Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | francuski | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | matematyka | medyczne | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | żeglarskie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4178 przypisów.
razu — cios, uderzenie. [przypis edytorski]
raz — uderzenie lub sytuacja, wypadek. [przypis edytorski]
razura (daw.) — zakład fryzjerski. [przypis edytorski]
raz w kielo czas (gw.) — raz co jakiś czas. [przypis edytorski]
raz w raz — dziś w znaczeniu: raz za razem. [przypis edytorski]
raz wraz — raz po raz; często. [przypis edytorski]
raz wraz — raz po raz. [przypis edytorski]
raz w raz — raz po raz, raz za razem. [przypis edytorski]
raz w raz — raz za razem; co chwila. [przypis edytorski]
raz w raz — raz za razem. [przypis edytorski]
raz wtóry — tu: na drugi raz; następnym razem. [przypis edytorski]
Raz wzbiera we mnie nadzieja, raz jestem niespokojna (…) coś przyjdzie: miłość lub wojna… — w maju 1939 roku istniały poważne obawy, że Polska może stać się celem agresji ze strony nazistowskich Niemiec. Od czasu dojścia Hitlera do władzy w 1933 r. Niemcy naruszały traktaty i granice ustalone po zakończeniu I wojny światowej. Dokonały aneksji Austrii w roku 1938 (tzw. Anschluss) i części Czechosłowacji (okupacja Sudetów), co wywołało obawy co do możliwości dalszych ekspansji terytorialnych. Niemcy podważały także niezależność Wolnego Miasta Gdańska, które od zakończenia I wojny światowej na mocy traktatu wersalskiego miało odrębny status i podlegało zarządowi Ligi Narodów. Hitler uważał Gdańsk za niemieckie miasto i dążył do przyłączenia go do Rzeszy.
28 kwietnia 1939 r. odbyło się dotyczące tej kwestii spotkanie między ministrem spraw zagranicznych Polski Józefem Beckiem a ministrem spraw zagranicznych III Rzeszy Joachimem von Ribbentropem. Ribbentrop przedstawił żądanie dostępu Niemiec do terytorium Polski przez Korytarz Pomorski. Propozycja zakładała m.in. przyłączenie Wolnego Miasta Gdańska do III Rzeszy i budowę eksterytorialnego traktu łączącego Niemcy z Prusami Wschodnimi, co umożliwiłoby bezpośredni dostęp do Morza Bałtyckiego. Józef Beck odrzucił propozycję niemiecką, argumentując, że stanowiłaby ona naruszenie niezawisłości i suwerenności Polski. Spotkanie nie przyniosło żadnego rozwiązania ani porozumienia, a napięcie między Polską a Niemcami nadal wzrastało. W maju 1939 Francja i Wielka Brytania przedstawiły plan wsparcia Polski. Zakładał, że w przypadku konfliktu zbrojnego między Polską a Niemcami Francja i Wielka Brytania udzielą Polsce militarnego wsparcia. Brytyjska Royal Navy miała ochronić polskie szlaki morskie i zapewnić transport wojskowy oraz dostawy zaopatrzenia do Polski. Francja z kolei zobowiązywała się do przeprowadzenia ofensywy na zachodniej granicy Niemiec, w celu odciągnięcia sił niemieckich od Polski.
Ta deklaracja spowodowała przypływ nadziei wśród mieszkańców Polski. Antoni Słonimski opublikował w tym czasie w „Wiadomościach Literackich” wiersz Maj 1939, zaczynający się do słów:
„Gdy chmury płynące z zachodu
Niosły nam piorun ognisty
W tej wiośnie deszczu i chłodu
wypiękniał mój kraj ojczysty”
entuzjastycznie witający braterskie wsparcie Francji i Wielkiej Brytanii. Wiersz Zuzanny Ginczanki opublikowany kilka tygodni później w tym samym piśmie („Wiadomości Literackie” 2 lipca 1939, nr 28, s. 1.) jest swego rodzaju polemiką z tym nastrojem.
