Przypisy

oczy — dziś popr. forma N. lm: oczami. [przypis edytorski]

oczy — dziś popr. forma N.lm: oczami. [przypis edytorski]

oczy — dziś popr. N. lm: oczami. [przypis edytorski]

oczy iskrzącemi — dziś popr. forma N. lm: iskrzącymi oczami. [przypis edytorski]

oczy jej kipiały… młyńskimi kamieniami — przysłowiowo o osobie nieczułej, bezdusznej; por. Szekspir, Ryszard III, akt I, scena 3. [przypis edytorski]

oczy kosić — zezować. [przypis edytorski]

oczy litośnemi — popr: oczami litościwymi. [przypis edytorski]

oczyma i usty — dziś forma N.lm: oczyma i ustami. [przypis edytorski]

O czym apostolska nauka jest barzo jasna, gdy każe urzędów słuchać, znając, że moc ich od Boga jest. I sprzeciwia się Bogu, kto się mocy jego w urzędach sprzeciwia i przeciw sumnieniu czyni — Rz 13, 1–2. [przypis edytorski]

o czymeśmy zaczęli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: o czym zaczęliśmy. [przypis edytorski]

oczymgnienie — dziś popr.: okamgnienie. [przypis edytorski]

oczymgnienie (gw.) — okamgnienie. [przypis edytorski]

O czym się nawet myśleć nie chce — powieść Gabrieli Zapolskiej z 1914 r. [przypis edytorski]

o czym tam pisze — dziś popr.: co tam jest napisane, co jest tam opisane. [przypis edytorski]

oczy (…) obie — dziś popr.: oboje oczu. [przypis edytorski]

oczy obie (starop.) — daw. forma liczby podwójnej. [przypis edytorski]

oczyśmy zawarli — zawarliśmy oczy. [przypis edytorski]

oczy swemi — dziś popr.: swymi oczami. [przypis edytorski]

oczyszczon (daw.) — tu: forma krótsza przymiotnika r.m., z końcówką zerową, użyta w celu utrzymania rytmu jedenastozgłoskowca; forma podst.: oczyszczony. [przypis edytorski]

oczyszczon — dziś: oczyszczony. [przypis edytorski]

oczy wasze widzą — wasze oczy «widzą moją chwałę [w tym kraju], oraz to, że jestem waszym bratem, gdyż jestem obrzezany tak jak wy», zob. Raszi do 45:12. [przypis edytorski]

oczywiście (starop.) — tu: najwyraźniej. [przypis edytorski]

Oczywiście, że będę czuwał — odpowiedział staruszek, cokolwiek zdumiony, że ta przyjemna hałastra nakazuje mu to tak gromko i obcesowo — ruch harcerski na ziemiach polskich rozwinął się w miastach ok. 20–25 lat przed powstaniem powieści, na wsi nie występował i dla starego wiejskiego księdza zwyczaje harcerskie były nieznane. [przypis edytorski]

oczywista (daw.) — oczywiście. [przypis edytorski]

oczywista — skrót wyrażenia: oczywista rzecz; oczywiście. [przypis edytorski]

oczywisto — dziś popr.: oczywiście. [przypis edytorski]

oczywisty (daw.) — naoczny. [przypis edytorski]

oczywisty — tu: naoczny. [przypis edytorski]

Oczy wszystkiego stworzenia patrzą na cię, Panie, a ty im dajesz pokarm ich czasów swoich: gdy ty dajesz i sypiesz, oni zbierają, gdy otworzysz rękę twoję, wszytkiego dobra pełno jest — por. Ps 103, 27–28. [przypis edytorski]

oczy zaszły mu szkliwem — o oczach zachodzących mgłą, tracących zdolność widzenia i przyjmujących szklisty wygląd. [przypis edytorski]

od 237 do 258 w. — tj. od słów: „Widzę łódź, której strzeże przewoźnik sędziwy” do słów: „Wprzód, niż mu poniewolne dał Francuz rozwody”. [przypis edytorski]

od 367 do 454 w. — tj. od słów: „Gdy więc o wszystkich rzeczy namieniamy wątku” do słów: „Jak gdy po walnej uczcie wstawałby od stołu”. [przypis edytorski]

od 469 do 492 w. — tj. od słów: „Gwar ciżby, lin skrzypienie, głośne szczęki młotów” do słów: „Dopiero… nie kładź jeszcze i wtedy kamienia!”. [przypis edytorski]

odąć — dziś częściej: wydąć. [przypis edytorski]

odąć — dziś raczej: wydąć. [przypis edytorski]

odąć — dzis: wydąć. [przypis edytorski]

odąć się (daw.) — nadąć się. [przypis edytorski]

odął — dziś: wydął. [przypis edytorski]

