Przypisy

wół Apis — święty byk Apis, symbol siły i męstwa, uważany za wcielenie Ptaha, głównego boga Memfisu. Apisa czczono w sanktuarium, a po śmierci świętego zwierzęcia wybierano kolejne, kierując się szczególnymi znakami, jakie musiały występować na jego ciele. [przypis edytorski]

wół (…) którego malarze przydają za towarzysza ewangeliście — tradycyjnie w sztuce autorzy ewangelii są przedstawiani razem z przypisywanymi im istotami żywymi, które są ich atrybutami i jednocześnie symbolami; symbolem Łukasza Ewangelisty jest wół. [przypis edytorski]

wół — wykastrowany, a zatem bezpłodny samiec bydła domowego, przeznaczony do prac polowych w zaprzęgu lub tuczony na ubój. [przypis edytorski]

wólce (daw.) — młode woły. [przypis edytorski]

Wólka Krakowska — ob. Wólka Prusicka, w woj. łódzkim, w pow. pajęczańskim; ok. 70 km na płd. od Nowej Wsi w pow. sieradzkim, 25 km od Częstochowy. [przypis edytorski]

Wólka — właśc. Wólka-Podlesie, polska wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie skierniewickim, w gminie Lipce Reymontowskie. [przypis edytorski]

Wólka — zapewne Wólka Wojnowska, ok. 30 km na płn-zach. od Sandomierza, ok. 20 km na zach. od Wisły. [przypis edytorski]

wóz (ang. car) — tu: wagon. [przypis edytorski]

wóz drabiniasty — wóz o bokach przypominających drabiny. [przypis edytorski]

wóz frachtowy — duży wóz ciężarowy, do przewożenia większych ładunków; fracht (z niem.) — ładunek. [przypis edytorski]

Wóz — gwiazdozbiór Wielkiego bądź Małego Wozu. [przypis edytorski]

wóz Juggarnauta (z sanskr. Dźagannath: Pan Świata) — używany podczas corocznych procesji ogromny wóz z posągiem boga Kryszny. Rzekomy zwyczaj rzucania się wiernych pod koła tego pojazdu wzmiankuje XIV-wieczne dzieło podróżnicze Johna Mandeville'a. [przypis edytorski]

wóz statkowy — wóz do przewożenia towarów. [przypis edytorski]

woalka — kawałek przezroczystej tkaniny, przesłaniający twarz. [przypis edytorski]

w obecnej dobie porewolucyjnej w Rosji — mowa o rewolucji rosyjskiej 1905 roku, serii wystąpień robotniczych w Rosji i w Królestwie Polskim skierowanych przeciwko absolutyzmowi carskiemu oraz uciskowi przemysłowców. W wyniku rewolucji Mikołaj II powołał pierwszy parlament rosyjski (Dumę Państwową), zezwolił na działanie partii politycznych i stowarzyszeń, przyznał autonomię Wielkiemu Księstwu Finlandii. [przypis edytorski]

w obecności — tu: w teraźniejszości, teraz, obecnie. [przypis edytorski]

wobec — tu: przed; aby stanął w obecności. [przypis edytorski]

wobec urzędziech — na temat urzędów. [przypis edytorski]

wobec wszystkich jesteś usprawiedliwiona — Abimelech powiedział: «skoro dałem Abrahamowi takie bogactwo, aby go udobruchać, a on przyjął to ode mnie, wiadomym jest, że on wie, iż nie zbliżyłem się do ciebie, inaczej nie wziąłby tego [daru]», zob. Bechor Szor do 20:16. [przypis edytorski]

wobec wszystkich stojących przed nim — «Nie mógł znieść myśli, że Micrejczycy stojący obok niego będą świadkami tego, jak jego bracia zostaną zawstydzeni, gdy [Josef] da im się rozpoznać», zob. Raszi do 45:1. [przypis edytorski]

w obiad przybieży (daw.) — przyjdzie podczas obiadu. [przypis edytorski]

w obiad — tu: podczas obiadu. [przypis edytorski]

w obiad — w porze obiadowej, podczas przerwy obiadowej. [przypis edytorski]

w obie… stronie — liczba podwójna. [przypis edytorski]

w obie stronie (starop. forma) — liczba podwójna (dualis); dziś: w obie strony. [przypis edytorski]

w obieży (daw.) — w niebezpieczeństwie. [przypis edytorski]

w objaśnieniach, które Strumieński dawał o obrazie, były ironiczne uwagi Angeliki całkiem niezgodne z jego teraźniejszą rolą (por. s. 143 w. 8 i 27) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragment zaczynający się od słów: „Objaśnienia, które dawał Strumieński, były dość skąpe, suche, czasem drwiące (…)” (rozdział VII). [przypis edytorski]

w „Objawieniach” i „Listach” (…) „Dobrych nowinach” — tj. w tekstach wczesnego chrześcijaństwa, które weszły później w skład Nowego Testamentu: Apokalipsie, listach apostolskich i ewangeliach (z gr. euangelion: dobra nowina). [przypis edytorski]

