Przypisy

moglibyśmyż — czy nie moglibyśmy. [przypis edytorski]

moglić się (starop.) — tu: modlić się. [przypis edytorski]

mogoł — tytuł władcy indyjskiego, tu ironicznie: wybitna osobistość. [przypis edytorski]

Mogułowie (daw.) — dziś: Mongołowie; tu chodzi najprawdopodobniej o Tatarów. [przypis edytorski]

Moguły (daw.) — dziś: Mongołowie; tu chodzi najprawdopodobniej o Tatarów. [przypis edytorski]

mogulski — dziś: mongolski; tu najprawdopodobniej: tatarski. [przypis edytorski]

Moguncja — miasto powiatowe w Niemczech, obecna stolica kraju związkowego Nadrenia-Palatynat. [przypis edytorski]

mo (gw.) — ma. [przypis edytorski]

mo (gw.) — ma. [przypis edytorski]

mohel — osoba dokonująca rytualnego brit mila (hebr.), czyli obrzezania chłopców, które jest przeprowadzane w synagodze ósmego dnia po narodzinach. [przypis edytorski]

Mohiłowie — ród mołdawski, w XVI i XVII w. panujący w tym kraju przy wsparciu Polski; z rodu tego pochodził też metropolita kijowski, Piotr Mohyła, przez prawosławnych uznany za świętego. [przypis edytorski]

mohur — daw. złota moneta używana w Indiach Brytyjskich. [przypis edytorski]

mohwa — rodzaj drzewa wiecznie zielonego, rosnącego na obszarach subtropikalnej Azji (Indie, Nepal, Birma, Sri Lanka), o jadalnych kwiatach i owocach oraz nasionach wykorzystywanych do produkcji oleju; także: madhuca longifolia. [przypis edytorski]

Mohylów (dziś ukr.: Mohyliw-Podilskij) — miasto nad Dniestrem. [przypis edytorski]

moich godziwych zarobków, które zwie lichwą — dawniej w chrześcijaństwie lichwą nazywano pobieranie jakichkolwiek odsetek od pożyczki i bez względu na ich wielkość uznawano je za niemoralne; od ok. XVI w. zaczęto stopniowo dopuszczać pobieranie odsetek od pożyczek, wskutek czego termin lichwa nabrał znaczenia nieuczciwej praktyki pożyczania pieniędzy na wygórowany procent osobom znajdującym się w trudnym położeniu. [przypis edytorski]

moich niedawnych rozważań na temat: „Człowiek czy dzieło?” — nawiązanie do tekstu Czy myć zęby, czy ręce?. [przypis edytorski]

moi est haïssable (fr.) — „ja” jest nienawistne. Cytat z Myśli, 7, 456 (1669 r.) Blaise'a Pascala. [przypis edytorski]

moiety — one of a portion into which something is divided, usually a half or near half. [przypis edytorski]

moi (fr.) — ja. [przypis edytorski]

Moi j'aime la femme à la folie… (fr.) — kocham tę kobietę do szaleństwa. [przypis edytorski]

moi, je dois travailler (fr.) — ja muszę pracować. [przypis edytorski]

Moi-même, je suis absolument fou — Ja sam jestem zupełnie obłąkany. [przypis edytorski]

moimi oni — «Będą wliczani wraz z moimi pozostałymi synami, aby otrzymali swoją część w Ziemi Israela, każdy dla siebie», zob. Raszi do 48:5. [przypis edytorski]

moim słynnym „Confiteor” (wyznaję) — w nr 1 „Życia” z 10. 1. 1899 r. (odtąd „Życie” wychodzi jako dwutygodnik). [przypis edytorski]

