Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 18549 przypisów.
piękno, dobro, prawda — naczelne idee (wieczne i doskonałe byty, których rzeczywistość materialna jest tylko odbiciem) u staroż. gr. filozofa, Platona (427–347 p.n.e.). [przypis edytorski]
piękność fizyczna — tj. ciała, jakiegoś przedmiotu itp. [przypis redakcyjny]
Piękności ze snu zaledwie zbudzonej — fragment z Brytanika (Akt II, sc. 2) autorstwa Jeana Racine'a. [przypis edytorski]
piękny czas — tu (z fr. beau temps): ładna pogoda. [przypis edytorski]
piękny i dobry — gr. kalos k'agathos, staroż. greckie określenie idealnego człowieka, łączącego piękno ciała ze szlachetnością duszy; rzeczownik określający takie harmonijne połączenie to kalokagatia. [przypis edytorski]
piękny i dobry (gr. kalos k'agathos) — starożytne greckie określenie idealnego człowieka, łączącego piękno ciała ze szlachetnością duszy; rzeczownik określający takie harmonijne połączenie to kalokagatia. [przypis edytorski]
piękny Maj — w innej wersji: „Trzeci Maj!” [przypis edytorski]
pięknym życiorysie mistrza, który w trzech wydał językach — wszystkie trzy wydania włoskie, francuskie i polskie wyszły w Turynie u V. Bona. [przypis autorski]
piękny udział — μοῖραν καλὴν, bonam partem, schönes Stück (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Niepodobna wyrazić wszystkiego, co się kryje w słowie μοῖρα, losowy udział; pierwotnie Μοῖρα znaczyło: bogini losu (Schicksalsgöttin), więc Dola (po zendzku [tj. w języku staroperskim, w którym napisano Awestę (daw. Zendwesta), świętą księgę zaratusztrianizmu; red. WL] „bagha” = część, udział, bóg, p. Karłowicz O człowieku pierwotnym 14, str. 121, 122 i Pape II, 198a). [przypis tłumacza]
Piękny wzór charakteru — Co myśleć o tej scenie z listami? W ich oświetleniu cała „zdrada” i „przewrotność” Celimeny zakrawałaby w istocie na pustotę pensjonarki! Czy Molier chciał pokazać, jaka to gąska owija nieraz koło małego paluszka poważnego i niepospolitego mężczyznę, i tym komiczniej oświetlić tragizm miłości Alcesta? Czy powodował się względami na obyczajność sceniczną, która nie dopuszczała wówczas pokazania w teatrze istotnie występnej kobiety i traktował te listy raczej jako niewinny symbol poważniejszych wykroczeń? A może Molier, mając, w chwili gdy pisał ten piąty akt, na myśli siebie i Armandę, silił się wmówić w siebie, że jej przewiny nie przekraczają granic płochej kokieterii? Trudno odpowiedzieć na to. Twórczość Moliera jest tak syntetyczna, iż obejmuje bardzo wiele odcieni i dopuszcza rozmaitą interpretację. Dowodem dyskusja około Mizantropa trwająca półtrzecia wieku i bynajmniej niewyczerpana. Bądź co bądź, podobnie jak Harpagon skąpstwa, tak Celimena zostanie najpełniejszym wyrazem zalotności. [przypis tłumacza]
piérwsi i najgorliwsi uczniowie w Rzymie, których imiona przechowały nam dzieje: Prisca i Aquila… — Listy do Rzymian 16 [właśc.: List do Rzymian 16, 3–16]. [przypis autorski]
Piérwsi wstydem zlane bracia mu dumne karki uchylili — jego bracia jako pierwsi ukłonili mu się, schylili przed nim swoje karki spocone od wstydu. [przypis edytorski]
Piérwsza to chrześcijańka o któréj w historyi znajdujemy tak szczegółową wzmiankę — zdaje się nam, że się nie mylemy uznając ją chrześcijanką, ale wykład ten jest nasz własny [przypuszczenie takie jako pierwszy wysunął w XVI w. flamandzki filolog i historyk Justus Lipsius, po nim przyjęło ten pogląd wielu badaczy]. [przypis autorski]
