Przypisy

obuszek — broń o kształcie zaostrzonego młotka, o dziobie bardziej zagiętym, niż ostrze nadziaka, służąca w bitwie do rozbijania zbroi przeciwnika. [przypis edytorski]

obuszek — siekiera osadzona na długim drzewcu, wykorzystywana jako broń. [przypis edytorski]

obuszek (zdr.) — obuch, tępa część siekiery; pałka. [przypis edytorski]

obuty — noszący buty lub konkretny rodzaj obuwia, mający buty; por. odziany. [przypis edytorski]

obuva — avalynė. [przypis edytorski]

obuw — w istocie chodziło o nagolenniki, w archaicznej formie stanowiące coś pośredniego między wysokim obuwiem a prymitywnym pancerzem. [przypis edytorski]

obviously (ang.) — oczywiście, jak wiadomo. [przypis edytorski]

ob vorg Feind, Teufel, mit vorg zaubern, zusammenhängt, ist mir dunkel (niem.) — czy „vorg” wróg, diabeł, jest powiązane z „vorg” czarować, pozostaje dla mnie niejasne. [przypis edytorski]

obwarowywa — dziś: obwarowuje; gwarantuje. [przypis edytorski]

obwiązka (daw.) — opaska na głowę. [przypis edytorski]

obwiązujem — skrócona forma czasownika 1 os. lm; dziś: obwiązujemy. [przypis edytorski]

obwieścić lud (starop.) — rozgłosić wieść między ludem. [przypis edytorski]

obwieś — hultaj, nicpoń. [przypis edytorski]

obwieś — hultaj, osobnik podejrzany. [przypis edytorski]

obwieśta (gw.) — powieście. [przypis edytorski]

obwiesić się — dziś raczej: powiesić się. [przypis edytorski]

obwiesił się (…) „i rozpuknął się, i wnętrzności wypłynęły z niego” — połączenie dwóch niezależnych, różnych biblijnych wersji śmierci Judasza, który zdradził Jezusa i wydał go władzom: wg Ewangelii Mateusza popełnił samobójstwo, wieszając się (Mt 27, 5), natomiast wg Dziejów Apostolskich (Dz 1, 18) upadł, „i rozpuknął się, i wnętrzności wypłynęły z niego”; interpretatorzy chrześcijańscy uzgadniają te opisy, łącząc w jedną wersję powieszenia się, po którym ciało Judasza spadło i pękło. [przypis edytorski]

obwieszon (daw.) — powieszony. [przypis edytorski]

obwiśnięty — dziś popr.: obwisły. [przypis edytorski]

obwołać (daw.) — ogłosić coś publicznie. [przypis edytorski]

obwołać — tu: ogłosić. [przypis edytorski]

obwołanie — tu: obwieszczenie; ogłoszenie podane do publicznej wiadomości. [przypis edytorski]

obyć bluszczem nie powojem, Bóg ci dał rosnąć przed obliczem Swojem — znaczenie zdania, będącego formułą życzeń, można wyłożyć następująco: „oby ci Bóg dał rosnąć tak jak rośnie bluszcz, nie jak powój”. [przypis edytorski]

obyć — forma z partykułą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: oby ci, niechże. [przypis edytorski]

obyć smakowało — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci (skróconą do -ć). [przypis edytorski]

obyczajniejszy — dziś popr. forma: bardziej obyczajny. [przypis edytorski]

obyczajnie — zgodnie z powszechnie przyjętymi normami obyczajowymi. [przypis edytorski]

obyczajny — tu: przyzwoity, kulturalny, cywilizowany. [przypis edytorski]

obydwa Oceany — Atlantycki i Indyjski. [przypis edytorski]

obydwa patrzyli — dziś popr.: obydwaj patrzyli. [przypis edytorski]

obydwaśmy starzy — dziś obydwaj jesteśmy starzy. [przypis edytorski]

obydwie — dziś: obydwa (zwierciadła). [przypis edytorski]

obydwom (daw. forma) — dziś C.lm: obydwóm. [przypis edytorski]