Moina — bohaterka osnutej na motywach Pieśni Osjana tragedii Fingal (1805) ros. dramaturga Władysława Aleksandrowicza Ozierowa. [przypis edytorski]

moiściewy (daw., gw.) — moi drodzy; poufały zwrot do słuchacza lub słuchaczy, używany także jako okrzyk wyrażający emocje, np. zdziwienie, podziw. [przypis edytorski]

moiściewy (daw., gw.) — wyraz oznaczający: moi drodzy, używany jako poufały zwrot do rozmówcy (a. rozmówców lub słuchaczy), także jako okrzyk wyrażający emocje, np. zdziwienie, podziw. [przypis edytorski]

moiściewy (gw.: moiście wy) — zwrot do słuchaczy, wyrażający emocje; dosł. jesteście moi, tj. moi drodzy. [przypis edytorski]

moiściewy — moi drodzy. [przypis edytorski]

moiściewy — okrzyk wyrażający zdziwienie, zachwyt. [przypis edytorski]

moiściewy — poufały okrzyk wyrażający zdziwienie, podziw. [przypis edytorski]

Moissi, Alexander (1880–1935) — wybitny aktor niemiecki, pochodzący z Albanii. Występował m.in. w rolach szekspirowskich. [przypis edytorski]

moitié promenant, moitié chassant (fr.) — pół spacerując, pół polując. [przypis edytorski]

moiż — czy moi. [przypis edytorski]

moją (…) sprawą — tu: za moją sprawą, tj. z moją pomocą. [przypis edytorski]

moja ariostyczna droga — nawiązanie do poematu Orland szalony Ludovica Giovanniego Ariosta (1474–1533). [przypis edytorski]

Moja dusza delikatnie trzepocze (…) wymaga cierpliwości i długiej pauzy — w oryg. My soul softly Naps in the little Pentecost flame with you, like the peace of fucking. We fucked a flame into being. Even the flowers are fucked into being between the sun and the earth. But it’s a delicate thing, and takes patience and the long pause. [przypis edytorski]

moja nadzieja miła (starop.) — forma W.lp, dziś: moja nadziejo miła. [przypis edytorski]

Moja pani plenipotentko (…) co to znaczyć może — fragment ten został również „dopasowany” do listu LXX z 31 grudnia 1866 z Pszczonowa; o trudnościach z rekonstrukcją chronologii i całości listów patrz: Wstęp Tadeusza Żeleńskiego). [przypis edytorski]

moja przepaska trzech ćwierci nie trzyma — sens: jestem wąska w pasie. [przypis edytorski]

moja rzecz jest przystosować się — dziś: moją rzeczą jest przystosować się. [przypis edytorski]

mojaż — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy moja, czyż moja. [przypis edytorski]

mojaż — zaimek moja z partykułą -ż; mojaż wina: czy to moja wina, czyżby to była moja wina. [przypis edytorski]

mojde ani (hebr.) — dosł. „Dziękuję”, pierwsze słowa modlitwy wypowiadanej zaraz po przebudzeniu. [przypis edytorski]

moj — dziś: mój. [przypis edytorski]

moję (daw.) — dziś popr. forma B.lp: moją. [przypis edytorski]

moję (daw.) — dziś popr. forma B. lp: moją. [przypis edytorski]

moję — daw. forma B. lp, dziś popr.: moją. [przypis edytorski]

moję (daw. forma) — dziś B. lp r.ż.: moją. [przypis edytorski]

moję (daw. forma) — dziś: moją. [przypis edytorski]

moję — dziś forma B.lp r.ż.: moją. [przypis edytorski]

moję — dziś forma D.lp r.ż.: moją. [przypis edytorski]

moję — dziś: moją. [przypis edytorski]

moję — dziś popr. forma B.lp: moją. [przypis edytorski]

moję — dziś popr.forma B. l. poj.: moją (zniekształcone dla rymu). [przypis edytorski]

moję — dziś popr. forma B. lp r.ż.: moją. [przypis edytorski]

moję — dziś popr. forma: moją. [przypis edytorski]

moję — dziś popr.: moją. [przypis edytorski]

moję (forma B. lp) — dziś popr.: moją. [przypis edytorski]

moję niewolą (starop. forma) — dziś B.lp r.ż.: moją niewolę. [przypis edytorski]

moję (starop. forma) — moją. [przypis edytorski]

moję (…) swoję (daw. forma) — dziś B. lp r.ż.: moją, swoją. [przypis edytorski]

moje chłopcy — dziś: moi chłopcy a. moje chłopaki. [przypis edytorski]

moje dzieci — tj. dzieła, utwory. [przypis edytorski]