[przypis edytorski]
razy (starop.) — ciosy, uderzenia. [przypis edytorski]
razy (starop. forma) — dziś N.lm: razami; ciosami. [przypis edytorski]
razzia (fr. z ar.) — najazd, napaść łupieżcza. [przypis edytorski]
Razzia (niem.) — obława policyjna. [przypis edytorski]
rb. — roku bieżącego. [przypis edytorski]
Rdzę (…)/ Na Omfalii igle/ Od krwią wilgotnych Herkulesa palców — według mit. gr. Herkules, kupiony na targu niewolników przez królową Lidii Omfale, przebywał u niej w służbie przez trzy lata, wykonywał kobiece prace i był przebrany w kobiece szaty. Pobyt u Omfale wiąże się więc ze zniewieścieniem herosa, który w tym czasie przelewał krew nie w bohaterskich zmaganiach, ale kłując się igłą przy szyciu. [przypis edytorski]
rdzeń [ta] — dziś r.m.: ten rdzeń. [przypis edytorski]
rdzewiące — dziś popr.: rdzewiejące. [przypis edytorski]
rębacz — (daw., gw.) drwal. [przypis edytorski]
rębajło — człowiek dobrze walczący białą bronią. [przypis edytorski]
rębajło (daw.) — człowiek często się pojedynkujący. [przypis edytorski]
rębajło (daw.) — człowiek dobrze walczący białą bronią. [przypis edytorski]
ręcami (gw.) — popr. forma N. lm: rękami. Forma ręcami może być utworzona przez dziecko spontanicznie na podstawie formy ręce, ale może też być cytatem z wypowiedzi posługującej się gwarą służącej. [przypis edytorski]
ręcami (gw.) — rękami. [przypis edytorski]
ręce obciągnięte — tu zapewne: wyprostowane, wyciągnięte wzdłuż ciała. [przypis edytorski]
ręce w małdrzyk, a buzia w ciup — trawestacja kwestii z powieści Sienkiewicza, ujmującej sentencjonalnie pożądaną postawę skromnej i porządnej panny (o Zosi w Panu Wołodyjowskim). [przypis edytorski]
Ręce za lud walczące — istnieje również inna wersja wiersza zaczynająca się wersami: „Gęby za lud krzyczące sam lud w końcu znudzą,/ I twarze lud bawiące na końcu lud znudzą”. [przypis edytorski]
ręce złamać — dziś: załamać ręce. [przypis edytorski]
ręce z wełny — rękawice. [przypis edytorski]
ręczyny — dziś: rączyny; małe rączki. [przypis edytorski]
rėdyba — administracija, valdyba. [przypis edytorski]
rėdystė — valdžia. [przypis edytorski]
rėdyti — puošti. [przypis edytorski]
rėdytis — puoštis. [przypis edytorski]
rėdyti — vilkti, rengti drabužiais. [przypis edytorski]
rędzinny — przym. od rędzina: gleba powstała na skałach wapiennych, dość dobra, jednak często stosunkowo trudna w uprawie ze względu na skaliste podłoże. [przypis edytorski]
Réflexions — Réflexions sur la violence, dzieło Sorela z 1908 r. [przypis edytorski]
régime (fr.) — tu: rygor. [przypis edytorski]
régime (fr.) — ustrój. [przypis edytorski]
régiment (fr.) — pułk. [przypis edytorski]
Régnier, Henri-François-Joseph de (1864–1936) — poeta i pisarz fr., przedstawiciel symbolizmu; z wykształcenia prawnik, uważany za jednego z najbardziej liczących się poetów francuskich początków XX wieku, członek Akademii Francuskiej (od 1911). [przypis edytorski]
Réjane, Gabrielle (1856–1920) — jedna z najpopularniejszych francuskich aktorek początku XX w. [przypis edytorski]
