Przypisy

xięztwo — dziś popr. pisownia: księstwo. [przypis edytorski]

XII — w wydaniu źródłowym prawdopodobnie błędna numeracja rozdziałów — po rozdziale X następuje rozdział XII. [przypis edytorski]

xsiążę — dziś popr. pisownia: książę. [przypis edytorski]

X. — skrót od daw. pisowni imienia: Xawera. [przypis edytorski]

XX. — skrót: księży. [przypis edytorski]

yachtman (daw., z ang. yachstman) — żeglarz, właściciel jachtu. [przypis edytorski]

yale'owskie zamki — rodzaj zamka bębenkowego, który można otworzyć jedynie za pomocą pasującego klucza. Nazwa pochodzi od jego wynalazcy Linusa Yale seniora. [przypis edytorski]

Yama (mit. hind.) — bóg śmierci. [przypis edytorski]

yam — słodki ziemniak o białym, różowym lub pomarańczowym miąższu; patat a. batat. [przypis edytorski]

Yankee Doodle is going down town (ang.) — Yankee Doodle idzie do miasta; właśc. Yankee Doodle went to town (ang.; Yankee Doodle przybył do miasta), piosenka powstała w XVIII w., spopularyzowana w okresie walki o niepodległość Stanów Zjednoczonych. [przypis edytorski]

Yankee Doodley lub Yankee Doodle (ang.) — popularna pieśń w Stanach Zjednoczonych; pochodząca jeszcze z XVIII w., z czasów wojny o niepodległość. [przypis edytorski]

yankes — określenie Amerykanina, na początku indiańskie słowo odnoszące się do białoskórych osadników, potem termin używany przez Brytyjczyków względem Amerykanów w trakcie rewolucji amerykańskiej. [przypis edytorski]

Y'a pas d'danger M'sieur, sommes un peu amusés (pot. fr.) — Nic groźnego, proszę pana, trochę się bawimy. [przypis edytorski]

yard (ang.) — jard, anglosaska miara długości, równa ok. 0,9 m. [przypis edytorski]

Ya, tuan (malaj.) — tak, panie. [przypis edytorski]

y compris (fr.) — włączając tu. [przypis edytorski]

y compris (fr.) — w tym; włączając. [przypis edytorski]

Yeats, William Butler (1865–1939) — irlandzki poeta, dramaturg i filozof. [przypis edytorski]

yerba — wysuszone, zmielone liście ostrokrzewu paragwajskiego, z których w Ameryce Płd. przygotowuje się popularny napar, podobny do herbaty. [przypis edytorski]

yes, father (ang.) — tak, ojcze. [przypis edytorski]

Yes, sir (ang.) — tak, proszę pana. [przypis edytorski]

Yessr (pot. ang.) — Tak, panie. [przypis edytorski]

Yet Brutus says he was ambitious… (ang.) — Lecz Brutus mówi, że on był ambitny,/ A wiem, że Brutus zacnym jest człowiekiem (Szekspir, Juliusz Cezar, akt III, scena 2, tł. L. Ulrich); powtarzające się, akcentowane zdanie z mowy pogrzebowej wygłoszonej przez Marka Antoniusza, który przemawia wobec początkowo wrogiego sobie tłumu, stojącego po stronie Brutusa, zabójcy Cezara; Antoniusz zaczyna od pozornego potwierdzenia tej opinii, stopniowo przekonując słuchaczy, że zarzut Brutusa jest fałszywy, i ponawia to samo zdanie, które nabiera zupełnie innego, ironicznego znaczenia. [przypis edytorski]

Yetmeyer… vicisti! (łac.) — Yetmeyer, zwyciężyłeś; odniesienie do słów: Galilaee, vicisti! (Galilejczyku, zwyciężyłeś), przypisywanych cesarzowi Julianowi Apostacie (361–363 n.e.), który miał je wypowiedzieć w chwili śmierci, uznając zwycięstwo chrześcijaństwa; chciał je bowiem w czasie swego panowania stłumić i przywrócić pogaństwo zmodernizowane w duchu neoplatońskim. [przypis edytorski]

Yezd — dziś popr.: Jazd, miasto w środkowym Iranie. [przypis edytorski]

Yezid-ben-Moawiah, właśc. Jazid ibn Muawija (645–683) — drugi kalif (od 680) z dynastii Umajjadów (Omajjadów). [przypis edytorski]

Yggdrasil (mit. nordycka) — gigantyczne drzewo łączące dziewięć światów, w tym świat bogów. [przypis edytorski]

Yguassu — dziś popr. Iguaçu, rzeka w płd. Brazylii i płn. Argentynie, lewy dopływ rz. Parana. [przypis edytorski]

Y-guassu — dziś popr.: Iguaçu, rzeka w płd. Brazylii, lewy dopływ Parany. [przypis edytorski]

ylas — yla. [przypis edytorski]

Yl — właśc. Lysle. [przypis edytorski]

YMCA (z ang. Young Men's Christian Association: Związek Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej) — międzynarodowa organizacja ekumeniczna propagująca wartości chrześcijańskie. [przypis edytorski]

yoghi, popr.: yogi (ang.) — jogin, wyznawca jogi, hinduskiego systemu religijno-filozoficznego, dążącego do doskonałości duchowej m.in. przez ćwiczenia fizyczne. [przypis edytorski]

yohimbina — a. johimbina, związek chemiczny (alkaloid) uzyskiwany z kory roślin Corynanthe yohimbe oraz Pausinystalis yohimbe rosnących w tropikalnych rejonach Afryki zachodniej (Kamerun, Kongo), wykorzystywany jako afrodyzjak (zażycie johimbiny powoduje zwiększony dopływ krwi do narządów płciowych i nadwrażliwość na dotyk); tradycyjnie wyciąg kory z johimbiny był stosowany przez plemiona Pigmejów i Buszmenów podczas orgiastycznych uroczystości. [przypis edytorski]

yo me sucedo a mi mismo (hiszp.) — udało mi się powstrzymać. [przypis edytorski]