w obliczności — w obliczu; w obecności. [przypis edytorski]

w obliczności — w obliczu, wobec. [przypis edytorski]

w obliczu Teracha — «Opowieść midraszowa uczy, że [Haran] zmarł z powodu swojego ojca. Terach złożył donos [królowi] Nimrodowi na własnego syna Abrama, że ten zniszczył figurki bożków. [Nimrod] wrzucił za to [Abrama] do płonącego pieca. Siedzący obok Haran pomyślał sobie: jeśli Abram zwycięży: dołączę do niego, a jeśli Nimrod zwycięży: przyłączę się do niego. Gdy Abram został uratowany, zapytano Harana: po czyjej stronie jesteś? Haran odrzekł im: jestem po stronie Abrama, wtedy wrzucili go do płonącego pieca i spalił się. To [oznacza nazwa] Ur Kasdim [dosł. 'ogień Chaldejczyków']», zob. Raszi do 11:28. [przypis edytorski]

w obliczu Wiekuistego — «Za pozwoleniem Wiekuistego, by On zaakceptował [to, co Icchak powie]», zob. Raszi do 27:7. «[Riwka] dodała [słowa] „w obliczu Wiekuistego”, czego nie powiedział [Icchak], aby przekonać serce Jakuba, iż jest to rzecz wielkiej wagi: błogosławieństwo ojca, gdyż będzie ono „w obliczu Wiekuistego”, czyli poprzez proroctwo, które spocznie na [Icchaku] w chwili, gdy będzie błogosławił [syna]», zob. Radak do 27:7. [przypis edytorski]

w oboim (…) blasku (daw.) — w obu rodzajach blasku. [przypis edytorski]

w obojej… dłoni — w obu dłoniach. [przypis edytorski]

w obojem wojsku (daw. forma) — dziś: w obu wojskach a. w obu rodzajach wojska. [przypis edytorski]

w obojgu królestwach — królestwach Anglii i Szkocji. [przypis edytorski]

w obu stolicach — tj. w Sankt-Petersburgu, dotychczasowej stolicy Imperium Rosyjskiego, oraz w Moskwie, dokąd 12 marca 1918 przeniósł swoją siedzibę rząd utworzony przez bolszewików. [przypis edytorski]

w ocemgnieniu (daw.) — w okamgnieniu. [przypis edytorski]

w ocemgnieniu — dziś: w okamgnieniu. [przypis edytorski]

w ocemgnieniu (starop.) — w okamgnieniu. [przypis edytorski]

Wochensaufer (niem.) — pijak upijający się raz na tydzień. [przypis edytorski]

w ociągu (daw.) — z tyłu. [przypis edytorski]

w oczach — tu: na widoku; na pokaz. [przypis edytorski]

wo cztoby to ni stało (ros.) — co by się nie działo. [przypis edytorski]

w oczu (starop. forma) — daw. liczba podwójna, dziś: w oczach. [przypis edytorski]

W oczy mówi co innego, a za oczy inaczej (daw.) — w oczy, czyli otwarcie; za oczy, w nieobecności, za plecami. [przypis edytorski]

woda cię odpłynie — dziś: woda ci odpłynie; tu w znaczeniu: skończy się sprzyjający żegludze przypływ, a zacznie odpływ. [przypis edytorski]

woda emska — wysokozmineralizowana woda pochodząca ze źródeł w kurorcie Ems (Bad Ems) w płd.-zach. Niemczech, stosowana w leczeniu astmy i innych chorób dróg oddechowych. [przypis edytorski]

woda kastalska — woda ze ródła na Parnasie, dająca natchnienie. [przypis edytorski]

woda letejska (mit. gr.) — woda rzeki Lete, płynącej w Hadesie i sprowadzającej zapomnienie. [przypis edytorski]

Woda mi sięga po szyję. Ugrzązłem w mule topieli i nie mam nigdzie oparcia, trafiłem na wodną głębinę i nurt wody mnie porywa — Ps 69, 2-3 (cytat za Biblią Tysiąclecia). [przypis edytorski]

woda selcerska (daw.) — stołowa woda mineralna z Selters w Niemczech, zawierająca wiele wolnego dwutlenku węgla; także: woda sztucznie gazowana. [przypis edytorski]

woda Tagowa — Tag, rzeka na Płw. Iberyjskim, przepływająca dziś przez Hiszpanię i Portugalię, mająca źródło w Górach Iberyjskich, zaś ujście do Oceanu Atlantyckiego w okolicach Lizbony. [przypis edytorski]

wodę mierzyć (daw. przysł.) — przelewać z pustego w próżne; określenie daremnej, bezsensownej pracy. [przypis edytorski]

wodę swoją — tu: mocz; badanie moczu stanowiło podstawę dla wstępnej diagnozy. [przypis edytorski]

wodewil — komedia lub farsa z wstawkami w formie piosenek i scenek baletowych. [przypis edytorski]

