Przypisy

opatrzyć się — dziś: zaopatrzyć się. [przypis edytorski]

opatrzyć — tu: namaścić ostatnimi sakramentami. [przypis edytorski]

opatrzyć — tu: zaopatrzyć (w potrzebne rzeczy, pożywienie i pieniądze na drogę). [przypis edytorski]

opatrzył — tu: obejrzał. [przypis edytorski]

O pauvre âme, c'est cela (O, arme Seele, so ist'es recht) — ostatni wers Sagesse brzmi: Pauvre âme, c'est cela!: „Biedna duszo, tak właśnie jest”. [przypis edytorski]

opaźniasz — dziś popr.: opóźniasz. [przypis edytorski]

opędzać — odganiać, przepędzać. [przypis edytorski]

opędzać potrzeby domowe — pokrywać, zaspokajać domowe potrzeby. [przypis edytorski]

opędzić — zaspokoić podstawowe potrzeby. [przypis edytorski]

opętaniec — człowiek niespełna rozumu. [przypis edytorski]

opętanyś jest — dziś: jesteś opętany. [przypis edytorski]

openhajm, właśc. Oppenheim — miasto w zach. Niemczech; tu: gatunek wyrabianego tam wina reńskiego. [przypis edytorski]

opera buffa — włoska opera komiczna; gatunek opery powstały w XVIII w. we Włoszech. [przypis edytorski]

opera buffa (z wł. buffo: komiczny, śmieszny) — włoska opera komiczna; gatunek opery powstały w XVIII w. we Włoszech. [przypis edytorski]

opera­cja — tu: działanie. [przypis edytorski]

opera komiczna — opera buffa, wł. opera popularna w XVIII w., zawierająca pierwiastki ludowe. [przypis edytorski]

Opera Nazionale Balilla — włoska faszystowska organizacja młodzieżowa działająca w latach 1926–1937, której nazwa pochodzi od przydomka Balilla, jaki nosił Giovanni Battista Perasso, chłopak z Genui, który według legendy w 1746, rzucając kamieniem w żołnierza, dał sygnał do powstania przeciwko siłom Habsburgów okupującym miasto. [przypis edytorski]

Opera — tu: obecnie Lwowski Narodowy Akademicki Teatr Opery i Baletu im. Salomei Kruszelnickiej, dawniej Teatr Miejski. [przypis edytorski]

opera (tu przen. pot.) — dziwna sytuacja, niezwykła historia. [przypis edytorski]

Opera za trzy grosze (niem. Die Dreigroschenoper) — musical Bertolta Brechta z muzyką Kurta Weilla, z prapremierą w Berlinie w 1928; adaptacja angielskiej opery balladowej Opera żebracza (1728). [przypis edytorski]

„Opertūra” — laukas aptvertas elektromagnetine viela. [przypis edytorski]

opiać (daw.) — wyśpiewać. [przypis edytorski]

O Piaście, synu kołodzieja — tłumacz pozwolił sobie tu na ingerencję, przyjął za późniejszymi podaniami, że Piast był kołodziejem i nadał rozdziałowi tytuł O Piaście, synu kołodzieja, który został tu zmieniony za wydaniem krytycznym. W Kronice Galla Piast nie jest kołodziejem, lecz oraczem (ratajem) książęcym; od niego zaczyna się dynastia, poprzez potomków wymienionych przez kronikarza: Siemowita, Lestka i Siemiomysła wiodąca do historycznego już władcy Mieszka I. [przypis edytorski]

opich — roslina występująca na bagnach. [przypis edytorski]

opich — seler zwyczajny (Apium graveolens) lub inna roślina z rodziny selerowatych. [przypis edytorski]

opiekać się (daw.) — dziś: opiekować się. [przypis edytorski]

opiekać się — dziś: opiekować się. [przypis edytorski]

opiekać się — dziś popr.: opiekować się. [przypis edytorski]

opiekać się (starop.) — opiekować się. [przypis edytorski]

Opieka — chodzi o instytucję opieki społecznej, reaktywowanej po II wojnie w ramach rządowego Resortu Pracy, Opieki Społecznej i Zdrowia. [przypis edytorski]

opieka — dziś popr. forma 3 os.lp cz. ter.: opiekuje. [przypis edytorski]

opiekalnik (daw.) — opiekun. [przypis edytorski]

