Przypisy

od 469 do 492 w. — tj. od słów: „Gwar ciżby, lin skrzypienie, głośne szczęki młotów” do słów: „Dopiero… nie kładź jeszcze i wtedy kamienia!”. [przypis edytorski]

odąć — dziś częściej: wydąć. [przypis edytorski]

odąć — dzis: wydąć. [przypis edytorski]

odąć się (daw.) — nadąć się. [przypis edytorski]

odął — dziś: wydął. [przypis edytorski]

O, daj mi wolność lub śmierć daj! — cytat z przemówienia Patricka Henry'ego (1736–1799), zagrzewającego do walki o niepodległość Stanów Zjednoczonych podczas Rewolucji Amerykańskiej (1775–1783). [przypis edytorski]

odaliska — biała niewolnica w haremie sułtana. [przypis edytorski]

odaliska — biała niewolnica w haremie sułtana tureckiego. [przypis edytorski]

odaliska — niewolnica w haremie sułtana. [przypis edytorski]

odaliska (z tur.) — biała niewolnica a. konkubina w haremie sułtana tureckiego. [przypis edytorski]

odaliska (z tur.) — niewolnica a. nałożnica w haremie sułtana tureckiego; przen. kobieta zalotna, namiętna. [przypis edytorski]

odaliska (z tur.) — niewolnica a. nałożnica w haremie sułtana tureckiego. [przypis edytorski]

odaliska (z tur.) — niewolnica w haremie sułtana. [przypis edytorski]

Od Apeninów do Andów — tytuł jednego z rozdziałów powieści Serce Edmondo de Amicisa. [przypis edytorski]

odarty (daw. forma) — dziś: obdarty. [przypis edytorski]

odarty — dziś popr.: obdarty. [przypis edytorski]

od Ateny (daw.) — przez Atenę. [przypis edytorski]

od Ateny — dziś: przez Atenę. [przypis edytorski]

odbić się — tu: oddalić się (domyślnie: od właściciela). [przypis edytorski]

odbić — tu: odbić się. [przypis edytorski]

odbicie zablokowanych punktów oporu w centrum miasta — Największą enklawą niemiecką odciętą w pierwszej fazie powstania była tzw. dzielnica rządowa, obejmująca tereny część Śródmieścia Północnego, w tym m.in. Ogród Saski i Krakowskie Przedmieście. Na jej terenie przebywali w chwili wybuchu powstania m.in. gen. Reiner Stahel i gubernator dystryktu warszawskiego, Ludwig Fischer. Powstańcy mimo wysiłków nie zdołali opanować dzielnicy rządowej, a niemiecka odsiecz nawiązała z nią łączność 7 sierpnia. [przypis edytorski]

odbiec czego (starop.) — opuścić co, odejść od czego. [przypis edytorski]

odbiec (daw.) — uciec od kogoś a. czegoś. [przypis edytorski]

odbiedz — dziś popr. pisownia: odbiec. [przypis edytorski]

odbiegą — dziś popr. forma: odbiegną; odbiec (kogoś lub coś) — tu: porzucić. [przypis edytorski]

odbiegać czegoś (przestarz.) — odchodzić od czegoś. [przypis edytorski]

odbiegłej — dziś popr. tylko forma: odbiegającej. [przypis edytorski]

odbiegł swego pana — uciekł od swego pana. [przypis edytorski]

odbierzemy — w wersji pierwotnej: odbijemy. [przypis edytorski]

Odbieżą was jako chałupki przy jabłkach, gdy owoce pozbierają, którą lada wiatr rozwieje — skrócona parafraza Iz 1, 8. [przypis edytorski]

odbieżać (daw.) — uciec. [przypis edytorski]

odbieżać kogoś — opuścić kogoś; odejść od kogoś. [przypis edytorski]

odbieżać kogo (starop.) — tu: opuścić kogo. [przypis edytorski]

odbieżać — opuszczać. [przypis edytorski]

odbieżać (przestarz.) — odejść, opuścić. [przypis edytorski]

odbieżany (daw.) — odstąpiony, opuszczony. [przypis edytorski]

odbieżany (daw.) — porzucony, opuszczony. [przypis edytorski]

odbieżany (starop.) — opuszczony, porzucony; tu: mury opuszczone przez zbrojnych obrońców. [przypis edytorski]