Obym tylko znalazł łaskę — «I nie odwdzięczaj mi się teraz [za podarunki ode mnie]», zob. Raszi do 33:15. [przypis edytorski]

Oby rylcem żelaznym i ołowiem na wieczną pamiątkę wydrążona była — Hi 19:23,24 wg Biblii Gdańskiej. [przypis edytorski]

obyść się [z kim] (starop.) — obejść się [z kim]; potraktować [kogo]. [przypis edytorski]

obysk (z ros. обыск) — przeszukanie, rewizja. [przypis edytorski]

obywatele bezgłowe i smętne — dziś: obywatele bezgłowi i smętni. [przypis edytorski]

Obywatele, rodacy, Rzymianie… — mowa Antoniusza to najczęściej cytowany fragment dramatu. [przypis edytorski]

obywatelów — dziś popr. forma B. lm: obywateli. [przypis edytorski]

obywatelów — dziś popr. forma D. lm: obywateli. [przypis edytorski]

obywatelów — dziś popr. forma: obywateli. [przypis edytorski]

obywatel rzeczypospolitej — Genewa w czasach autora była republiką; dołączyła do Konfederacji Szwajcarskiej w 1815 roku. [przypis edytorski]

obywatel świata — mowa o wprowadzonym w tej pieśni sędzi. [przypis edytorski]

obywatel Sanson — Charles Henri Sanson (1739–1806), francuski kat, wykonawca wyroków śmierci w Paryżu w latach 1778–1795; dokonał pierwszej egzekucji przy użyciu gilotyny; podczas rewolucji francuskiej (1789–1799) dokonał egzekucji m.in. byłego króla Francji, Ludwika XVI, królowej Marii Antoniny, Jacques-René Héberta, Georges'a Dantona, Antoine'a Lavoisiera, Maksymiliana Robespierre'a. [przypis edytorski]

obywatelskiemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: obywatelskimi. [przypis edytorski]

obywatelski — tu: prostacki, niefachowy. [przypis edytorski]

obywatelski — tu: typowy dla obywateli-cywili. [przypis edytorski]

obywatelstwo — tu: ogół obywateli ziemskich, właścicieli posiadłości ziemskich, szlacheckiego pochodzenia; ziemiaństwo. [przypis edytorski]

obywatelstwo — tu: szlachta; obywatele ziemscy. [przypis edytorski]

obywatel ziemski — dziś raczej: posiadacz ziemski. [przypis edytorski]

obyż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; por.: któż, cóż itp. [przypis edytorski]

oby za tym mieczem tęsknić ci nie trzeba — sens: obyś się nie znalazł w sytuacji, w której zabraknie ci tego miecza. [przypis edytorski]

obżałowanie (daw.) — skarga. [przypis edytorski]

obżałowany (daw.) — oskarżony o coś; podsądny. [przypis edytorski]

obżałowany — tu: oskarżony; ten, na którego się żalą. [przypis edytorski]

obżor — tu: pieczeniarz. [przypis edytorski]

obzierać (daw.) — oglądać. [przypis edytorski]

obzierać — oglądać. [przypis edytorski]

obzierać się (daw., gw.) — oglądać się. [przypis edytorski]

obzierać się (daw.) — oglądać się za siebie. [przypis edytorski]

obzierać się (daw.) — zwracać uwagą na coś. [przypis edytorski]

obzierać się (gw.) — oglądać się. [przypis edytorski]

obzierać się — oglądać się. [przypis edytorski]

obzierać się — spoglądać, rozglądać się. [przypis edytorski]

obzieranie się — oglądanie się; rozglądanie się. [przypis edytorski]

obziro (gw.) — ogląda. [przypis edytorski]

obznajmiony (przest.) — zaznajomiony z czymś. [przypis edytorski]

obzywać — dziś: nazywać. [przypis edytorski]

