Haeckel, Ernst Heinrich (1834–1919) — niemiecki filozof, biolog, podróżnik, propagator darwinizmu. Stworzył pierwsze kompletne drzewo rodowe wszystkich organizmów. [przypis edytorski]
Haecker, Theodor (1879–1945) — pisarz, tłumacz i krytyk sztuki niemiecki (urodzony w Eberbach, w Wielkim Księstwie Badenii), autor m.in. szkiców o filozofii Kierkegaarda oraz pracy o Wergiliuszu jako ojcu kultury Zachodu lub też: Emil Haecker (1875–1934), krakowski publicysta i dziennikarz, historyk socjalizmu (autor Historii socjalizmu w Galicji i na Śląsku Cieszyńskim 1846–1882) oraz działacz polityczny, w l. 1895–1934 redaktor naczelny krakowskiego pisma socjalistycznego „Naprzód”, członek Polskiej Partii Socjalistyczno-Demokratycznej, żołnierz legionów Piłsudskiego, poseł na sejm (1922, 1928); był szeroko znany w kręgach dziennikarsko-literackich, utrzymywał przyjazne kontakty m.in. z Tadeuszem Boyem-Żeleńskim, z Józefem Piłsudskim oraz Romanem Dmowskim (obaj zostali ojcami chrzestnymi jego dwóch córek); wobec eksperymentów formalnych w sztuce nastawiony krytycznie. [przypis edytorski]
Haec loca (…) foret (łac.) — „Te kraje moc przyrody i ziemi trzęsienie/ Rozerwały, jak mówią: ongi obie części/ Stanowiły ląd jeden” (Vergilius, Aeneida, III, 414; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Haec perinde sunt (…) mala (łac.) — „Bo to rzeczy są takie jak duch, co je miewa:/ Kto ich zażywać umie, temu dobre; kto zaś/ Źle ich użyje, temu na złe się obrócą” (Terentius, Heauton Timorumenos, 3, 21; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Haec (…) standum est — Livius Titus, Praefatio, I i VIII, 6. [przypis tłumacza]
haec sunt (…) dolorum — Cicero, Tusculanae quaestiones [wyd. też pod tytułem: Tusculanae disputationes], II, 24. [przypis tłumacza]
haec tunc hominem concludit profunditas iniquitatis (łac.) — „Wtedy człowieka zamyka ta głębia przewrotności”. [przypis tłumacza]
haef — kryptonim powieściopisarki Heleny Filochowskiej. [przypis edytorski]
Haendel (1685–1759) — niemiecki kompozytor, od 1727 tworzący w Anglii. [przypis edytorski]
Haendel, Georg Friedrich (1685–1759) — niemiecki kompozytor, jeden z najwybitniejszych twórców muzyki późnego baroku. [przypis edytorski]
Haeredis (…) risus est (łac.) — „Dziedzic płacze na oko, a w duszy się śmieje” (Publilius Syrus, cytat w: Gellius Aulus, Noctes Atticae, XVII, 14; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
haeredissa (łac.) — dziedziczka. [przypis redakcyjny]
haeredissam (łac. forma B.) — dziedziczkę. [przypis redakcyjny]
haereditatem (łac.) — przez zasiedzenie. [przypis edytorski]
haeres (łac.) — dziedzic. [przypis edytorski]
haeret (…) arundo (łac.) — „tkwi w boku grot śmiertelny” (Vergilius, Aeneida, IV, 75; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
haereticae pravitatis (łac.) — heretyckiej przewrotności. [przypis edytorski]
haeret in pectore (łac.) — tkwi w sercu. [przypis redakcyjny]
haeret lateri letalis arundo (łac.) — tkwi w boku śmiertelna strzała. [przypis redakcyjny]
haeret — tkwi. [przypis redakcyjny]
Hafiz (1319–1389) — poeta perski, uznawany za klasyka perskiej literatury. [przypis edytorski]
haftka — zapinka z drutu. [przypis edytorski]
haftora — fragment z ksiąg prorockich czytany w bóżnicy w sobotę oraz dni postne po odczytaniu urywka z Pięcioksięgu. [przypis tłumacza]
haf (z isl.) — port. [przypis redakcyjny]
hagada a. agada (z hebr.: opowiadanie, baśń, legenda) — opowieść o wyjściu Żydów z Egiptu czytana podczas paschalnej wieczerzy zw. Gederem; także: opowiadanie interpretujące tekst biblijny z zawartym w nim przesłaniem moralnym. [przypis edytorski]
Hagada — opowieść o wyjściu Żydów z Egiptu. Czytana podczas paschalnej wieczerzy zwanej sederem. [przypis tłumacza]
hagada — opowieść o wyjściu Żydów z Egiptu, także opowiadanie interpretujące tekst biblijny z zawartym w nim przesłaniem moralnym. [przypis tłumacza]
