Przypisy

nigdy nie był przypuszczał — daw. forma czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: nigdy nie przypuszczał (wcześniej). [przypis edytorski]

nigdyś (…) chybaś nie śniło — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: nigdy chyba nie śniłaś/śniłeś (dziecko). [przypis edytorski]

nigdyś (…) mnie nie lubił — inaczej: nigdy mnie nie lubiłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

nigdyś nie przeczytał — dziś: nigdy nie przeczytałeś. [przypis edytorski]

nigdyś nie przybył — inaczej: nigdy nie przybyłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

nigdziej (starop. forma) — dziś: nigdzie. [przypis edytorski]

nigdziej (starop.) — nigdzie. [przypis edytorski]

nigdzieśmy nie widzieli — przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: nigdzie nie widzieliśmy. [przypis edytorski]

nigdzie zapisanego forum niemające — (spory o dług) dla których nie przewidziano formalnego trybu rozstrzygnięcia. [przypis edytorski]

Niger — trzecia pod względem długości i powierzchni dorzecza rzeka w Afryce Zachodniej. [przypis edytorski]

nigger (ang.) — czarnuch; pogardliwe określenie osoby czarnoskórej. [przypis edytorski]

nigger (ang.) — pierwotnie: czarny, określenie osób rasy czarnej; od XVII–XVIII w. pogardliwe: czarnuch. [przypis edytorski]

Nightingale — Florence Nightingale, znana amerykańska pielęgniarka. [przypis edytorski]

Ni go bracia, ni siostry nie uczczą pogrzebem, Ale go psy w kawały rozszarpią pod niebem — wg greckiej mitologii człowiek, który nie został pogrzebany, nie zazna spokoju i będzie się po wsze czasy błąkał po ziemi. [przypis edytorski]

Nihil admirari (łac.) — niczemu się nie dziwić a. niczym się nie zachwycać. [przypis edytorski]

nihil habentes, omnia possidentes (łac.) — nic nie mają, a posiadają wszystko (2 Kor 6, 10, w tłumaczeniu Wulgaty). [przypis edytorski]

nihilizm — nurt społeczny w XIX wieku odrzucajacy wszelkie społeczne normy i wartości. Nihilista to osoba żyjąca według zasad nihilizmu. [przypis edytorski]

nihilizm — tu: nurt intelektualny i społeczny w drugiej połowie XIX wieku w Rosji, odrzucający społeczne normy, wartości i tradycje; stopniowo przeszedł do krytyki niesprawiedliwości społecznych i zbliżył się do anarchizmu; nihilista to osoba żyjąca według zasad nihilizmu. [przypis edytorski]

nihilizm (z łac. nihil: nic) — różnorodnie rozumiany termin filozoficzny, którego kluczowym pojęciem jest brak, negowanie czegoś, np. nihilizm ontologiczny głosi nieistnienie bytów (lub nieistnienie pewnych aspektów rzeczywistości), nihilizm moralny neguje obowiązywanie norm i nakazów moralnych, nihilizm egzystencjalny głosi, że życie nie ma celu, sensu ani wartości. [przypis edytorski]

nihil novi sub sole (łac.) — nic nowego pod słońcem. [przypis edytorski]

Nija a. Nyja — bóg (tu: bogini) świata podziemnego w mitologii słowiańskiej; odpowiednik Plutona w mit. rzym.. [przypis edytorski]

nijednej (starop.) — żadnej. [przypis edytorski]

nikady (gw.) — nigdy. [przypis edytorski]

nikaj (gwar.) — nigdzie. [przypis edytorski]

nikaj — (gwarowe) nigdzie. [przypis edytorski]

Nikaj (gw.) — nigdzie. [przypis edytorski]

nikaj (gw.) — nigdzie. [przypis edytorski]

nikam (reg.) — nigdziem. [przypis edytorski]

Nika, własc. Nike (mit. gr.) — bogini zwycięstwa; tu: galion, figura na dziobie okrętu, może także symbol losu, szczęścia w morskiej podróży lub walce. [przypis edytorski]

nikczemnie — niehonorowo. [przypis edytorski]

Nikczemnieś całkiem i sromotnie postąpił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: Nikczemnie całkiem i sromotnie postąpiłeś. [przypis edytorski]

nikczemność (daw.) — nic nieznaczenie; marność, mizerność. [przypis edytorski]

nikczemność — tu: nic nieznaczenie; znikomość w strukturze społecznej. [przypis edytorski]

nikczemny (daw.) — mało warty, marny, mizerny. [przypis edytorski]

nikczemny (daw.) — marny, niewiele wart. [przypis edytorski]

nikczemny — daw. także: mały, niski. [przypis edytorski]

nikczemny — tu: mało warty, marny. [przypis edytorski]

nikczemny — tu: nędzny, niegodny wojownika, jakim jest Parys. [przypis edytorski]

nikczemny — tu: o malej wartości materialnej. [przypis edytorski]