Piérwszym cię słowy złemi nie znieważył (daw.) — nie znieważyłem cię jako pierwszy złymi słowami. [przypis edytorski]
pięśćmi — dziś popr. forma N.lm: pięściami. [przypis edytorski]
pięścią cisnął — zacisnął pięść. [przypis edytorski]
pięście — dziś poprawnie: pięści. [przypis edytorski]
pięście — dziś popr. forma B. lm: pięści. [przypis edytorski]
pięście — dziś popr. forma lm: pięści. [przypis edytorski]
pięście — dziś popr. forma M. i B. lm: pięści. [przypis edytorski]
pięście — dziś popr.: pięści. [przypis edytorski]
pięstuki (neol.) — pięści, kułaki. [przypis edytorski]
pięta do zranienia — tu: pięta Achillesowa; słaby punkt, wrażliwy na zranienie i umożliwiający pokonanie dzielnego skądinąd wojownika. [przypis edytorski]
piętak — piątak, zapewne: pięć groszy. [przypis edytorski]
Piętak, Stanisław (1909–1964) — poeta i prozaik, związany z awangardą a zarazem poruszający w swojej twórczości wątki wiejskie. [przypis edytorski]
piętka — element pługa, stalowa płytka na końcu płozu, zabezpieczająca go przed ścieraniem. [przypis edytorski]
piętka — tu: zgrubiała, krótka łodyga. [przypis edytorski]
piętnaście ad sta — piętnaście procent. [przypis edytorski]
piętnaście łokci wzwyż — po tym jak wody zrównały się ze szczytami gór, wzniosły się jeszcze na 15 łokci ponad szczyty, zob. Raszi do 7:20. [przypis tradycyjny]
Piętnaście tych kobiet (…) występuje w roli płaczek — płacz nad zmarłym nie był dla starożytnych jedynie wylewem uczucia; duch zmarłego słyszy ten płacz, a słysząc go, doznaje ulgi w swym żalu za życiem. Płakać więc nad grobem mogą i płaczki, bo chodzi o głośny wyraz żalu, nie zaś o szczerość uczucia. [przypis redakcyjny]
piętnaście tysięcy marek przedwojennych — chodzi o marki niemieckie sprzed pierwszej wojny światowej (przekład z objaśnieniami tłumacza wydano w roku 1921). [przypis edytorski]
piętnastej — τοῦ πέμπτου καὶ δεκάτου, p. IV, I, 3, uwaga. [przypis tłumacza]
Piętnastoletni kapitan — powieść przygodowa z 1878 roku pióra Juliusza Verne'a. Opowiada o przygodach Dicka Sanda, piętnastoletniego chłopca, który po śmierci kapitana i reszty załogi, przejmuje dowodzenie statku „Pilgrim” (w polskim przekładzie „Wędrowiec”). [przypis edytorski]
piętno — cecha, właściwość. [przypis redakcyjny]
piętno nowoczesności — Cz. Jankowski w przedmowie do antologii Młoda Polska w pieśni, Warszawa 1898. [przypis autorski]
piętno — tu: znak, herb. [przypis edytorski]
piętno — tu: znak, naznaczenie. [przypis edytorski]
piętno — tu: znak. [przypis edytorski]
piętnowan (daw.) — skrócona forma r.m.; dziś: piętnowany. [przypis edytorski]
piętr — dziś popr. forma D. lm: pięter. [przypis redakcyjny]
piętr — dziś popr.: pięter. [przypis edytorski]
piętr — dziś raczej: pięter. [przypis edytorski]
piętrowanie (daw.) — gromadzenie, piętrzenie. [przypis edytorski]
piętrzenie trudności formalnych niewiele już mające wspólnego z poezją — np. gdy autor wielce już zawiłą formę utrudnia sobie tym, iż podpisuje pierwszymi literami wierszy swe imię i nazwisko; lub też kiedy ostatnia sylaba każdego wiersza powtarza się jako pierwsze słowo następnego. [przypis tłumacza]
Piechal, Marian (1905–1989) — poeta, eseista i wydawca. [przypis edytorski]