hagada paschalna — agada, czyli baśń o wyjściu Żydów z niewoli egipskiej, którą czyta się podczas wieczerzy paschalnej. [przypis tłumacza]
hagada — w tradycji żydowskiej: opowieść, pouczające opowiadanie, utrzymane w stylu biblijnym. [przypis edytorski]
Haga — miasto w zach. Holandii nad Morzem Północnym, siedziba holenderskiego rządu. [przypis edytorski]
Haga — nadmorskie miasto w Holandii, siedziba rządu, parlamentu i rodziny królewskiej. [przypis edytorski]
Hagara a. Hagar (rel.) — postać biblijna z Księgi Rodzaju, matka Izmaela. Była niewolnicą żony Abrahama, bezpłodnej Sary, która oddała Hagar swemu mężowi za żonę, aby ta urodziła mu upragnione dziecko. [przypis edytorski]
Hagar — egipska niewolnica Saraj, żony Abrama. Saraj będąc bezpłodną, zgodnie z panującym prawem mogła podsunąć swoją niewolnicę mężowi, by ją zapłodnił (Rdz 16,1–4). Urodzone w ten sposób dziecko traktowane było jako prawowite dziecko Saraj (Rdz 30,3). W ten sposób przyszedł na świat pierworodny syn Abrama, Izmael. 13 lat później Saraj (wtedy już Sara) urodziła syna Izaaka. Z powodu niewłaściwego zachowania Izmaela, Hagar wraz z synem zostali wypędzeni na pustynię (Rdz 21,9–14). [przypis edytorski]
Hagar — postać biblijna z Księgi Rodzaju, egipska niewolnica Sary, żony patriarchy Abrahama, która z powodu długiej bezdzietności swojej pani urodziła mu syna; po urodzeniu przez Sarę Izaaka, przodka plemion izraelskich, Hagar z synem została wypędzona; Hagary potomek ten: Shylock zapewne sugeruje, że Lancelot jest jak potomek Hagar, gdyż mieszkał w domu swego żydowskiego pana, ale teraz go opuszcza. [przypis edytorski]
Hagar — w biblijnej Księdze Rodzaju egipska niewolnica Sary, żony Abrahama. W zastępstwie bezpłodnej Sary urodziła Abrahamowi syna Izmaela. Po kilkunastu latach Sara urodziła syna Izaaka i z powodu niewłaściwego zachowania Izmaela nakłoniła męża do wygnania Hagar i Izmaela na pustynię Beer-Szeba. Od śmierci z pragnienia uratował ich anioł, wskazując Hagar studnię. [przypis edytorski]
Hagar — w biblijnej Księdze Rodzaju (Rdz 16; 21) egipska niewolnica Sary, żony Abrahama. W zastępstwie bezpłodnej Sary urodziła Abrahamowi syna Izmaela. Po kilkunastu latach Sara urodziła syna Izaaka i z powodu niewłaściwego zachowania Izmaela nakłoniła męża do wygnania Hagar i Izmaela na pustynię. Od śmierci z pragnienia uratował ich anioł, wskazując Hagar studnię. Hagar idzie przez pustynię, niosąc na ręku małego Izmaela: tak niekiedy rozumiano Rdz 21, 14: „I wstał Abraham rano i wziąwszy chléb i łagiew wody, dał Hagarze, kładąc na barki jej, a także dziecię, i odprawił ją” (tłum. Izaak Cylkow), mimo że Izmael wg tekstu był starszy od Izaaka o 14 lat, więc co najmniej tyle miał w momencie wygnania. [przypis edytorski]
Hagia Sofia — świątynia Mądrości Bożej w Konstantynopolu, zbudowana w VI w. n.e., po zdobyciu miasta przez Turków przekształcona na meczet. [przypis edytorski]
Hagi — tytuł Hagi przysługiwał wiernym, którzy odbyli pielgrzymkę do Mekki. [przypis tłumacza]
Hagnon ze Steirii — brał udział w układach z Lacedemończykami w 421 r. Siedemnastu ateńskich pełnomocnych posłów, między innymi Hagnon, Nikiasz, Lamachos, Laches, Demostenes, prowadziło w Sparcie układy, zakończone 25 Elafebolionu (11 kwietnia) 421 r. pokojem. Drugim dowodem szacunku ludu dla niego jest wybór na probulosa. Mianowicie po klęsce sycylijskiej postanowiono w 413 r. oddać kierownictwo państwa w ręce ludzi dojrzałych, doświadczonych i roztropnych. W tym celu wybrano 10 probulów (po jednym z fyli); ci objęli funkcje prytanów (którzy nadal istnieją), przygotowawcze dla narad, kierownicze i administracyjne, zwłaszcza w zakresie budowania floty. Rada była losowana, ulegała prądom i hasłom dnia, wpływom radykałów, nie miała autorytetu ni energii. Ale energii nie mieli i probulowie, starcy, jak Hagnon lub poeta Sofokles. [przypis tłumacza]