Nike Fidiaszowa — Nike rozwiązująca sandał; płaskorzeźba wykonana w V w. p.n.e., w okresie klasycznym sztuki starożytnej Grecji, pierwotnie znajdowała się w świątyni Ateny Nike na Akropolu. Wedle współczesnych badań wykonanie płaskorzeźby postaci Nike przypisywane jest Kallimachosowi, a czynność, którą wykonuje bogini w tym przedstawieniu interpretowana jest nie jako zawiązywanie sandału rozwiązanego w biegu (jak we wcześniejszej tradycji i u Wyspiańskiego), ale jako rozwiązywanie sandałów przed wejściem do świątyni. [przypis edytorski]

Nike (mit gr.) — bogini zwycięstwa. [przypis edytorski]

Nike (mit. gr.) — bogini zwycięstwa. [przypis edytorski]

Nike (mit. gr.) — bogini zwycięstwa. [przypis edytorski]

Nike (mit. gr.) — bogini zwycięstwa, także: samo zwycięstwo. [przypis edytorski]

Nike (mit. gr.) — bogini zwycięstwa (Wyspiański odchodzi nieco od mitologii, mówiąc o wielu Nike, a w dodatku wiążąc niektóre z bitwami przegranymi). [przypis edytorski]

nik (gw.) — nikt. [przypis edytorski]

Nikiasz (ok. 470–413 p.n.e.) — polityk i wódz ateński, podczas wojny peloponeskiej był jednym z trzech dowódców nieudanej wyprawy na Sycylię w celu opanowania Syrakuz; armię ateńską okrążono i rozbito (413 p.n.e.), a tych, którzy przeżyli, sprzedano w niewolę. [przypis edytorski]

Nikiasz (ok. 470–413 p.n.e.) — wódz i polityk ateński okresu wojny peloponeskiej; po śmierci Peryklesa przywódca obozu umiarkowanego, kontynuator defensywnej doktryny wojennej, przeciwnik polityczny radykała Kleona; doprowadził do zawarcia pokoju ze Spartą w 421 p.n.e.; mimo sprzeciwu wobec planów opanowania Syrakuz wybrany na jednego z dowódców wyprawy sycylijskiej, podczas której trafił do niewoli spartańskiej i został stracony. [przypis edytorski]

Nikiasz (ok. 470–413 p.n.e.) — wódz i polityk ateński okresu wojny peloponeskiej; po śmierci Peryklesa przywódca obozu umiarkowanego, kontynuator defensywnej doktryny wojennej, przeciwnik polityczny radykała Kleona; doprowadził do zawarcia pokoju ze Spartą w 421; mimo sprzeciwu wobec planów opanowania Syrakuz wybrany na jednego z dowódców wyprawy sycylijskiej, podczas której trafił do niewoli spartańskiej i został stracony. [przypis edytorski]

Nikiasz (…) ze swymi braćmi, których trójnogi szeregiem stoją w gaju Dionizosa — trójnogi z brązu to nagrody za zwycięstwa w konkursach teatralnych lub muzycznych, organizowanych w Atenach podczas świąt boga Dionizosa. Majętni obywatele Aten byli wyznaczani przez władze na choregów, tj. sponsorów zobowiązanych do wystawienia na własny koszt chóru w sztuce biorącej udział w konkursie, opłacenia kostiumów, dekoracji, efektów specjalnych i akompaniujących muzyków. Nagrodą za wkład choregów było przyznawanie nagród za zwycięskie przedstawienie wspólnie dramaturgom i choregom. [przypis edytorski]

nikiej (daw., gw.) — niczym, tak jak. [przypis edytorski]

nikiej — (gwarowe) nigdy. [przypis edytorski]

nikiej (gw.) — jak, niczym. [przypis edytorski]

nikiej (gw.) — niby, jakby. [przypis edytorski]

nikiej (gw.) — niby, tak jak. [przypis edytorski]

nikiej (gw.) — niczym, niby; tak jak. [przypis edytorski]

nikiej (gw.) — niczym, tak jak. [przypis edytorski]

nikiej (gw.) — nigdzie. [przypis edytorski]

nikiej (reg.) — jak. [przypis edytorski]

Nikifor Krynicki — właśc. Epifaniusz Drowniak (1895–1968), malarz prymitywista pochodzenia łemkowskiego, uważany za upośledzonego psychicznie. [przypis edytorski]