Opieka — opieka społeczna; w 1923 uchwalono ramową ustawę o opiece społecznej, realizowanej jako jedno z zadań samorządowych; na podstawie rozporządzenia z 1928 powołano gminnych opiekunów społecznych, pełniących obowiązki honorowo i nieodpłatnie, oraz utworzono komisje opieki społecznej. [przypis edytorski]

opiekuństwo — dziś: opieka. [przypis edytorski]

opiekuny, (…) rywale — dziś popr. formy B. lm: opiekunów, rywali. [przypis edytorski]

opierścienić — tu: objąć. [przypis edytorski]

opierunek (daw.) — pranie; dziś obecny w wyrażeniu: „zapewnić komuś wikt i opierunek”, czyli wyżywienie i czystą odzież, czy w ogóle utrzymanie. [przypis edytorski]

O pierwszym Bolesławie, który się zowie Chrobrym albo Wielkim — w innym tłum.: O pierwszym Bolesławie, którego zwano Sławnym lub Chrobrym. [przypis edytorski]

opieśnione — opiewane w pieśniach przez wielu poetów. [przypis edytorski]

opieszałość — powolność, zwlekanie. [przypis edytorski]

opiewała «dziewę gór» — Czerkieskę, bohaterkę poematu Jeniec kaukaski. [przypis edytorski]

opiły (daw.) — pijany. [przypis edytorski]

opilstwo — upijanie się. [przypis edytorski]

opinią — dziś popr. forma B. lp: opinię. [przypis edytorski]

opinią zrobić w niższych domu — wyrobić opinię u osób stojących w domu niżej w hierarchii. [przypis edytorski]

opinij (daw. forma) — dziś D.lm: opinii. [przypis edytorski]

opinio publica (łac.) — opinia publiczna. [przypis edytorski]

opisanej przez Chaucera katedry — katedra w Canterbury została opisana w Opowieściach kanterberyjskich ang. poety, filozofa i dyplomaty, Geoffrey Chaucera (ok. 1343–1400). [przypis edytorski]

Opisowa socjologia — tyt. oryg. Descriptive Sociology, 1873–1881. [przypis edytorski]

Opis — tracka nimfa leśna z orszaku Diany. [przypis edytorski]

opium ludu — fraza Karla Marksa określająca religię jako środek odurzający i uśmierzający cierpienia ludu wywołane nędzą. [przypis edytorski]

opium — wysuszony sok makówek, szeroko stosowany w XIX w. jako substancja przeciwbólowa, uspokajająca i odurzająca. [przypis edytorski]

opium — wysuszony sok makówek, szeroko stosowany w XIX w. jako substancja przeciwbólowa, uspokajająca i odurzająca; w dużej dawce powoduje śpiączkę i śmierć. [przypis edytorski]

opium — wysuszony sok makówek, szeroko stosowany w XIX w. w Europie i USA jako substancja przeciwbólowa, uspokajająca i odurzająca, eksportowany w wielkich ilościach z Indii do Chin. [przypis edytorski]

opium — wysuszony sok makówek, szeroko stosowany w XIX w. w Europie i USA jako substancja przeciwbólowa, uspokajająca i odurzająca. [przypis edytorski]

opium — wysuszony sok makówek; w XVIII w. ze względu na jego właściwości uspokajające opium, głównie w postaci nalewki alkoholowej, zwanej laudanum, używano jako leku na zaburzenia nerwowe; w dużej dawce powoduje śpiączkę i śmierć. [przypis edytorski]

opłakanego losu Bartłomieja — św. Bartłomiej, jeden z 12 apostołów, męczennik, zginął obdarty ze skóry. [przypis edytorski]

opłakiwali go Micrejczycy siedemdziesiąt dni — «Czterdzieści dni balsamowania i trzydzieści dni opłakiwania, [Micrejczycy opłakiwali go] ponieważ wraz z przybyciem [Jakuba] przyszło do nich błogosławieństwo: zakończył się głód i wody Nilu ponownie przybrały», zob. Raszi do 50:3. [przypis edytorski]

opłakujem (daw.) — skrót od: opłakujemy. [przypis edytorski]

opłakuje — prawdopodobnie błąd autorki albo zecera, wydaje się bowiem, że powinno być: opłakują (dzieci). [przypis edytorski]