obzywać się — dziś popr.: odzywać się. [przypis edytorski]

oćma a. ćma (daw.) — ciemność, mrok. [przypis edytorski]

oćma — ciemność. [przypis edytorski]

oćma (daw.) — ciemność, mrok. [przypis edytorski]

oćma (daw.) — mrok, ciemność. [przypis edytorski]

oćwiczyć — mocno kogoś pobić. [przypis edytorski]

ocałowywać — dziś: obcałowywać. [przypis edytorski]

ocaleje — Jakub przygotował się na trzy sytuacje: na obdarowanie Esawa, na modlitwę i na walkę, zob. Raszi do 32:9. [przypis edytorski]

Ocalenie Wenecji — najbardziej znany dramat angielskiego pisarza Thomasa Otwaya (1652–1685), opowiadający o przyjaźni Wenecjanina Jaffiera i najemnego żołnierza Piotra, uczestników spisku przeciwko senatowi weneckiemu; aby zdobyć zaufanie bezwzględnego przywódcy spiskowców, Jaffier pozostawia pod jego opieką własną żonę jako zakładniczkę, narażając ją na gwałt; kiedy po ujawnieniu spisku pojmany Piotr ma zostać powieszony, Jaffier, aby oszczędzić mu hańbiącej śmierci, przebija go i popełnia samobójstwo. [przypis edytorski]

ocap — nadproże, belka nad drzwiami lub oknem. [przypis edytorski]

Occhi perche piangete (wł.) — oczy, dlaczego płaczecie? [przypis edytorski]

Ocean a. Okeanos (mit. gr.) — największy z tytanów, personifikacja morza. [przypis edytorski]

Ocean (gr. Okeanos) i Tetyda (mit. gr.) — najstarsze bóstwa morskie, brat i siostra, a zarazem małżeństwo; rodzice licznych synów (bogów rzek i strumieni) i córek (okeanid, nimf morskich). [przypis edytorski]

Ocean, gr. Okeanos — w poglądach staroż. Greków: morze zewnętrzne, rozległe wody otaczające znany świat. [przypis edytorski]

oceanidy a. okeanidy (mit. gr.) — nimfy morskie, córki Okeanosa i Tetydy. [przypis edytorski]

Oceanidy (mit. gr.) — nimfy morskie. [przypis edytorski]

Oceanidy — w górach raczej: Oready, nimfy górskie. [przypis edytorski]

Ocean — wg wyobrażeń staroż. Greków święta rzeka opływająca dookoła całą ziemię. [przypis edytorski]

Ocean Wielki — Ocean Spokojny. [przypis edytorski]

ocechować — oznakować (w tym wypadku chodzi o zaznaczenie drzew do wycięcia). [przypis edytorski]

oce — dziś popr. forma B.lm: oczy. [przypis edytorski]

ocelle mi (łac.) — oczko moje, zwrot pieszczotliwy. [przypis edytorski]

ocelota (Felis pardalis) — w ob. klasyfikacji: Leopardus pardalis, drapieżny ssak z podrodziny kotów. [przypis edytorski]

ocembrować — umocnić, obudowując cegłami lub betonem, ściany studni, zbiornika wodnego, brzegi rzeki itp. [przypis edytorski]

ocembrowanie — murowane lub drewniane umocnienie brzegów rzeki bądź zbiornika wodnego. [przypis edytorski]

ocembrowany — umocniony, obudowany cegłami lub betonem. [przypis edytorski]

ocenia (daw.) — tu w znaczeniu: ocenia dodatnio; docenia. [przypis edytorski]

oceniał w zupełności — doceniał w zupełności. [przypis edytorski]

ocenia się — dziś: jest oceniana; może być (odpowiednio) oceniona. [przypis edytorski]

ocenić — dziś raczej: docenić. [przypis edytorski]

oceniona (…) została i jego dobra wola — tu: doceniona. [przypis edytorski]