Przypisy

od ćwierci — od trzech miesięcy. [przypis edytorski]

od cara najęty — dziś popr.: przez cara najęty. [przypis edytorski]

odcechowanie — odznaczenie, wskazanie cech charakterystycznych. [przypis edytorski]

od Cesarza zabranych — dziś: przez Cesarza zabranych. [przypis edytorski]

odchłanie (starop. forma) — dziś popr. D.lp r.ż.: odchłani. [przypis edytorski]

odchoceć się (starop.) — odechce ci się. [przypis edytorski]

odchodzę, pragnący się przekonać — daw. forma imiesłowu; dziś: odchodzę, pragnąc (…). [przypis edytorski]

odchwalić się — tu: nachwalić się. [przypis edytorski]

odciąć (tu daw.) — dziś: odciąć się, szybko i ostro odpowiedzieć na coś. [przypis edytorski]

odciągnąć (daw.) — odjąć. [przypis edytorski]

odcięli zębami i przybili stemplami — proch, kule lub śrut, materiały służące do nabijania dawnych strzelb, zakręcane były w papierowe patrony, których końce należało odciąć (a w pośpiechu odgryźć), by wsypać do lufy ich zawartość, którą następnie ubijano w lufie za pomocą długiego pręta, stempla (zw. także z niem. sztenflem). [przypis edytorski]

odcięni — dziś: odcięli. [przypis edytorski]

Odciętą rękę posłał cesarzowi — po tym wersie w późn. wyd. uzupełniono tekst, dodając: „W zamian ci odda twoich synów żywych”. [przypis edytorski]

od Ciebie być przyznawam (daw.) — przyznaję, że jest (pochodzi) od ciebie. [przypis edytorski]

od ciebiem kupował — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: od ciebie kupowałem. [przypis edytorski]

od ciebie niech powstaną — «Ty i twoje potomstwo: obyście otrzymali to błogosławieństwo, które było zapowiedziane Abrahamowi na górze Moria (Ks. Rodzaju 22:17). Oby było Bożą wolą, że będzie to twoje potomstwo a nie z jakiejś innej kobiety», zob. Raszi do 24:60. [przypis edytorski]

odcienia — dziś popr. forma B.lm: odcienie. [przypis edytorski]

odcienia — dziś popr.: odcienie. [przypis edytorski]

odcieniów (daw.) — dawna forma dopełniacza lm rzeczownika odcień, dziś: odcieni. [przypis edytorski]

odcina kupony — dawne obligacje miały postać druków, których częścią były kupony uprawniające do odsetek; w zamian za odcięty kupon właściciel obligacji otrzymywał w banku należne mu odsetki. [przypis edytorski]

odcyfrowywać — odczytywać tekst nieczytelny bądź zapisany szyfrem. [przypis edytorski]

od czasów jezuickich — w latach 1565–1773 duża część szkół w Polsce była prowadzona przez zakon jezuitów. Po 1773 r. zakon jezuitów w Polsce skasowano, a szkoły przejęła Komisja Edukacji Narodowej. [przypis edytorski]

od czasu, gdy Tatarów Moskale podbili — tatarski Chanat Kazański został podbity przez Wielkie Księstwo Moskiewskie w 1552. [przypis edytorski]

od czasu, jak — dziś popr: od czasu, kiedy. [przypis edytorski]

od czasu jakeśmy koronę Ottonowską stracili — autor mylnie sugeruje, że zjazd gnieźnieński był tożsamy z koronacją Bolesława Chrobrego. [przypis edytorski]

Od czasu polowania na bobry, kiedy to ślepy sachem opowiedział Renému swoje przygody — co opisuje opowiadanie Atala. [przypis edytorski]