opłata szarwarkowa — obowiązkowe świadczenie na utrzymanie dróg publicznych. W wieku XIX wprowadzone zamiennie z obowiązkiem uczestniczenia w naprawie dróg i mostów. [przypis edytorski]

opłatek (tu daw.) — krążek papieru z klejem, do pieczętowania listu. [przypis edytorski]

opłatek — tu: z ros. облатка, krążek papieru z klejem, do zaklejania listu. [przypis edytorski]

opłókać (starop. forma ort.) — opłukać. [przypis edytorski]

opłocony — otoczony płotem. [przypis edytorski]

opłonąć (daw.) — ostygnąć. [przypis edytorski]

opłotek — ogrodzenie, obręb. [przypis edytorski]

opłotki — płot drewniany. [przypis edytorski]

opłotni — sąsiadujący bezpośrednio („o płot”). [przypis edytorski]

opleć — wypielić chwasty dookoła; „oplęt” to dawna forma imiesłowu przymiotnikowego biernego. [przypis edytorski]

oplwany — opluty; oczerniony, znieważony. [przypis edytorski]

opl (wojsk.) — obrona przeciwlotnicza, w ramach której należy również stosować taktykę maskowania (m.in. zaciemnienie). [przypis edytorski]

opój — człowiek nadużywający alkoholu. [przypis edytorski]

opój — osoba pijąca duże ilości alkoholu. [przypis edytorski]

opój — pijak. [przypis edytorski]

o pół mili — w innych wersjach: „tam za borem” a. „tam za miastem” (tak w źródle). Wybrano wersję bardziej rozpowszechnioną. [przypis edytorski]

opór — tu: oparcie. [przypis edytorski]

o późnym wieczorze — dziś: późnym wieczorem. [przypis edytorski]

opoczne szczeliny — szczeliny skalne (od: opoka, czyli skała). [przypis edytorski]

opoczysty (daw.) — skalisty; por. opoka: skała. [przypis edytorski]

opoczysty — skalisty; por. opoka: skała. [przypis edytorski]

opoczysty — skalisty; por. opoka: skała. [przypis edytorski]

o podróży Henryka i (…) odjeździe Seweryna — odjazd Seweryna (Markiewicza), zarówno jak „podróż” Henryka (Wohla), to wywiezienie na Syberię. [przypis edytorski]

O pojęciu istnienia — właśc. Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie istnienia (1935), podstawowe dzieło filozoficzne S. I. Witkiewicza. [przypis edytorski]

opoka (daw.) — skała. [przypis edytorski]

opoka — skała, kamień. [przypis edytorski]

opoka — skała; przen. coś, co daje oparcie i pozwala przetrwać. [przypis edytorski]

opoka — skała. [przypis edytorski]

opoki — skały. [przypis edytorski]

o południu — dziś: w południe. [przypis edytorski]

Opolczyk — chodzi o Władysława II Opolczyka, stronnika dynastii Andegawenów, który zastawił Krzyżakom zamek w Złotoryi, co stało się dla nich uzasadnieniem do zawłaszczania terytoriów Polski. [przypis edytorski]

opole (daw.) — terytorium kilku gmin współdziałających ze sobą. [przypis edytorski]

opole — w średniowieczu: terytorialna organizacja sąsiedzka. [przypis edytorski]

O! Polsko! jeśli ty masz zostać młodą — aluzja do czasopisma ”Młoda Polska”, wydawanego w latach 1838–1840 w Paryżu; jego redaktorami i wydawcami byli przeciwnicy Słowackiego, Eustachy Januszkiewicz i Stanisław Ropelewski. [przypis edytorski]

opomnieć się — dziś: opamiętać się. [przypis edytorski]

opońce (starop. forma) — opony, opończe; chmury, płaszcz. [przypis edytorski]

opończa — bszerny płaszcz bez rękawów, z kapturem. [przypis edytorski]

opończa kunami bramowana — płaszcz obszyty po brzegach futerkiem z kuny. [przypis edytorski]

opończa — noszony dawniej płaszcz z kapturem; rodzaj okrycia podróżnego. [przypis edytorski]

opończa — obszerny płaszcz bez rękawów, z kapturem. [przypis edytorski]