ręką czynić (daw.) — pojedynkować się. [przypis edytorski]
ręką, krwią niewinną plugawą (starop.) — tzn. ręką splugawioną niewinną krwią; ręką splugawioną przez rozlew niewinnej krwi. [przypis edytorski]
ręka jego przeciw wszystkim, a ręka wszystkich przeciw niemu — będzie to człowiek lubiący pustynie i polowania na zwierzęta, ale także rozbójnik, skłócony ze wszystkimi, zob. Raszi do 16:12. [przypis edytorski]
rękawek — mufka; sens: w sam raz taki, żeby zmieścił się w mufce i grzał ręce. [przypis edytorski]
rękawicznik — rzemieślnik zajmujący się wyrobem rękawiczek. [przypis edytorski]
rękę ci tylko ściągnąć już po niego — wystarczy, że wyciągniesz po nie rękę. [przypis edytorski]
rękęm i umysł niosła (starop.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: rękę i umysł niosłam. [przypis edytorski]
rękę skinie — dziś raczej: ręką skinie. [przypis edytorski]
ręki ludzkiemi — dziś popr. forma N. lm: rękami ludzkimi. [przypis edytorski]
rękóm — dziś popr. forma C. lm: rękom. [przypis edytorski]
rękoczynny — działający z pomocą rąk, posługujący się rękoma. [przypis edytorski]
rękoczyn — tu: działanie wykonane za pomocą rąk. [przypis edytorski]
rękodajny (daw.) — sługa. [przypis edytorski]
rękodajny — dworzanin, którego zadaniem było podawać rękę pani czy panu przy wysiadaniu z powozu, wstawaniu itp. [przypis edytorski]
rękodajny — dworzanin, którego zadaniem było podawać rękę pani czy panu przy wysiadaniu z powozu, wstawaniu itp. [przypis edytorski]
rękodajny — szlachcic pozostający na służbie na mocy dobrowolnej umowy. [przypis edytorski]
rękodajny — w dawnej Polsce: dworzanin szlacheckiego pochodzenia pełniący służbę na dworze magnackim; w oryginale: yeoman, termin oznaczający w średniowieczu średniej rangi członka świty króla lub wielmoży, poświadczony od XIV w. [przypis edytorski]
rękodzieło — tu: zakład przetwórstwa. [przypis edytorski]
rękodzielnia (daw.) — manufaktura, zakład produkcyjny bazujący na pracy ręcznej. [przypis edytorski]
rękojemstwo (daw.) — poręczenie. [przypis edytorski]
rękojemstwo — dziś: rękojmia, poręczenie. [przypis edytorski]
rękojeść — uchwyt narzędzia zakończonego ostrą częścią, np. miecza. [przypis edytorski]
rękojmia (daw.) — gwarancja. [przypis edytorski]
rękojmia (daw.) — poręczenie, gwarancja. [przypis edytorski]
rękojmia — gwarancja. [przypis edytorski]
rękojmia — gwarancja. [przypis edytorski]
rękojmia — poręczenie, gwarancja. [przypis edytorski]
rękojmia — poręczenie, zagwarantowanie czegoś, zapewnienie o czymś. [przypis edytorski]
rękojmia — poświadczenie, zapewnienie. [przypis edytorski]
rękopism — dziś popr.: rękopis. [przypis edytorski]
rękopism — dziś: rękopis. [przypis edytorski]
rękopis starego wierszyka, idiotycznego zresztą, który znacie ze Słówek: Ludmiła — w tym miejscu w publikacji źródłowej zamieszczono reprodukcję austriackiego formularza, a obok rękopis wiersza Ludmiła; podpis pod reprodukcją: Znaleziony rękopis utworu Boya, lekarza kolejowego. [przypis edytorski]