wodewil — komediowe lub farsowe widowisko sceniczne, przeplatane piosenkami i wstawkami baletowymi. [przypis edytorski]

wodewil — komediowe lub farsowe widowisko sceniczne, przeplatane piosenkami i wstawkami baletowymi. [przypis edytorski]

wodewil — komiczne widowisko sceniczne przeplatane piosenkami. [przypis edytorski]

wodewil — lekki muzyczny utwór sceniczny ze śpiewami i tańcami. [przypis edytorski]

wodewil — lekki sceniczny utwór muzyczny z elementami śpiewu, baletu, tańca i pantomimy. [przypis edytorski]

w odezwie od redakcji pisał — w 12 nr „Życia” z 1899 r., od którego ze względów finansowych zachodzą zasadnicze zmiany: 1) przekształcono je na miesięcznik, 2) nakładcą zostaje Władysław Jaroszewski. Poza tym odchodzi z redakcji Wyspiański, a Stanisław Brzozowski (poeta) zostaje „reprezentantem «Życia» na Lwów”. [przypis edytorski]

Wodne królestwa, co (…) w twarz plują niebu — tzn. morza i i oceany, których wzburzone fale wznoszą się aż do nieba. [przypis edytorski]

wodnik — w wierzeniach słowiańskich demon i władca wód śródlądowych. [przypis edytorski]

wodogrzmot — wodospad. [przypis edytorski]

wodo-kaczka — pompa. [przypis edytorski]

w odwieczu — w dalekiej przyszłości. [przypis edytorski]

wody — dziś popr. forma N.lm: wodami. [przypis edytorski]

wody Gorgony — Gorgopis, jezioro, które miało znajdować się w okolicach Koryntu. [przypis edytorski]

wody letejskie (mit. gr.) — wody rzeki Lete płynącej w Hadesie; wypicie wody letejskiej przynosiło duszom zmarłych zapomnienie o przeszłym życiu. [przypis edytorski]

wody meockie — tu: Morze Azowskie. [przypis edytorski]

wody Syloh a. sadzawka Siloe a. sadzawka Siloam — mykwa znajdująca się niegdyś w Jerozolimie zasilana wodami strumienia Gichon (J 9,7). [przypis edytorski]

wodzą (daw.) — forma B.lp: wodzę; uzdę. [przypis edytorski]

wodza (daw.) — pas rzemienny połączony z wędzidłem. [przypis edytorski]

wodze — cugle a. lejce. [przypis edytorski]

wodze — dziś popr. forma M.lm: wodzowie. [przypis edytorski]

wodze — dziś popr. forma M. ln: wodzowie. [przypis edytorski]

wodze — dziś popr. forma M.lp: wodzowie. [przypis edytorski]

wodze — dziś popr. forma W. lm.: wodzowie. [przypis edytorski]

wodze — dziś popr. forma: wodzowie. [przypis edytorski]

wodze — lejce. [przypis edytorski]

wodze (…) obala — daw. forma odmiany, dziś: wodzów (tj. przywódców stada). [przypis edytorski]

wodze — tu: uprząż. [przypis edytorski]

wodzianka — wodnista zupa. [przypis edytorski]

wodzić (daw.) — prowadzić. [przypis edytorski]

wodzić się (starop.) — wieść się, powodzić się; fała (…) co się mu ondzie wodziła: chwała, która go tam spotykała. [przypis edytorski]

wodzić się — tu: przemieszczać się. [przypis edytorski]

wodzić się za łby — bić się, szarpać się między sobą. [przypis edytorski]

wodzić — tu w znaczeniu: prowadzać i opiekować się młodymi pisklętami. [przypis edytorski]

Wodzicki, Henryk (1813–1884) — wielokrotny poseł na Sejm Krajowy Galicji oraz do austriackiej Rady Państwa. [przypis edytorski]

wodzili się za łby — bili się. [przypis edytorski]

Wodziński, Antoni (1852–1928) — pisarz pol. i fr. (Les trois romans de Frédéric Chopin), tłumacz m.in. powieści Sienkiewicza. [przypis edytorski]

wodzowie skrzydlatego gmina (starop. forma) — archaniołowie. [przypis edytorski]

wo front (ros.) — na baczność. [przypis edytorski]

Wogezy (fr. Vosges) — tu: masyw górski z najwyższym szczytem Grand Ballon (1424 m. n.p.m.), położony w departamencie o tej samej nazwie, na terenie Lotaryngii (w płn.-wsch. części Francji). [przypis edytorski]

Wogezy — pasmo górskie we wschodniej Francji. [przypis edytorski]

w ogniowym ustalone harcie — wzmocnione przez hartowanie. [przypis edytorski]

w ogrodzie zwanym Akademią — był to gaj poświęcony herosowi ateńskiemu Akademosowi, stąd nazwa. [przypis edytorski]

wogzal (z ros. вокзал) — dworzec. [przypis edytorski]

Wohlmann, Friedrich — niemiecki anatom, pracujący w czasie II wojny w gdańskim Instytucie Anatomii. [przypis edytorski]