Hagnus — gmina (dzielnica) ateńska. [przypis tłumacza]
Hai Brazil, ang. Hy-Brasil — mityczna wyspa, mająca znajdować się na Atlantyku na zachód od Irlandii. Według legend wyłaniała się z mgły tylko raz na 7 lat. Była oznaczana na niektórych mapach w XV i XVI w. [przypis edytorski]
Haindel, Charles — oficer 11. regimentu huzarów armii rewolucyjnej, który złożył zeznania na temat przygotowywanego rzekomo przez hebertystów zamachu stanu, prawdopodobnie w nadziei, że pomoże mu to w odzyskaniu stanowiska, które utracił decyzją Komitetu Bezpieczeństwa Powszechnego, który w tym okresie przeprowadzał czystki w armii. [przypis edytorski]
haine (fr.) — nienawiść. [przypis edytorski]
Hajb (dialekt niem.-szwajc.) — określenie pogardliwe, odpowiadające polskiemu: chamidło. [przypis redakcyjny]
hajdamacki — przym. od rzecz. hajdamaka: buntownik, uczestnik któregoś z powstań chłopskich na Ukrainie w latach 1730–1770. W polskiej literaturze: rozbójnik, okrutnik; w tradycji ukraińskiej: bojownik o wolność, bohater narodowy. [przypis edytorski]
hajdamacki — przym. od rzecz. hajdamaka, oznaczającego buntownika, rozbójnika, uczestnika któregoś z powstań chłopskich na Ukrainie w XVIII w. [przypis edytorski]
hajdamacki — przym. od rzecz. hajdamaka: uczestnik któregoś z powstań chłopskich na Ukrainie w XVIII w.; w polskiej literaturze: rozbójnik, okrutnik; w tradycji ukraińskiej: bojownik o wolność, bohater narodowy. [przypis edytorski]
hajdamacki — związany z hajdamakami, tj. uczestnikami zbrojnych i krwawych rebelii przeciwko Rzeczypospolitej w latach 1730–1770. [przypis edytorski]
hajdamaka — buntownik, rozbójnik, uczestnik któregoś z powstań chłopskich na Ukrainie w XVIII w. [przypis edytorski]
hajdamaka (daw.) — zbuntowany Kozak. [przypis edytorski]
hajdamaka (daw., z tur.) — hultaj, zbój, rabuś. [przypis edytorski]
hajdamak a. hajdamaka (daw.; z tur. hajdamak: napadać, grabić) — zawadiaka, hultaj, łobuz; Kozak; powstaniec kozacki, czyli uczestnik hajdamaczyzny, ruchu chłopskiego przeciw uciskowi szlachty polskiej na Ukrainie w XVIII w. [przypis edytorski]
hajdamak a. hajdamaka (daw.; z tur.) — zawadiaka, hultaj, łobuz. [przypis edytorski]
hajdamaka — powstaniec kozacki, czyli uczestnik hajdamaczyzny, ruchu chłopskiego przeciw uciskowi szlachty polskiej na Ukrainie w XVIII w. [przypis edytorski]
hajdamaka (ukr.) — hultaj, zbój, rabuś. [przypis edytorski]
hajdamaka (z tur.) — buntownik, rozbójnik, uczestnik któregoś z powstań chłopskich na Ukrainie w latach 1730–1770. [przypis edytorski]
hajdamaka (z tur.) — buntownik, rozbójnik, uczestnik któregoś z powstań chłopskich na Ukrainie w latach 1730–1770; tu: Kozak. [przypis redakcyjny]
hajdamaka (z tur.) — buntownik, rozbójnik, uczestnik któregoś z powstań chłopskich na Ukrainie w XVIII w. [przypis edytorski]
hajdamaka (z tur.) — buntownik, rozbójnik, uczestnik powstań chłopskich na Ukrainie w latach 1730–1770. [przypis edytorski]
hajdamaka (z tur.) — buntownik, uczestnik któregoś z powstań chłopskich na Ukrainie w latach 1730–1770. W polskiej literaturze: rozbójnik, okrutnik; w tradycji ukraińskiej: bojownik o wolność, bohater narodowy. [przypis edytorski]
hajdamaka (z tur.) — buntownik, uczestnik powstań chłopskich na Ukrainie w latach 1730–1770; w polskiej literaturze: rozbójnik, okrutnik; w tradycji ukraińskiej: bojownik o wolność, bohater narodowy. [przypis edytorski]
hajda — okrzyk popędzający, zagrzewający do ruszenia w drogę, do ataku itp. [przypis edytorski]
Hajdarabad — wielkie miasto w środkowo-południowych Indiach. [przypis edytorski]
hajdawery — bufiaste spodnie. [przypis edytorski]
hajdawery (daw.) — bufiaste spodnie. [przypis edytorski]
hajdawery (daw.) — obszerne spodnie. [przypis edytorski]