Od czasu proroka Eliasza, który wskrzesił dziecię Sulamitki — wg Biblii prorok Eliasz wskrzesił syna mieszkanki fenickiego miasta Sarepta, por. 1Krl 17, 8–22. [przypis edytorski]

od czasu wzięcia przez Amerykę udziału w wojnie — chodzi tu o I wojnę światową 1914–1918. [przypis edytorski]

od Czechów — dziś: przez Czechów. [przypis edytorski]

od czternastu boleści — oryginalne wyrażenie brzmi: „od siedmiu boleści”; tu zapewne liczba ta została zdublowana, by ukazać ogrom winy Szota. [przypis edytorski]

odczuwać dlań wstręt — dziś: odczuwać do niego wstręt. [przypis edytorski]

odczytywa — dziś popr.: odczytuje. [przypis edytorski]

oddać bony — w slangu getta oznaczało to: umrzeć; okupacyjne władze niemieckie wymagały oddawania kartek żywnościowych (bonów) po zmarłym, które to żądanie nie zawsze było spełniane. [przypis edytorski]

oddać raczy — w innych wersjach niekiedy: „A dać raczy”. [przypis edytorski]

oddając korbę — w dawnych samochodach silnik był uruchamiany za pomocą korby rozruchowej. [przypis edytorski]

Oddajcie cesarzowi, co jest cesarskiego — Mt 21, 21. [przypis edytorski]

oddajęć — skrócenie od: oddaję ci. [przypis edytorski]

oddajem — dziś popr.: oddajemy. [przypis edytorski]

oddaje swój głos (…) panu Henrykowi Grégoire — bp Henri Grégoire, podczas rewolucji złożył przysięgę na konstytucję cywilną kleru, w 1820 r. wszedł do Izby Deputowanych z okręgu Izery; Stendhal oddał wówczas na niego swój głos. [przypis edytorski]

oddał — «Dał mu błogosławieństwo w testamencie, jako że Bóg powiedział mu „będziesz błogosławieństwem” (Ks. Rodzaju 12:2), [co oznaczało]: błogosławieństwa są powierzone w twoje ręce, byś błogosławił tego, kogo zechcesz, Abraham zaś przekazał je Icchakowi», zob. Raszi do 25:5. [przypis edytorski]

oddałem — «Słowa Boga są jak już spełnione», ponieważ jest to powiedziane w czasie przeszłym, zob. Raszi do 15:18. [przypis edytorski]

oddał go do więzienia — «Niemniej jednak [Potifar] nie zabił [Josefa], bo miał wątpliwości co do [słów swojej żony]», zob. Ibn Ezra do 39:19. [przypis edytorski]

oddał — raczej: przekazał. [przypis edytorski]

oddał wszystko co posiada — «Pokazał im dokument darowizny», zob. Raszi do 24:36. [przypis edytorski]

Oddal — dal. [przypis edytorski]

oddaleńszy (daw.) — dziś: bardziej oddalony. [przypis edytorski]

oddalił się — u Cylkowa: 'wydalił się'; uzasadnienie korekty: uniknięcie śmieszności. [przypis edytorski]

Oddali się z berłami w Cezarów opiekę — tj. stali się prowincją rzymską. Cesarze rzymscy nosili tytuł cezarów. Pierwotnie było to rodowe nazwiskom Juliusza Cezara oraz Oktawiana Augusta, jego adoptowanego syna i pierwszego cesarza rzymskiego. Po śmierci Kleopatry VII Oktawian przyłączył Egipt do imperium rzymskiego. [przypis edytorski]

oddańszy — dziś popr.: bardziej oddany. [przypis edytorski]

oddan, wykluczon itp. — daw. skrócona forma imiesłowu przymiotnikowego r.m.; dziś: oddany, wykluczony. [przypis edytorski]

oddany mistrzowi — mistrzowi katowskiemu, katu. [przypis edytorski]

oddawa (daw.) — dziś: oddaje. [przypis edytorski]

Od dawna już kobieta, z którąm sypiał społem… — z poematu Wiktora Hugo Booz endormi (Śpiący Booz), z tomu La Légende des siècles (Legenda wieków). [przypis edytorski]

od (daw.) — przez; od zwierzchności duchownej: przez zwierzchność duchowną, przez duchownych zwierzchników. [przypis edytorski]

od (daw.) — przez. [przypis edytorski]

od (daw.) — przez; strącony od kogo, co: strącony przez kogo, co. [przypis edytorski]

od (daw.) — przez; wezwany od strony: wezwany przez stronę w procesie. [przypis edytorski]

od (daw.) — tu: przez. [przypis edytorski]

od (daw.) — tu: przez; zasłoniony od kościoła: zasłonięty przez Kościół, wzięty w obronę przez Kościół. [przypis edytorski]

oddecham — dziś popr.: oddycham. [przypis edytorski]