Mojego ojca siostry synem jesteś — ojcem Hektora był Priam, zaś siostra Priama, Hezjone, została branką Telamona, króla greckiej Salaminy. Według tradycji synem Hezjone i Telamona był Teukros, przyrodni brat Ajasa (Ajaksa), którego matką była żona Telamona, grecka księżniczka Periboja (Eriboja); w sztuce synem Hezjone i Telamona jest sam Ajaks. [przypis edytorski]

mojego snu, wszystko jedno, czy przyszedł przez rogową bramę, czy przez bramę z kości słoniowej — por. Homer, Odyseja XIX 562–567 (wypowiedź Penelopy o snach, kiedy z obawy przed kolejną zawiedzioną nadzieją nie wierzy w prawdziwość swojego snu wróżącego powrót Odyseusza i zgubę zalotników: sny przychodzące przez bramę z kości słoniowej są zwodnicze, zaś te, co wychodzą z bramy zbudowanej z rogu, wróżą prawdę, spełniają się). [przypis edytorski]

moje husarze — dziś popr. forma B.lm: moich husarzy. [przypis edytorski]

mojej żony — dziś popr.: moją żonę. [przypis edytorski]

mojem — daw. forma dla r.ż. i r.n.; dziś: moim. [przypis edytorski]

mojem — daw. forma N. i Msc. lp zaimków r.n.; dziś tożsama z r.m.: moim. [przypis edytorski]

mojem — daw. forma N. i Msc. zaimków r.n.; dziś tożsama z r.m.: moim. [przypis edytorski]

mojem — daw. forma N. i Msc. zaimków r.n.; dziś tożsama z r.m.: moim. [przypis edytorski]

mojem — dziś: moim. [przypis edytorski]

mojem — dziś popr.: moim. [przypis edytorski]

mojemi — daw. forma N. i Msc. lm zaimków r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: moimi. [przypis edytorski]

mojemi — daw. forma N. i Msc. lm zaimków r.ż i r.n.; dziś tożsama z r.m.: moimi. [przypis edytorski]

moje pracowniki — dziś popr. forma: moi pracownicy. [przypis edytorski]

mojeż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy moje. [przypis edytorski]

Mojra — jedna z trzech sióstr-prządek losu. [przypis edytorski]

Mojr trójca (mit. gr.) — Mojry, trzy siostry, córki Zeusa i Temidy: Kloto, Lachesis i Atropos, boginie życia i śmierci, boginie losu, znające przyszłość i niepodlegające rozkazom bogów olimpijskich, kontrolujące przebieg i koniec życia ludzkiego; przedstawiane były jako prządki snujące i ucinające nić życia: Kloto, czyli „Prządka” nici życia, Lachesis, czyli „Udzielająca”, strzegąca wątku nici i przedłużająca go, oraz Atropos, czyli „Nieodwracalna”, przecinająca nić. [przypis edytorski]

Mojry (mit. gr.) — boginie kontrolujące koniec życia ludzkiego, przedstawiane jako prządki snujące i ucinające nić życia. [przypis edytorski]

Mojry (mit. gr.) — boginie przeznaczenia, pilnujące odwiecznego porządku świata. [przypis edytorski]

Mojry (mit. gr.) — boginie przeznaczenia, przedstawiane z przędzą symbolizującą ludzkie życie. [przypis edytorski]

Mojry (mit. gr.) — boginie przeznaczenia. [przypis edytorski]

Mojry (mit. gr.) — trzy boginie losu, które znały przyszłość i nie podlegały rozkazom bogów olimpijskich, wyobrażane jako prządki przędące i przecinające nić ludzkiego żywota. [przypis edytorski]

Mojry (mit. gr.) — trzy boginie losu, znają przyszłość i nie podlegają władzy Zeusa. [przypis edytorski]

Mojry (mit. gr.) — trzy boginie przeznaczenia, pilnujące odwiecznego porządku świata, wyobrażane jako prządki przędące i przecinające nić ludzkiego żywota. [przypis edytorski]