odbieżeć coś — opuścić coś, porzucić. [przypis edytorski]

odbieżeć (daw.) — odbiec, tu: zostawić. [przypis edytorski]

odbieżeć (daw.) — odejść; tu: opuścić. [przypis edytorski]

odbieżeć kogoś — opuścić (odchodząc). [przypis edytorski]

odbieżeć — odbiec od czegoś, zostawić coś. [przypis edytorski]

odbieży (daw.) — tu: opuści. [przypis edytorski]

odbijać — tu: otwierać siłą, włamywać się. [przypis edytorski]

odbijanka a. kalkomania — obrazek do przenoszenia na kartkę ze specjalnie przygotowanego papieru. [przypis edytorski]

odbijanka a. kalkomania — obrazek przenoszony na kartkę ze specjalnie przygotowanego papieru. [przypis edytorski]

odbiły się o jego uszy — popr.: obiły mu się o uszy lub dotarły do jego uszu. [przypis edytorski]

odbitka szczotkowa — próbny wydruk, na którym można sprawdzić jakość składu i nanieść korektę. Dawniej był to wydruk odbijany ręcznie przez przyłożenie kartki papieru do złożonych szpalt posmarowanych farbą i ostukanie jej szczotką. [przypis edytorski]

odbłądzić się (daw.) — stać się winnym. [przypis edytorski]

odbłysk li to — konstrukcja z partykułą li w funkcji wzmacniającej i konstruującej pytanie; inaczej: czy to odbłysk. [przypis edytorski]

od Boga — dziś: przez Boga; por 1 Sam 2 i dalej. [przypis edytorski]

od boga — dziś: przez boga. [przypis edytorski]

odboleć — dziś raczej: przeboleć. [przypis edytorski]

Odbudowało się z sąsiedzką pomocą miasto — Dionizjusz I, tyran Syrakuz (405–368 p.n.e.), pomógł odbudować Messynę w okresie hellenistycznym; miasto powróciło wówczas do dawnej świetności. [przypis edytorski]

odbudowywa (daw.) — dziś popr.: odbudowuje. [przypis edytorski]

odbyć podróż do Canossy a. udać się do Canossy — ukorzyć się, wyznać swój błąd; Canossa: miasto w płn. Włoszech z zamkiem, w którym w 1077 cesarz Henryk IV ukorzył się przed papieżem Grzegorzem VII, kończąc ty samym spór o inwestyturę (tj. prawo nadawania wyższych godności duchownym na terenie swego państwa). [przypis edytorski]

odbyć (starop.) — porzucić, odejść; odbędziesz swej miłośnice: porzucisz swą ukochaną. [przypis edytorski]

odbycie (daw.) — zbyt. [przypis edytorski]

odbyt (daw.) — zbyt, popyt, pokupność, popularność wśród nabywców. [przypis edytorski]

odbyt (daw.) — zbyt. [przypis edytorski]

odbyt (daw.) — zbyt; tu: powodzenie w interesie. [przypis edytorski]

odbyt — tu: zbyt, popyt, pokupność, popularność wśród nabywców. [przypis edytorski]

odbyt — tu: zbyt, popyt. [przypis edytorski]

odbywa się obecnie rewindykacja dla Polski Korzeniowskiego-Conrada — w latach 1923–1926 wiele pisano o polskości Conrada, m.in.: Stefan Żeromski (Joseph Conrad, „Wiadomości Literackie” nr 33 z 1924 r.; Autor rodak, „Naokoło Świata” luty 1925), Maria Dąbrowska (Tragizm Conrada, „Wiadomości Literackie” nr 63; Prawdziwa rzeczywistość Conrada, „Wiadomości Literackie” nr 285), Jarosław Iwaszkiewicz (Conrad a Europa, „Wiadomości Literackie” nr 57). [przypis edytorski]

od ćwierci — od trzech miesięcy. [przypis edytorski]

od cara najęty — dziś popr.: przez cara najęty. [przypis edytorski]

odcechowanie — odznaczenie, wskazanie cech charakterystycznych. [przypis edytorski]

od Cesarza zabranych — dziś: przez Cesarza zabranych. [przypis edytorski]

odchłanie (starop. forma) — dziś popr. D.lp r.ż.: odchłani. [przypis edytorski]