piechota dardanelska — piechota turecka, która obroniła cieśninę Dardanele w czasie operacji desantowej wojsk angielsko-francuskich w roku 1915. Pozycje wojsk tureckich znajdowały się wówczas istotnie w okolicach starożytnej Troi. [przypis redakcyjny]
piechota łanowa — wojsko zaciężne narodowego autoramentu, złożone z chłopów z dóbr królewskich, szlacheckich i kościelnych, powoływanych po jednym z każdych 15 łanów, tj. z ok. 200 ha. [przypis edytorski]
piechota łanowa — wojsko zaciężne narodowego autoramentu, złożone z chłopów z dóbr królewskich, szlacheckich i kościelnych, powoływanych po jednym z każdych 15 łanów, tj. z ok. 200 ha. [przypis redakcyjny]
piechota zaporoska — wbrew ogólnemu mniemaniu dzisiejszemu Beauplan twierdzi, iż piechota zaporoska niezmiernie przewyższała jazdę. Wedle Beauplana 200 Polaków rozbijało z łatwością 2000 jazdy zaporoskiej, ale natomiast 100 pieszych Kozaków mogło długo bronić się z zakopu tysiącowi Polaków [Beauplan, Guillaume le Vasseur de (1600–1675) — francuski inżynier wojskowy i kartograf, twórca szczegółowych map ziem polskich, autor Opisu Ukrainy]. [przypis autorski]
piechotnik (daw.) — piechur. [przypis edytorski]
piechotnik — dziś: pieszy. [przypis edytorski]
piechotni — żołnierze piesi, piechota. [przypis edytorski]
piechtą (daw.) — na piechotę. [przypis edytorski]
piechtą (pot.) — pieszo. [przypis edytorski]
piechta (daw.) — piechur. [przypis edytorski]
piechtami (gw.) — pieszo, na piechotę. [przypis edytorski]
piec niepolewany — piec zbudowany z cegieł lub gliny, bez ozdoby emaliowanych kafli, skromny, ubogi. [przypis edytorski]
piec raki (daw.) — czerwienić się. [przypis edytorski]
pie credimus (łac.) — pobożnie wierzymy. [przypis redakcyjny]
piec (starop.) — tu: loch. [przypis edytorski]
piecuch (daw.) — leniuch, próżniak, wygodniś. [przypis edytorski]
piecyk szamotowy — piecyk wykonany z szamoty; szamot a. szamota: ogniotrwała glina, wypalona w wysokiej temperaturze i zmielona, używana jako dodatek przy wytwarzaniu materiałów ogniotrwałych. [przypis edytorski]
piecysko (gw.) — forma augmentatywna od piec; wielki piec. [przypis edytorski]
pieczątce. [przypis redakcyjny]
piecza (daw.) — opieka, kontrola. [przypis edytorski]
piecza (daw.) — opieka. [przypis edytorski]
piecza (daw.) — staranie (o coś). [przypis redakcyjny]
piecza — opieka a. dozór. [przypis edytorski]
piecza — opieka. [przypis edytorski]
pieczara — chodzi o Jaskinię pod Pisaną. [przypis edytorski]
pieczara Pana — na półn. stoku Akropoli; w niej Apollo schwytał Kreuzę i zapłodnił. Syn Kreuzy, Ion, wnuk Erechtheusa, od którego wywodzi się plemię Jonów. [przypis tłumacza]
Pieczara wykuta jest ręką ludzką — w rzeczywistości jest to naturalna grota. [przypis edytorski]
pieczara zbójców — chodzi zapewne o tzw. Okna Zbójnickie Niżne w skałach Organów. [przypis edytorski]
piecza — staranie, troskliwość. [przypis edytorski]
piecza (starop.) — wzgląd. [przypis redakcyjny]
piecza — troska, opieka. [przypis redakcyjny]
Pieczęć twoją, sznur twój — «Sygnet, którym pieczętujesz [rzeczy] i płaszcz, którym się okrywasz», zob. Raszi do 38:18. [przypis edytorski]
