Przypisy

spadek — tu: upadek. [przypis edytorski]

spadła pani trzy razy z ambony — z ambony, tj. mównicy w kościele ogłaszano przez trzy tygodnie z rzędu zapowiedzi ślubu, wymieniając z nazwiska pannę i kawalera mających zawrzeć związek małżeński. [przypis edytorski]

spadnienie — dziś: spadnięcie; upadek. [przypis edytorski]

spah a. spahis — żołnierz ciężkiej jazdy tureckiej. [przypis edytorski]

spahij — jeździec nieregularnej jazdy tureckiej. [przypis edytorski]

spahij — żołnierz nieregularnej jazdy tureckiej. [przypis edytorski]

spahisi — francuskie oddziały kolonialnej lekkiej kawalerii, werbowane spośród berberyjskich i arabskich mieszkańców francuskich posiadłości w Afryce Północnej. [przypis edytorski]

spah, właśc. spahis — żołnierz ciężkiej jazdy tureckiej. [przypis edytorski]

spajać — łączyć. [przypis edytorski]

spakainas (brus., lenk.) — ramus. [przypis edytorski]

Spała — osada letniskowa w województwie łódzkim, w powiecie tomaszowskim; w dwudziestoleciu międzywojennym letnia rezydencja prezydentów Rzeczypospolitej. [przypis edytorski]

spałaż — skrócone: spała że; czy spała. [przypis edytorski]

spał pod namioty (starop. forma) — dziś N.lm: (…) pod namiotami. [przypis edytorski]

spaląć — spalą cię (w tym zdaniu -ć jest jednocześnie skróconą od: -ci partykułą wzmacniającą). [przypis edytorski]

Spalato a. Split — miasto w płd.-zach. części Chorwacji. [przypis edytorski]

Spalato — w spisie treści wiersz występuje pod tytułem gorąc. [przypis edytorski]

spalenie Reichstagu — Wydarzenie to, do którego doszło 27 lutego 1933 r., posłużyło za pretekst do pełnego przejęcia władzy przez NSDAP. [przypis edytorski]

spaleni — nawiązanie do obrzędu palenia ciał zmarłych na stosie pogrzebowym. [przypis edytorski]

spalis — minant atsiskiriantis nuo pluošto linų sumedėjusio stiebo šapelis. [przypis edytorski]

Spallanzani, Pasteur — Lazzaro Spallanzani (1729–1799) — włoski przyrodnik, prowadził m.in. badania nad mikroorganizmami, wykazując, że są to żywe organizmy, a nie cząsteczki dające organizmom siłę życiową, oraz odkrył zdolność części z nich do życia w warunkach beztlenowych; Ludwik Pasteur (1822–1895): francuski chemik i twórca podstaw mikrobiologii, wykazał, że procesy fermentacyjne są wywoływane przez drobnoustroje, badał mikroorganizmy występujące w powietrzu, co obaliło ostatecznie teorię samorództwa, wynalazł pasteryzację (niszczenia zawartych w żywności drobnoustrojów przez ogrzewanie); jego badania przyczyniły się do opracowania szczepionki ochronnej dla ludzi przeciwko wściekliźnie. [przypis edytorski]

spalonych deszczem siarki — tak jak biblijne miasta Sodoma i Gomora, zniszczone deszczem ognia i siarki przez Boga za niegodziwości i złamanie prawa gościnności wobec podróżnych-aniołów. [przypis edytorski]

Spa — miasto uzdrowiskowe w Belgii, w prowincji Liège, znane ze źródeł mineralnych. [przypis edytorski]

spamięcić (neol.) — upamiętnić. [przypis edytorski]

spamiętać się — opamiętać się; powstrzymać się. [przypis edytorski]

spancer właśc. spencer (ang.) — krótki kaftan. [przypis edytorski]

spaniałomyślnej — dziś popr.: wspaniałomyślnej. [przypis edytorski]

spaniałomyślność — dziś: wspaniałomyślność. [przypis edytorski]

spaniale (gw.) — wspaniale. [przypis edytorski]

spaniele king charles — rasa angielskich psów do towarzystwa, nosząca nazwę na cześć króla Karola II Stuarta (1630–1685), który przyczynił się do jej rozpropagowania. [przypis edytorski]

Spanish Town — miasto na Jamajce, w zespole miejskim Kingston. [przypis edytorski]

Spanner, Rudolf (1895–1960) — członek NSDAP, patolog i profesor medycyny w gdańskim Instytucie Anatomii Akademii Medycznej; jeden z lekarzy odpowiedzialnych za produkcję „mydła z ludzi” przez nazistów w okresie II wojny światowej. [przypis edytorski]

spanoszony — zachowujący się jak pan sytuacji; po pańsku. [przypis edytorski]

spanoszyć się (daw.) — stać się panem. [przypis edytorski]

spanoszyć się — stać się panem; zyskać bogactwo, władzę, panowanie. [przypis edytorski]

spara (starop.) — szpara. [przypis edytorski]

sparcieć — tu: osłabnąć. [przypis edytorski]

Sparkasa (z niem.) — kasa oszczędnościowa. [przypis edytorski]

sparks (ang.) — iskry. [przypis edytorski]

sparła (daw.) — przyparła, wywołała popęd seksualny. [przypis edytorski]

sparła się — ścisnęła się, stłoczyła się. [przypis edytorski]

sparła się — zaparła się. [przypis edytorski]

sparł (daw.) — oparł. [przypis edytorski]

sparło (gw.) — ukłuło. [przypis edytorski]

sparł — oparł. [przypis edytorski]

sparł się — dziś: wsparł się, oparł się. [przypis edytorski]

sparłszy (daw.) — oparłszy, położywszy. [przypis edytorski]

sparłszy — dziś: wsparłszy. [przypis edytorski]

sparły się wojska — wojska oparły się o siebie, tj. zderzyły się, starły się. [przypis edytorski]

sparli się — tu: stłoczyli się, zebrali się. [przypis edytorski]

sparowanie — tu: połączenie w pary. [przypis edytorski]

sparszeć — nabawić się grzybicy głowy, zwanej parchem. [przypis edytorski]