Mojsławski, Paweł — rotmistrz lisowczyków, który przybył na odsiecz Chodkiewiczowi pod Chocim i brał udział w kampanii w Niemczech. [przypis edytorski]

Mojżesz (…) Aaron — w biblijnym pięcioksięgu Mojżesz obawiał się przyjęcia niektórych zadań, uważając się za słabego mówcę; Aaron, jego starszy brat, przyjął funkcję rzecznika. Norwid traktuje „słowo” Aarona jako dopełnienie „czynu” Mojżesza, zarazem przeciwstawiając je sobie. [przypis edytorski]

Mojżesza, który (…) zaraz był i królem — Mojżesz był przywódcą Izraelitów, ale nie królem; pierwszym wg Biblii królem izraelskim był Saul: wybrany na zgromadzeniu plemion, namaszczony przez Samuela, stworzył monarchię na terenie Palestyny. [przypis edytorski]

Mojżesza plagi — chodzi o biblijne plagi (opisane w Księdze Wyjścia), które za sprawą Mojżesza (wspieranego w swym dziele przez Boga) spadły na Egipt, kiedy faraon nie chciał wypuścić ze swego kraju ludu izraelskiego powołanego, by wyruszyć do Ziemi Obiecanej. [przypis edytorski]

Mojżesza (…) zakon (daw.) — prawo Mojżesza. [przypis edytorski]

Mojżesz (bibl.) — biblijny prorok, przywódca i prawodawca żydowski, który wyprowadził Izraelitów z Egiptu, przewodził im w wędrówce do Ziemi Obiecanej (Izraela) i nadał im prawa otrzymane od Boga na górze Synaj. [przypis edytorski]

Mojżesz — biblijny prorok, przywódca żydowski, który wyprowadził Izraelitów z Egiptu i przewodził im w wędrówce do Ziemi Obiecanej (Izraela); kiedy podczas przemarszu przez pustynię Izraelitom zabrakło wody i zaczęli się buntować, na polecenie Boga Mojżesz uderzył laską w skałę i wytrysnęła z niej woda (Lb 20,1–11). [przypis edytorski]

Mojżesz — biblijny prorok, przywódca żydowski, który wyprowadził Izraelitów z Egiptu i przewodził im w wędrówce do Ziemi Obiecanej (Izraela). [przypis edytorski]

Mojżesz i Aaron miedzy kapłany jego — Ps 98,6. [przypis edytorski]

Mojżesz — II Moj 18, 21. [przypis edytorski]

Mojżesz, Likurg i Numa — starożytni prawodawcy: Mojżesz: biblijny prorok, przywódca i prawodawca żydowski, który wyprowadził Izraelitów z Egiptu, przewodził im w wędrówce do Ziemi Obiecanej (Izraela) i nadał im prawa otrzymane od Boga na górze Synaj; Likurg: na poły legendarny prawodawca i twórca ustroju Sparty; Numa Pompiliusz: legendarny drugi król Rzymu, następca Romulusa, zapoczątkował w Rzymie państwowy kult bogów, wprowadził wiele ważnych instytucji religijnych, a także kalendarz. [przypis edytorski]

Mojżesz (ok. XIII w p. n. e.) — postać biblijna, przywódca Izraelitów w okresie wyjścia z Egiptu i wędrówki do Ziemi Obiecanej, święty prorok żydowski. [przypis edytorski]

Mojżesz (ok. XIII w. p.n.e.) — prorok biblijny, według Księgi Wyjścia wyprowadził 12 plemion Izraelitów z niewoli egipskiej. Chłopiec żydowski wychowany na dworze faraona egipskiego, doznał objawienia: Bóg przemówił do niego pod postacią krzewu gorejącego. Mojżesz został przywódcą izraelskim i poprowadził swój lud przez Morze Czerwone i pustynię Synaj w poszukiwaniu Kaananu, Ziemi Obiecanej. Na górze Synaj Bóg podyktował mu dziesięć przykazań, ale tablice z przykazaniami Mojżesz potłukł o złotego cielca, do którego zaczęli się modlić Izraelici podczas nieobecności przywódcy. [przypis edytorski]