pieczęć umysłu buddy — w chińskim buddyzmie chan jak i japońskim zen znak autentycznego przekazu między nauczycielem a uczniem. W obydwu tradycjach podkreśla się nieprzerwany przekaz przebudzonego umysłu Buddy Śākyamuniego z mistrza na ucznia bez polegania na słowie pisanym (chiń. buli wenzi, jap. furyū monji). Taki przekaz z umysłu do umysłu (chiń. yixin chuanxin, jap. ishin denshin) porównywany jest do pozawerbalnej komunikacji, jaka zachodzi podczas użycia pieczęci, (często używanej w Azji Wschodniej) jako swoistej sygnatury, którą odciskamy na papierze. Za wzór tego, przebudzony umysł mistrza odciska się dokładnie w taki sam sposób w umyśle ucznia. Zrozumienie Dharmy przez adepta zostaje formalnie poświadczone i udokumentowane przez mistrza za pomocą tzw. pieczęci potwierdzenia (chiń. yinke, jap. inka). [przypis tłumacza]
pieczętować się — używać herbu lub swojego znaku rozpoznawczego. [przypis edytorski]
Pieczeń na półmisku, jakby przygotowana na stypę — w oryginale wykorzystano określenie funereal baked meats, użyte także przez Hamleta (Hamlet, akt I, scena 2). [przypis edytorski]
pieczeniarka — kobieta mająca skłonności do żywienia się cudzym kosztem, lubiąca dobrze zjeść na cudzy koszt. [przypis edytorski]
pieczeniarz — człowiek mający zwyczaj żywić się i dobrze żyć cudzym kosztem; darmozjad; także: osoba, która szuka towarzystwa osób możnych i dla zysku schlebia im i usługuje. [przypis edytorski]
pieczeniarz — człowiek nawykły żywić się cudzym kosztem, lubiący wygodnie żyć z cudzej pracy; darmozjad. [przypis edytorski]
pieczeniarz — człowiek wygodnie żyjący na cudzy koszt. [przypis edytorski]
pieczeniarz — człowiek wygodnie żyjący na cudzy koszt. [przypis edytorski]
pieczeniarz — spryciarz, który korzysta z cudzego majątku. [przypis edytorski]
pieczeniarz — ubogi krewny żyjący u zamożnej rodziny szlacheckiej na „łaskawym chlebie”, odwdzięczający się usługami domowymi; także: osoba żyjąca wygodnie na czyjś koszt. [przypis edytorski]
pieczołowanie (daw.) — staranność, dbałość. [przypis edytorski]
pieczołowanie (daw.) — staranność, pieczołowitość, dbałość. [przypis edytorski]
pieczołowanie — opieka nad czymś, staranie o coś. [przypis edytorski]
pieczołowitość — troska, ostrożność, dokładność. [przypis edytorski]
Pieczoryn — bohater powieści Lermontowa Bohater naszych czasów (1837–1840), rozczarowany bezsensem swojego życia indywidualista, który potrafi tylko unieszczęśliwiać innych. [przypis edytorski]
Pieczyngowie — związek plemion, które w VIII–XI w. wędrowały z Azji Środkowej na zachód; walczyli początkowo z Ujgurami, następnie z Madziarami, a po upadku Kaganatu Chazarskiego z Rusią. W XI w. osiedli na zach. wybrzeżach Morza Czarnego i niepokoili Turcję. W następnych wiekach stracili tożsamość kulturową. W wyprawie kijowskiej 1018 r. byli sprzymierzeńcami Bolesława Chrobrego. [przypis edytorski]
Pieczyngowie — związek plemion, które w VIII-XI w. wędrowały z Azji Środkowej na zachód; walczyli początkowo z Ujgurami, następnie z Madziarami, a po upadku Kaganatu Chazarskiego z Rusią. W XI w. osiedli na zach. wybrzeżach Morza Czarnego i niepokoili Turcję. W następnych wiekach stracili tożsamość kulturową. [przypis edytorski]
pieczyste — pieczone mięso. [przypis edytorski]
pieczywo — czyli „to, co upieczone”, tu chodzi o pieczeń z mięsa żubra (dziś pieczywo oznacza chleb i bułki, zaś pieczone mięso to: pieczyste). [przypis edytorski]
pied-à-terre (fr. dosł.: stopa na ziemi) — niewielkie mieszkanie, z którego korzysta się od czasu do czasu. [przypis edytorski]
pie defunctis (łac.) — pobożnie zmarłym. [przypis redakcyjny]
piedestał — cokól, postument. [przypis edytorski]
piegża — mały ptak wędrowny. [przypis edytorski]