O, daj mi wolność lub śmierć daj! — cytat z przemówienia Patricka Henry'ego (1736–1799), zagrzewającego do walki o niepodległość Stanów Zjednoczonych podczas Rewolucji Amerykańskiej (1775–1783). [przypis edytorski]

odaliska — biała niewolnica w haremie sułtana. [przypis edytorski]

odaliska — biała niewolnica w haremie sułtana tureckiego. [przypis edytorski]

odaliska — niewolnica w haremie sułtana. [przypis edytorski]

odaliska (z tur.) — biała niewolnica a. konkubina w haremie sułtana tureckiego. [przypis edytorski]

odaliska (z tur.) — niewolnica a. nałożnica w haremie sułtana tureckiego; przen. kobieta zalotna, namiętna. [przypis edytorski]

odaliska (z tur.) — niewolnica a. nałożnica w haremie sułtana tureckiego. [przypis edytorski]

odaliska (z tur.) — niewolnica w haremie sułtana. [przypis edytorski]

Od Apeninów do Andów — tytuł jednego z rozdziałów powieści Serce Edmondo de Amicisa. [przypis edytorski]

odarty (daw. forma) — dziś: obdarty. [przypis edytorski]

odarty — dziś popr.: obdarty. [przypis edytorski]

od Ateny (daw.) — przez Atenę. [przypis edytorski]

od Ateny — dziś: przez Atenę. [przypis edytorski]

O dawna, o zdrowa, górzysta Północy! — fragment hymnu narodowego Szwecji Du gamla, du fria, powstałego w 1844 r. Autorem tekstu jest Richard Dybeck (1811–1887), a bazę muzyczną stanowi szwedzka melodia ludowa. [przypis edytorski]

odbić się — tu: oddalić się (domyślnie: od właściciela). [przypis edytorski]

odbić — tu: odbić się. [przypis edytorski]

odbicie zablokowanych punktów oporu w centrum miasta — Największą enklawą niemiecką odciętą w pierwszej fazie powstania była tzw. dzielnica rządowa, obejmująca tereny część Śródmieścia Północnego, w tym m.in. Ogród Saski i Krakowskie Przedmieście. Na jej terenie przebywali w chwili wybuchu powstania m.in. gen. Reiner Stahel i gubernator dystryktu warszawskiego, Ludwig Fischer. Powstańcy mimo wysiłków nie zdołali opanować dzielnicy rządowej, a niemiecka odsiecz nawiązała z nią łączność 7 sierpnia. [przypis edytorski]

odbiec czego (starop.) — opuścić co, odejść od czego. [przypis edytorski]

odbiec (daw.) — uciec od kogoś a. czegoś. [przypis edytorski]

odbiedz — dziś popr. pisownia: odbiec. [przypis edytorski]

odbiegą — dziś popr. forma: odbiegną; odbiec (kogoś lub coś) — tu: porzucić. [przypis edytorski]

odbiegać czegoś (przestarz.) — odchodzić od czegoś. [przypis edytorski]

odbiegłej — dziś popr. tylko forma: odbiegającej. [przypis edytorski]

odbiegł swego pana — uciekł od swego pana. [przypis edytorski]

odbierzemy — w wersji pierwotnej: odbijemy. [przypis edytorski]