Nikifor Krynicki — właśc. Epifaniusz Drowniak (1895–1968), malarz prymitywista pochodzenia łemkowskiego, uważany za upośledzonego psychicznie. [przypis edytorski]

nikle a. nikło — niewyraźnie, słabo. [przypis edytorski]

niklowa moneta — w latach 1924–1939 w Polsce z niklu wykonane były monety o nominałach 10, 20 i 50 gr oraz 1 zł. [przypis edytorski]

niklowa skrzynka — tu: skrzynka wykonana z nierdzewnej stali niklowej albo ze stali pokrytej warstwą niklu, co zwiększa odporność na korozję. [przypis edytorski]

nikogom nie słyszał — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: nikogo nie słyszałem. [przypis edytorski]

Nikoguj (gw.) — nikogo. [przypis edytorski]

nikolaici — chrześcijańska grupa z I wieku, nazwana od Mikołaja (gr. Nicolaos), jednego z diakonów Kościoła jerozolimskiego; potępiana w Apokalipsie wg św. Jana (Ap 2:6; 2:15). [przypis edytorski]

Nikolai, Jean (1594–1673) — czołowy francuski dominikanin, teolog i polemista. [przypis edytorski]

nikomu nie można — nikomu nie wolno. [przypis edytorski]

Nikorowicz, Józef (1827–1890) — polski kompozytor utworów fortepianowych i pieśni, m.in. kompozycji Chorał (1846), do której jego przyjaciel Kornel Ujejski dopisał słowa Z dymem pożarów (1847); pieśń ta w 2 poł. XIX wieku pełniła rolę polskiego hymnu narodowego. [przypis edytorski]

nikotiana — roślina ozdobna z tej samej rodziny, co tytoń. [przypis edytorski]

Niksa (mit. germ.) — demon wodny. [przypis edytorski]

niks dajcz — nieprawidłowo: nie mówię po niemiecku. [przypis edytorski]

Niks — nie; nic. [przypis edytorski]

Niks. Transport kommen, alles Krematorium, compris? (niem. i fr. zniekszt.) — Przy niczym. Transport idzie, wszyscy do krematorium, rozumiecie? [przypis edytorski]

niksy — demony wodne w ludzkiej postaci znane z mitologii germańskiej. [przypis edytorski]

nikt go nie celuje (starop.) — nikt mu nie dorównuje. [przypis edytorski]

nikt go nie wié — dziś popr.: nikt go nie zna. [przypis edytorski]

Nikt nam nie żałował trzcin — mowa o biciu uczniów trzcinową rózgą, uważanym przez wieki za doskonały środek wychowawczy. [przypis edytorski]

Nikt nie zmusi mnie, abym pięknie brzmiące słowo dwusylabowe „tryumf” drukował „triumf” — odniesienie do jednej ze zmian ujednolicających i porządkujących pisownię polską uchwalonych w roku 1918; obecnie poprawna jest zarówno forma zmodernizowana: „triumf”, jak i dawniejsza: „tryumf”. [przypis edytorski]

nikt nie zwie (daw.) — nikt się nie dowie. [przypis edytorski]

nikto (daw.) — nikt. [przypis edytorski]

nikto (gw.) — nikt. [przypis edytorski]

Nikt — podanie takiego imienia to oczywiście podstęp; jednak w niektórych dialektach gr. słowo utis a. udeis brzmi podobnie do imienia Odyseusza. [przypis edytorski]

niktże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nikt. [przypis edytorski]

nil admirari (łac.) — „niczemu nie należy się dziwić” a. „nic nie podziwiać”. [przypis edytorski]

nil admirari (łac.) — niczemu się nie dziwić; formuła streszczająca postawę stoicką, zaczerpnięta z Listów Horacego. [przypis edytorski]

nil admirari (łac.) — niczemu się nie dziwić; fragm. z Listów Horacego. [przypis edytorski]

nil admirari (łac.) — „niczemu się nie dziwić” lub „niczego nie podziwiać”; formuła z Listów Horacego. [przypis edytorski]

nil admirari (łac.) — niczemu się nie dziwić. [przypis edytorski]

nil admirari (łac.) — nie dziwić się niczemu. [przypis edytorski]

nil admirari (łac.) — nie ma czego podziwiać; nic wielkiego. [przypis edytorski]

nilowa woda — Nil. [przypis edytorski]

Nil — rzeka w środkowej i północno-wschodniej Afryce; uważana za najdłuższą rzekę na Ziemi. [przypis edytorski]

Nil sapientiae odiosius acumine nimio (łac.) — Nic nie jest bardziej nienawistne mądrości niż nadmierna przebiegłość. [przypis edytorski]

nima (gw.) — nie ma. [przypis edytorski]

ni majom (gw.) — nie mają. [przypis edytorski]

nimb — aureola; świetlista aura. [przypis edytorski]

nimb (daw.) — obłok, chmura, aura. [przypis edytorski]

nimb — krąg świetlisty wokół głów istot boskich i świętych. [przypis edytorski]