Rękopisy (oznaczenia) — Z = rkps bibl. hr. Zamojskich w Warszawie; P = rkps bibl. Poturzyckiej hr. Dzieduszyckich we Lwowie; J = rkps bibl. Jagiellońskiej, w Krakowie; C = rkps bibl. ks. Czartoryskich w Krakowie; D = rkps bibl. hr. Tarnowskich w Dzikowie; S = rkps miejskiej t. z. Szersznikowskiej (Scherschnicksche Stadtbibliothek) w Cieszynie; B = rkps bibl. hr. Baworowskich we Lwowie; W = rkps bibl. uniwersyteckiej w Warszawie. [przypis edytorski]
ręku (daw. forma) — dziś D.lp: (z) ręki. [przypis edytorski]
ręku — dziś: rąk. [przypis edytorski]
ręku (starop. forma) — daw. forma liczby podwójnej; dziś D.lm: (z) rąk. [przypis edytorski]
ręku (starop. forma) — dziś D.lp: (z) ręki. [przypis edytorski]
Rémusat, Claire Élisabeth Jeanne Gravier de Vergennes de (1780–1821) — francuska pisarka i pamiętnikarka, dama dworu cesarzowej Józefiny. [przypis edytorski]
Rénan, Ernest (1823–1892) — fr. pisarz, historyk, filolog, orientalista, filozof, historyk religii; najsławniejszą jego książką był Żywot Jezusa (1863, wyd. pol. 1904), stanowiący pierwszą część Historii początków chrześcijaństwa (1863–1883), wśród odbiorców sensację i ożywienie spowodowało sceptyczne, demitologizujące i całkowicie świeckie podejście do poruszanego tematu. Rénan wydał również wspomnienia (Souvenirs d'enfance et de jeunesse 1883), wątpliwe jednak, aby do nich odnosiła się wzmianka bohaterki Pamiętnika pani Hanki. [przypis edytorski]
résumé (fr.) — streszczenie. [przypis edytorski]
rėtis — ant lanko aptrauktas tinkliukas miltams, grūdams ir kt. sijoti. [przypis edytorski]
rėtis — graižas su aptrauktų tinkliuku miltams, grūdams ar kt. sijoti. [przypis edytorski]
rętszy (daw.) — bardziej rączy; szybszy. [przypis edytorski]
rėvas — vandens kritimas užtvankoje. [przypis edytorski]
rėžis — žemės ruožas. [przypis edytorski]
Reade, William Winwood, (1838–1875) — brytyjski historyk, powieściopisarz i filozof; autor m.in. historii powszechnej pt. Martyrdom of Man (Męczeństwo człowieka, 1872). [przypis edytorski]
reading-room (ang.) — czytelnia, biblioteka. [przypis edytorski]
reading room (ang.) — czytelnia. [przypis edytorski]
ready (ang.) — gotowy, gotowi. [przypis edytorski]
reakcji arystokratycznej w roku 403 — podczas rządów tzw. trzydziestu tyranów, oligarchicznej komisji narzuconej przez Spartę Atenom po ich klęsce w wojnie peloponeskiej w 404 p.n.e.; komisja wprowadziła rządy terroru, po 8 miesiącach została obalona przez oddziały złożone z prodemokratycznych wygnańców. [przypis edytorski]
reakcjonista — przeciwnik wszelkich zmian społeczno-politycznych. [przypis edytorski]
real champaign (ang.) — popr.: real champagne. [przypis edytorski]
real — dawna srebrna moneta hiszpańska. [przypis edytorski]
real estate business (ang.) — biznes nieruchomości. [przypis edytorski]
realiter (łac.) — naprawdę, rzeczywiście. [przypis edytorski]
reality TV — typ programów telewizyjnych, zwykle w postaci konkursu, mający z założenia pokazywać nieinscenizowane sceny z prawdziwego życia, w których występują osoby niezwiązane zawodowo z telewizją; istotą reality TV jest postawienie widza w roli podglądacza. [przypis edytorski]