Odbieżą was jako chałupki przy jabłkach, gdy owoce pozbierają, którą lada wiatr rozwieje — skrócona parafraza Iz 1, 8. [przypis edytorski]

odbieżać (daw.) — uciec. [przypis edytorski]

odbieżać kogoś — opuścić kogoś; odejść od kogoś. [przypis edytorski]

odbieżać kogo (starop.) — tu: opuścić kogo. [przypis edytorski]

odbieżać — opuszczać. [przypis edytorski]

odbieżać (przestarz.) — odejść, opuścić. [przypis edytorski]

odbieżany (daw.) — odstąpiony, opuszczony. [przypis edytorski]

odbieżany (daw.) — porzucony, opuszczony. [przypis edytorski]

odbieżany (starop.) — opuszczony, porzucony; tu: mury opuszczone przez zbrojnych obrońców. [przypis edytorski]

odbieżeć coś — opuścić coś, porzucić. [przypis edytorski]

odbieżeć (daw.) — odbiec, tu: zostawić. [przypis edytorski]

odbieżeć (daw.) — odejść; tu: opuścić. [przypis edytorski]

odbieżeć kogoś — opuścić (odchodząc). [przypis edytorski]

odbieżeć — odbiec od czegoś, zostawić coś. [przypis edytorski]

odbieży (daw.) — tu: opuści. [przypis edytorski]

odbijać — tu: otwierać siłą, włamywać się. [przypis edytorski]

odbijanka a. kalkomania — obrazek do przenoszenia na kartkę ze specjalnie przygotowanego papieru. [przypis edytorski]

odbijanka a. kalkomania — obrazek przenoszony na kartkę ze specjalnie przygotowanego papieru. [przypis edytorski]

odbiły się o jego uszy — popr.: obiły mu się o uszy lub dotarły do jego uszu. [przypis edytorski]

odbitka szczotkowa — próbny wydruk, na którym można sprawdzić jakość składu i nanieść korektę. Dawniej był to wydruk odbijany ręcznie przez przyłożenie kartki papieru do złożonych szpalt posmarowanych farbą i ostukanie jej szczotką. [przypis edytorski]

odbłądzić się (daw.) — stać się winnym. [przypis edytorski]

odbłysk li to — konstrukcja z partykułą li w funkcji wzmacniającej i konstruującej pytanie; inaczej: czy to odbłysk. [przypis edytorski]

od Boga — dziś: przez Boga; por 1 Sam 2 i dalej. [przypis edytorski]

od boga — dziś: przez boga. [przypis edytorski]

Od Boga ojca twojego, który ci też pomoże — «Cała ta twoja chwała przyszła do ciebie od Boga i On ci będzie nadal pomagał», zob. Radak do 49:25. [przypis edytorski]

odboleć — dziś raczej: przeboleć. [przypis edytorski]

Odbudowało się z sąsiedzką pomocą miasto — Dionizjusz I, tyran Syrakuz (405–368 p.n.e.), pomógł odbudować Messynę w okresie hellenistycznym; miasto powróciło wówczas do dawnej świetności. [przypis edytorski]

odbudowywa (daw.) — dziś popr.: odbudowuje. [przypis edytorski]

odbyć podróż do Canossy a. udać się do Canossy — ukorzyć się, wyznać swój błąd; Canossa: miasto w płn. Włoszech z zamkiem, w którym w 1077 cesarz Henryk IV ukorzył się przed papieżem Grzegorzem VII, kończąc ty samym spór o inwestyturę (tj. prawo nadawania wyższych godności duchownym na terenie swego państwa). [przypis edytorski]

odbyć (starop.) — porzucić, odejść; odbędziesz swej miłośnice: porzucisz swą ukochaną. [przypis edytorski]

odbycie (daw.) — zbyt. [przypis edytorski]

odbyt (daw.) — zbyt, popyt, pokupność, popularność wśród nabywców. [przypis edytorski]

odbyt (daw.) — zbyt. [przypis edytorski]

odbyt (daw.) — zbyt; tu: powodzenie w interesie. [przypis edytorski]

odbyt — tu: zbyt, popyt, pokupność, popularność wśród nabywców. [przypis edytorski]

odbyt — tu: zbyt, popyt. [przypis edytorski]

odbywa się obecnie rewindykacja dla Polski Korzeniowskiego-Conrada — w latach 1923–1926 wiele pisano o polskości Conrada, m.in.: Stefan Żeromski (Joseph Conrad, „Wiadomości Literackie” nr 33 z 1924 r.; Autor rodak, „Naokoło Świata” luty 1925), Maria Dąbrowska (Tragizm Conrada, „Wiadomości Literackie” nr 63; Prawdziwa rzeczywistość Conrada, „Wiadomości Literackie” nr 285), Jarosław Iwaszkiewicz (Conrad a Europa, „Wiadomości Literackie” nr 57). [przypis edytorski]