odchoceć się (starop.) — odechce ci się. [przypis edytorski]

odchodzę, pragnący się przekonać — daw. forma imiesłowu; dziś: odchodzę, pragnąc (…). [przypis edytorski]

odchwalić się — tu: nachwalić się. [przypis edytorski]

odciąć (tu daw.) — dziś: odciąć się, szybko i ostro odpowiedzieć na coś. [przypis edytorski]

odciągnąć (daw.) — odjąć. [przypis edytorski]

odcięli zębami i przybili stemplami — proch, kule lub śrut, materiały służące do nabijania dawnych strzelb, zakręcane były w papierowe patrony, których końce należało odciąć (a w pośpiechu odgryźć), by wsypać do lufy ich zawartość, którą następnie ubijano w lufie za pomocą długiego pręta, stempla (zw. także z niem. sztenflem). [przypis edytorski]

odcięni — dziś: odcięli. [przypis edytorski]

Odciętą rękę posłał cesarzowi — po tym wersie w późn. wyd. uzupełniono tekst, dodając: „W zamian ci odda twoich synów żywych”. [przypis edytorski]

od Ciebie być przyznawam (daw.) — przyznaję, że jest (pochodzi) od ciebie. [przypis edytorski]

od ciebiem kupował — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: od ciebie kupowałem. [przypis edytorski]

odcienia — dziś popr. forma B.lm: odcienie. [przypis edytorski]

odcienia — dziś popr.: odcienie. [przypis edytorski]

odcieniów (daw.) — dawna forma dopełniacza lm rzeczownika odcień, dziś: odcieni. [przypis edytorski]

odcina kupony — dawne obligacje miały postać druków, których częścią były kupony uprawniające do odsetek; w zamian za odcięty kupon właściciel obligacji otrzymywał w banku należne mu odsetki. [przypis edytorski]

odcyfrowywać — odczytywać tekst nieczytelny bądź zapisany szyfrem. [przypis edytorski]

od czasów jezuickich — w latach 1565–1773 duża część szkół w Polsce była prowadzona przez zakon jezuitów. Po 1773 r. zakon jezuitów w Polsce skasowano, a szkoły przejęła Komisja Edukacji Narodowej. [przypis edytorski]

od czasu, gdy Tatarów Moskale podbili — tatarski Chanat Kazański został podbity przez Wielkie Księstwo Moskiewskie w 1552. [przypis edytorski]

od czasu, jak — dziś popr: od czasu, kiedy. [przypis edytorski]

od czasu jakeśmy koronę Ottonowską stracili — autor mylnie sugeruje, że zjazd gnieźnieński był tożsamy z koronacją Bolesława Chrobrego. [przypis edytorski]

Od czasu polowania na bobry, kiedy to ślepy sachem opowiedział Renému swoje przygody — co opisuje opowiadanie Atala. [przypis edytorski]

Od czasu proroka Eliasza, który wskrzesił dziecię Sulamitki — wg Biblii prorok Eliasz wskrzesił syna mieszkanki fenickiego miasta Sarepta, por. 1Krl 17, 8–22. [przypis edytorski]

od czasu wzięcia przez Amerykę udziału w wojnie — chodzi tu o I wojnę światową 1914–1918. [przypis edytorski]

od Czechów — dziś: przez Czechów. [przypis edytorski]

od czternastu boleści — oryginalne wyrażenie brzmi: „od siedmiu boleści”; tu zapewne liczba ta została zdublowana, by ukazać ogrom winy Szota. [przypis edytorski]

odczuwać dlań wstręt — dziś: odczuwać do niego wstręt. [przypis edytorski]

odczytywa — dziś popr.: odczytuje. [przypis edytorski]

oddać bony — w slangu getta oznaczało to: umrzeć; okupacyjne władze niemieckie wymagały oddawania kartek żywnościowych (bonów) po zmarłym, które to żądanie nie zawsze było spełniane. [przypis edytorski]

oddać raczy — w innych wersjach niekiedy: „A dać raczy”. [przypis edytorski]

oddając korbę — w dawnych samochodach silnik był uruchamiany za pomocą korby rozruchowej. [przypis edytorski]

Oddajcie cesarzowi, co jest cesarskiego — Mt 21, 21. [przypis edytorski]