Przypisy

sczeznąć — zmniejszyć się, osłabnąć; przestać istnieć, zniknąć. [przypis edytorski]

sczołgać się — dziś: przeczołgać się. [przypis edytorski]

sczynić (daw.) — zrobić. [przypis edytorski]

sczynki (gw.) — plewy. [przypis edytorski]

sdajus'! (ros.) — poddaje się. [przypis edytorski]

SDG — (z niem.) Sanitatsdienstgrade, sanitariusz SS. [przypis edytorski]

SDP (niem. Sozialdemokratische Partei Deutschlands) — Socjaldemokratyczna Partia Niemiec; założona w 1875, najstarsza z działających w Niemczech partia polityczna, mająca profil centrolewicowy. [przypis edytorski]

SD — skrót od socjaldemokracja. [przypis edytorski]

Sébastiani, Horace (1772–1851) — francuski wojskowy, dyplomata i polityk; generał dywizji, marszałek Francji. [przypis edytorski]

sėbrai — draugai, bičiuliai. [przypis edytorski]

sėbras (brus.) — blogų darbų dalyvis, bendrininkas. [przypis edytorski]

sėdėti ant vietos — sėdeti vietoje, nieko neveikti. [przypis edytorski]

sędomierski — dziś popr.: sandomierski. [przypis edytorski]

sėdyklė — sėdynė. [przypis edytorski]

sędźtwo a. sędztwo (daw.) — także: sęstwo; sędziostwo, urząd sędziego. [przypis edytorski]

sędzia pijących — magister bibendi, rex bibendi a. arbiter bibendi, osoba kierująca przebiegiem uczty, w tym tempem i kolejnością wznoszenia toastów. [przypis edytorski]

sędzia pokoju — w krajach anglosaskich: sędzia najniższej instancji; należą do niego sprawy cywilne mniejszej wagi i drobne wykroczenia. [przypis edytorski]

sędzia pokoju — wybieralny sędzia najniższej instancji, orzekający o winie w sprawach drobnych przestępstw i wykroczeń. [przypis edytorski]

sędzie — dziś: sędziowie. [przypis edytorski]

sędzielizna (daw.) — siwizna (tu mowa o śniegu bądź szadzi na gałęziach). [przypis edytorski]

sędzielizna (daw.) — szron. [przypis edytorski]

Sędziwój z Ostroroga (1375–1441) — wojewoda poznański w latach 1406–1441, włączony do sztabu Jagiełły w czasie wojny polsko-krzyżackiej. [przypis edytorski]

sędziwszy — starszy. [przypis edytorski]

sędziwy — bardzo stary. [przypis edytorski]

sędziwy (książk.) — bardzo stary, taki, który żyje już bardzo długo. [przypis edytorski]

sędziwy — stary. [przypis edytorski]

Séguier, Pierre (1588–1672) — francuski polityk, od 1635 kanclerz Francji. [przypis edytorski]

Ségur, Philippe Paul de (1780–1873) — francuski wojskowy i historyk, adiutant Napoleona. [przypis edytorski]

sękacz — tu: sękaty kij. [przypis edytorski]

sękiel a. szenkiel (z niem. Schenkel) — wystająca z piasty część osi, na której obraca się koło wozu. [przypis edytorski]

sękiel a. szenkiel (z niem. Schenkel) — wystająca z piasty część osi, na której obraca się koło wozu. [przypis edytorski]

sękiel (daw., gw.) — część osi, na której obraca się koło. [przypis edytorski]

Sękowski, Józef (1800–1858) — polski egiptolog, poeta, profesor uniwersytetu w Petersburgu, carski cenzor. [przypis edytorski]

sęk — tu: problem. [przypis edytorski]

sęp (gw.) — zasępienie, zmartwienie. [przypis edytorski]

sępić (daw.) — zaciemniać. [przypis edytorski]

sępny (daw.) — ponury, posępny, zasępiony. [przypis edytorski]

sępów urubu (Cathartes atratus) — w ob. klasyfikacji: Coragyps atratus, sępnik czarny (urubu czarny), ptak z rodziny kondorów o czarnym upierzeniu, występujący w Ameryce Środkowej i Południowej. [przypis edytorski]

sępu — dziś popr. forma C. lp: sępowi. [przypis edytorski]

sępu — dziś popr. forma D.lp: sępa. [przypis edytorski]

sępy — dziś popr. N. lm: sępami. [przypis edytorski]

sęstwo — urząd sędziowski. [przypis edytorski]