od deszczów wypłukana — dziś: przez deszcze wypłukana. [przypis edytorski]

od długa — od dawna. [przypis edytorski]

oddruzg — odprysk. [przypis edytorski]

od dworaków opuszczony — odwołanie do tekstu Leszka Białego z popularnych dawniej Śpiewów historycznych (1809) Juliana Ursyna Niemcewicza: „Od dworaków opuszczona Helena w stroju niedbałym…”. [przypis edytorski]

oddychać (tu daw.) — odpoczywać. [przypis edytorski]

oddział (daw.) — klasa w szkole podstawowej. [przypis edytorski]

oddział (daw.) — klasa w szkole podstawowej. [przypis edytorski]

oddział (daw.) — tu: klasa. [przypis edytorski]

oddział konnych uzbrojony w lance — anachronizm. [przypis edytorski]

oddział Praski, Mirowski, Nalewkowski — oddziały warszawskiej Straży Ogniowej powołanej w 1834 r.: oddział I przy ul. Nalewki 3, oddział IV na Chłodnej 3, ulokowany w byłych koszarach Mirowskich, i oddział V na Pradze (Brukowa róg Szerokiej, obecnie Stefana Okrzei). [przypis edytorski]

oddział (tu daw.) — klasa. [przypis edytorski]

oddział — tu daw.: klasa. [przypis edytorski]

oddział (tu daw.) — klasa (w szkole). [przypis edytorski]

oddział — tu: klasa (w szkole). [przypis edytorski]

oddział — tu: przedział. [przypis edytorski]

oddziaływa (daw.) — dziś raczej: oddziałuje. [przypis edytorski]

oddziaływa — dziś częstsza forma 3 os. lp. cz. ter.: oddziałuje. [przypis edytorski]

oddziaływa — dziś raczej: oddziałuje. [przypis edytorski]

oddziaływują — dziś popr.: oddziałują. [przypis edytorski]

oddziele — dziś popr. forma Msc. lp.: oddziale. [przypis edytorski]

oddziele — dziś popr. forma Ms. lp: oddziale. [przypis edytorski]

oddziele — dziś popr.: oddziale; oddział (tu daw.) — klasa (w szkole). [przypis edytorski]

oddziele — dziś popr.: oddziale. [przypis edytorski]

oddzielił — hebr. נָצַל (nacal): ‘wyrwać, uratować, ocalić’. «Każde słowo oznaczające wybawienie, ucieczkę i ratunek ma znaczenie ‘oddzielenia’», zob. Raszbam do 31:9. [przypis edytorski]

oddzielił — Laban je oddzielił i dał swoim synom do wypasania, zob. Raszi do 30:35. [przypis edytorski]

oddzierżać (daw.) — otrzymać. [przypis edytorski]

Odéon, Théâtre de l'Odéon — teatr w Paryżu, otwarty w 1782. [przypis edytorski]

odęty (daw.) — nadąsany, bez humoru. [przypis edytorski]

odebrać posłuszeństwo panu Tryznie — chodzi o posłuszeństwo chłopów pańszczyźnianych przypisanych do wydzierżawionego majątku. [przypis edytorski]

Odebrał (…) mu życie los niespodziewany — Argos, pasterz wołów, syn ziemi stuoki… [przypis edytorski]

odebrano mi stypendium familijne Musolffa — Ks. Niward Musolff (1795–1872), proboszcz klasztoru w Wągrowcu, był fundatorem stypendium dla uczniów z parafii wągrowieckiej, z którego korzystał Przybyszewski w okresie studiów na politechnice berlińskiej. [przypis edytorski]

odecknąć — obudzić się, ocknąć się. [przypis edytorski]

odeczcić (daw.) — oddać cześć, ugościć wzajemnie. [przypis edytorski]

odedna (starop. forma) — od dna. [przypis edytorski]

odedrzeć — w innym wyd.: odedrzyć. [przypis edytorski]

ode drzwi do drzwi obejdziem koleje — obejdziemy kolejno wszystkie domostwa. [przypis edytorski]

odegrywać — dziś: odgrywać. [przypis edytorski]

odegrywający (daw.) — dziś: odgrywający. [przypis edytorski]

odegrywałam — dziś popr.: odgrywałam. [przypis edytorski]

odegrywamy — dziś: odgrywamy. [przypis edytorski]