Spartakus (ok.103–71 p.n.e.) — niewolnik, gladiator rzymski, przywódca największego i najgroźniejszego w historii Rzymu powstania niewolników (73–71 p.n.e.). [przypis edytorski]

Spartakus (zm. 71 p.n.e.) — niewolnik i gladiator rzymski,przywódca największego powstania niewolników w Rzymie. [przypis edytorski]

Spartakus (zm. 71 p.n.e.) — niewolnik rzymski, gladiator, przywódca krwawo stłumionego powstania niewolników. [przypis edytorski]

Spartanie — mieszkańcy starożytnego miasta Sparta, słynący z waleczności i surowego trybu życia. [przypis edytorski]

Spartanin — mieszkaniec starożytnego miasta Sparta; Spartaninie słynęli z surowego trybu życia. [przypis edytorski]

Spartanka — mieszkanka starożytnego miasta Sparta; Spartanie i Spartanki słynęli z surowego trybu życia. [przypis edytorski]

Sparta, Slavia — tu: nazwy klubów sportowych. [przypis edytorski]

sparteni, właśc. sparteini (łac.) — sparteina, substancja roślinna stosowana przy chorobach serca. [przypis edytorski]

Spartiata — pełnoprawny obywatel Sparty; zwalisty Spartiata, który zna tylko styl meldunków wojskowych: obawa buntu znacznie liczniejszej od nich ludności podbitej powodowała, że Spartiaci od dzieciństwa byli szkoleni do służby wojskowej, uczono ich również zwięzłego i treściwego wyrażania się. [przypis edytorski]

sparty (daw.) — oparty, wsparty. [przypis edytorski]

sparty (daw.) — oparty, wsparty; tu: leżący lub siedzący wygodnie. [przypis edytorski]

sparty (daw.) — tu: oparty. [przypis edytorski]

sparty — dziś: uparty. [przypis edytorski]

sparty — dziś: wsparty. [przypis edytorski]

sparva — giliantis ir kraują čiulpiantis, į musę panašus vabzdys. [przypis edytorski]

sparzony — tu: dobrany w pary. [przypis edytorski]

sparzyć się — odbyć stosunek płciowy (zwykle w odniesieniu do zwierząt). [przypis edytorski]

sparzyć — tu: dobrać w pary. [przypis edytorski]

spaść z ciała — schudnąć. [przypis edytorski]

spaśny — gruby, tłusty. [przypis edytorski]

spasabas (lenk.) — būdas. [przypis edytorski]

spasabas (sl.) — būdas. [przypis edytorski]

spasać — tu: pozwolić bydłu paść się zasiewami. [przypis edytorski]

spasać — tu: zawłaszczać. [przypis edytorski]

spasać — zużyć na paszę. [przypis edytorski]

Spasajtes! (z ukr.) — Ratujcie się! [przypis edytorski]

spasi Bih (ukr.) — uchowaj Boże. [przypis edytorski]

spasibo a. spasiba (ros.) — dziękuję. [przypis edytorski]

spasibo (ros.) — dziękuje. [przypis edytorski]

spasibo (ros., zniekszt.) — dziękuję. [przypis edytorski]

spasi Chryste (ukr.) — ratuj, Chryste. [przypis edytorski]

spasij nas (z ros.) — wybaw nas. [przypis edytorski]

spasiony (gw.) — tu: zjedzony przez zwierzęta. [przypis edytorski]

spasły — zjadły. [przypis edytorski]

Spasowicz, Włodzimierz (1829–1906) — krytyk literacki, publicysta, prawnik. [przypis edytorski]

Spasowicz, Włodzimierz (1829–1906) — polski prawnik, działacz społeczny, krytyk literacki i publicysta. [przypis edytorski]

Spas (ukr.) — Zbawiciel. [przypis edytorski]

Spasybi (…) położu (daw. gw. ukr.) — Dziękuję za waszą łaskawość, ale ani pić, ani jeść nie będę, póki nie zobaczę się z wojewodą. Bójcie się Boga, puśćcie, muszę zaraz jechać do Bociok. Zbudźcie pana, bo przysięgam Bogu, że on na was gniewać się będzie, kiedy się dowie, że wy mnie nie wpuściliście; a jeśli kłamię, to potem bijcie mnie na śmierć, sam się nawet położę. [przypis edytorski]

spaszować (daw.) — tu: zmizernieć. [przypis edytorski]

spatas (vok.) — kastuvas. [przypis edytorski]

SPATiF — tu: jeden z klubów utworzonego w 1950 r. Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu (w miejsce rozwiązanego przedwojennego ZASP: Związku Artystów Scen Polskich; od 1952 funkcjonowała nazwa związku SPATiF-ZASP). [przypis edytorski]

spatrzać (starop.) — zobaczyć. [przypis edytorski]

spatrzyć (daw.) — sprawdzić. [przypis edytorski]

spaty budu (z ukr.) — spać będę. [przypis edytorski]

spauperyzowany — zubożały. [przypis edytorski]

spavėdoti (brus.) — klausytis išpažinties. [przypis edytorski]

spavedojo — klausė išpažinties. [przypis edytorski]

spaviednė — išpažintis. [przypis edytorski]

spaviednė (sl.) — išpažintis. [przypis edytorski]