Sę-Symonistka (właśc. saintsimonistka) — wyznawczyni doktryny Henri de Saint-Simona (1760–1825), socjalisty utopijnego, głoszącego ideały braterstwa i równości (najważniejsze dzieła: Système industriel; Catéchisme industriel; Nouveau Christianisme); tu przen. oznacza żartobliwie tyle, co: rewolucjonistka, feministka. [przypis edytorski]

Sèvres — miejscowość i gmina we Francji, w regionie Île-de-France, departament Hauts-de-Seine. [przypis edytorski]

Sèvres — miejscowość i gmina w płn. Francji, przepływa przez nią Sekwana. [przypis edytorski]

sealskin (ang.) — futro z foki. [przypis edytorski]

Sea Service (ang.) — Służba Morska. [przypis edytorski]

season (ang.) — pora roku; sezon. [przypis edytorski]

Sebak — dziś: Sobek, Sebek, bóg krokodyl, władający wodą. Centrum jego kultu była oaza Fajum. [przypis edytorski]

Sebastian Cabot (ok. 1476–1557) — ang. żeglarz i odkrywca pochodzenia włoskiego. [przypis edytorski]

Sebastian — imię to (podobnie jak: Ariel, Mediolan) w tym tłumaczeniu w partiach wierszem należy czytać dla zachowania rytmu wiersza jak wyraz czterosylabowy: Sebastyjan; a za tym również inne formy odmiany: Sebastyjanie itd. [przypis edytorski]

Sebastian Storck — wspominana w przypisie powyżej książka Bensona. [przypis edytorski]

sebastopolski żołnierz, dziś popr.: sewastopolski — żołnierz, który brał udział w ciężkich walkach w obronie oblężonego Sewastopola podczas wojny krymskiej (1853–1856). [przypis edytorski]

Sebituane a. Sebetwane (ok. 1790–1851) – wódz afrykański, założyciel i król potężnego ludu Makololów w ob. płd.-zach. Zambii. [przypis edytorski]

Sebt-Het — Ka-Heseb, 11. nom Dolnego Egiptu, w centralnej części Delty. [przypis edytorski]

Sebyła, Władysław (1902–1940) — poeta, oficer piechoty zamordowany w Katyniu. [przypis edytorski]

seccare (łac.) — naprzykrzać się, zaczepiać. [przypis edytorski]

Secchi, Angelo (1818–1878) — włoski uczony i jezuita, zajmujący się fizyką, matematyką i astronomią. [przypis edytorski]

secesja (łac. secessio: wycofania się, odstąpienie) — zerwanie (stosunków), odłączenie się (części ziem od reszty jakiegoś kraju) itp., a także: nazwa odrębnego stylu w sztuce na przełomie XIX i XX wieku; Dulskiej chodzi jednak zapewne o scysję z konduktorem, a więc sprzeczkę, konflikt (z łac. scindere: rozszczepiać). [przypis edytorski]

secesyjny — tu: wykonany w stylu secesji (art nouveau), z przełomu XIX i XX w., charakteryzującym się stosowaniem płynnych, falistych linii oraz bogatej ornamentyki, zwłaszcza roślinnej. [przypis edytorski]

sec (fr.) — wytrawne (wino). [przypis edytorski]

Sechem — gr. Letopolis, stolica miasto 2. nomu Dolnego Egiptu, położona ok. 60 km na południowy zachód od Bubastis. [przypis edytorski]

sechs Bier — (z niem., bł.) sześć piw. Poprawnie w języku niemieckim: sechs Biere. [przypis edytorski]

Sechs Wagen Zuchtschweine (niem.) — sześć wagonów świń hodowlanych. [przypis edytorski]

secina (daw.) — setka. [przypis edytorski]

secina (dwa.) — setka. [przypis edytorski]

secina — dziś: setka. [przypis edytorski]

secina — setka; liczna gromada. [przypis edytorski]

secina — setka. [przypis edytorski]

secina — tu: oddział wojska, setka. [przypis edytorski]

seconde personnalite narcotique (fr.) — druga, narkotyczna osobowość. [przypis edytorski]

second offender (ang.; lm: offenders) — osoba, która po raz drugi popełniła przestępstwo. [przypis edytorski]

Secrétan, Charles (1815–1895) — szwajcarski filozof. [przypis edytorski]

Secretan, Charles (1815–1895) — szwajcarski filozof. [przypis edytorski]

secretarius (łac.) — sekretarz. [przypis edytorski]

secundo (łac.) — po drugie. [przypis edytorski]

secundo (łac.) — po drugie. [przypis edytorski]

secundo voto (łac.) — z drugiego małżeństwa. [przypis edytorski]

secundum artem (łac.) — zgodnie ze sztuką. [przypis edytorski]

secundum Joannem (łac.) — według Jana; zapewne fragment liturgicznej formuły: Sequentia sancti Evangelii secundum Joannem (słowa Ewangelii według świętego Jana) albo też odniesienie do muzycznej Pasji wg św. Jana (łac. Passio secundum Joannem) autorstwa Johanna (Jana) Sebastiana Bacha, ulubionego kompozytora Gałczyńskiego. [przypis edytorski]

Secundum magnam misericordiam Tuam (łac.) — „według Twego wielkiego miłosierdzia”; fragment pieśni religijnej Miserere, opartej na biblijnym Psalmie 50., do której ok. 1630 r. muzykę skomponował Gregorio Allegri (1582–1652). [przypis edytorski]

secundum ordinem (łac.) — w dalszej kolejności. [przypis edytorski]

Securae sunt nostrae vitae… (łac.) — Bezpieczne są nasze życia, jesteśmy bowiem sodomitami, tylko od ognia zginiemy, tralalali. [przypis edytorski]

Sed alia tempora (łac.) — Lecz czasy inne. [przypis edytorski]

Sedan — bitwa pod Sedanem, stoczona 1 września 1870, w wyniku której do pruskiej niewoli dostał się cesarz Napoleon III. [przypis edytorski]

Sedan — francuska miejscowość i gmina w regionie Grand Est, w departamencie Ardeny. [przypis edytorski]

Sedan — miejscowość i gmina we Francji, w regionie Grand Est, w departamencie Ardeny; znana z powodu bitwy, która miała tu miejsce 1 i 2 września 1870 roku podczas wojny francusko-pruskiej. [przypis edytorski]

Sedan — miejscowość w płn. Francji, przy granicy z Belgią; w 1870 pod Sedanem cesarz fr. Napoleon III poddał się wojskom niemieckim, pozostawiając im wolną drogę do Paryża, czego konsekwencją był wybuch Komuny Paryskiej. [przypis edytorski]

Sedan — miejscowość w płn. Francji, przy granicy z Belgią; w 1870 r. pod Sedanem cesarz fr. Napoleon III poddał się wojskom niemieckim, pozostawiając im wolną drogę do Paryża, czego konsekwencją był wybuch Komuny Paryskiej. [przypis edytorski]

Sedan — tj. bitwa pod Sedanem w 1870 r., w czasie wojny prusko-francuskiej, zakończona klęską armii fr. pod dowództwem Napoleona III. [przypis edytorski]

sedatyw — środek uspokajający. [przypis edytorski]

Sedecjasz (…) patrzeć musiał na zburzenie miasta wraz ze świątynią — wg 2 Krl 25, 1–10 Sedecjasz uciekł z oblężonej, głodującej Jerozolimy, został schwytany do niewoli, na rozkaz Nabuchodonozora oślepiony i uprowadzony do Babilonii, a zburzenie miasta i świątyni nastąpiło miesiąc później, nie mógł go więc oglądać. [przypis edytorski]

Sedens in coelis ridet (łac.) — Ten, który zasiada w niebiosach, śmieje się (o naigrawaniu się Boga z ludzkich uzurpacji i buntów przeciw niemu i jego wybrańcowi na tronie; cytat z łacińskiego przekładu biblijnego Psalmu II, 4); Dawid mówi tak w psalmie: autorstwo utworów zgromadzonych w Księdze Psalmów przypisuje się biblijnemu Dawidowi, królowi Izraela. [przypis edytorski]

sedenteria — prawdop. pseudonaukowe określenie biegunki, z łac. sedere, tj. siedzieć. [przypis edytorski]

seder — (hebr. porządek; z jid. sejder) uroczysta wieczerza pierwszego dnia święta Pesach. [przypis edytorski]

seder — uroczysta wieczerza podczas święta Pesach (Paschy). [przypis edytorski]

sedes (z łac. sedeo, sedere: siedzieć) — tu w znaczeniu ogólnym, bliskim łacińskiemu źródłu słowa: miejsce, na którym się siedzi. [przypis edytorski]

Sed iam nox humida… Incipiam (łac.) — tymczasem już noc wilgotna zasnuwa niebo i spadające gwiazdy namawiają do snów, ale jeśli tak wielka chęć poznać nasze przygody, zaczynam (cytat z Eneidy Wergiliusza; tłum. W.L.). [przypis edytorski]

sedia (z wł.) — krzesło, siedzisko. [przypis edytorski]

Sed libera nos a malo (łac.) — Ale zbaw (dosł. uwolnij) nas ode złego. [przypis edytorski]