Yorick — narrator powieści Podróż sentymentalna po Francji i Włoszech (ang. A Sentimental Journey Through France and Italy), autorstwa irlandzkiego pisarza, Laurence'a Sterne'a (1713–1768). [przypis edytorski]

Yorkshire — hrabstwo w płn. Anglii. [przypis edytorski]

You are stupid birds! (ang.) — Jesteście głupimi ptakami! [przypis edytorski]

you bet (ang.) — żebyś wiedział. [przypis edytorski]

you blubbering idiot (ang.) — ty beczący idioto. [przypis edytorski]

You happy man (ang.) — [jest] pan szczęśliwym człowiekiem. [przypis edytorski]

You have a brother in Prague, a lawyer, haven't you (ang.) — Ma pan brata w Pradze, prawnika, czyż nie? [przypis edytorski]

You have a very pretty wife (ang.) — ma pan bardzo ładną żonę. [przypis edytorski]

Young, Arthur (1741–1820) — brytyjski ekonomista i pisarz. [przypis edytorski]

Young, Brigham (1801–1877) — amerykański przywódca religijny i polityk; drugi prezydent Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (tzw. mormonów); w 1846–47 poprowadził ich ze stanu Illinois na zachód do Doliny Jeziora Słonego, gdzie założyli nowe miasto, Salt Lake City; w 1850 został pierwszym gubernatorem utworzonego na wniosek mormonów Terytorium Utah ze stolicą w Salt Lake City, należącego do Stanów Zjednoczonych; w latach 1861–1868 większość Terytorium Utah przyłączono do Terytoriów Nevady, Kolorado, Nebraski i Wyoming; mimo ponawianych petycji Utah przyjęto do Unii jako stan dopiero w 1896. [przypis edytorski]

Young, Bringham (1801–1877) — amerykański przywódca religijny i polityk; drugi prezydent Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (tzw. mormonów); w 1846–47 poprowadził ich ze stanu Illinois na zachód do Doliny Jeziora Słonego, gdzie założyli nowe miasto, Salt Lake City; w 1850 został pierwszym gubernatorem utworzonego na wniosek mormonów Terytorium Utah ze stolicą w Salt Lake City, należącego do Stanów Zjednoczonych; w latach 1861–1868 większość Terytorium Utah przyłączono do Terytoriów Nevady, Kolorado, Nebraski i Wyoming; mimo ponawianych petycji Utah przyjęto do Unii jako stan dopiero w 1896. [przypis edytorski]

Young, Bringham (1801–1877) — drugi prorok (przywódca) mormońskiego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych Dnia Ostatniego; po śmierci Josepha Smitha pod jego przywództwem mormoni przebyli Wielkie Równiny i osiedlili się w Dolinie Wielkiego Jeziora Słonego, gdzie w 1847 założyli miasto Salt Lake City. [przypis edytorski]

Young, Edward (1681–1765) — poeta angielski, autor poematów białym wierszem Night-Thoughts, zawierających rozważania na temat życia, śmierci i nieśmiertelności. [przypis edytorski]

You're a swine (ang.) — Świnia pan jest. [przypis edytorski]

your father (ang.) — twój ojciec. [przypis edytorski]

Your name? (ang.) — twoje nazwisko? [przypis edytorski]

…yourself, ye son of a bitch (ang.) — …się, sukinsynu (ciężkie przekleństwo). [przypis edytorski]

ypata — asmuo. [przypis edytorski]

ypataasmuo. [przypis edytorski]

ypatiškasis — ypatingas, neįprastas. [przypis edytorski]

ypatus — skirtingas, ypatingas. [przypis edytorski]

Ypres — miasto w Belgii, w Zachodniej Flandrii; to tutaj w czasie I wojny światowej zastosowano po raz pierwszy bojowy gaz musztardowy, od nazwy miasta nazywany iperytem. [przypis edytorski]

'yr — trump.: yra [przypis edytorski]

y tam y sam (starop.) — tu i tam. [przypis edytorski]

Yvonne (fr.) — Iwona. [przypis edytorski]

Y wydarł z ręki mnie katowi — patrz informacje biograficzne zawarte w załączonym na końcu tekście Od tłumacza Tadeusza Boya-Zeleńskiego. [przypis edytorski]

žabangai — pinklės, spąstai. [przypis edytorski]

žabų tvora — tvora padaryta iš šakelių. [przypis edytorski]

žaginė — rąstas neapkapotomis šakomis. [przypis edytorski]

žagrė — arklas. [przypis edytorski]

žalibarščiai — šaltibarščiai. [przypis edytorski]

žalktienė — žaltienė, žalčio patelė. [przypis edytorski]

žalktyčios — žaltyčios, žalčio duktės. [przypis edytorski]

žalnierius — kareivis, kareivėlis. [przypis edytorski]

žaltvykšlė — klaidžiojanti ugnelė. [przypis edytorski]

žambis — medinis arklas, žagrė. [przypis edytorski]

žandiniai — žandų plaukai. [przypis edytorski]

žardas — ilgas kartis. [przypis edytorski]

žardynas — vieta, kur stovi žardas, kluoniena. [przypis edytorski]

žavėjimas — užkeikimas, burtažodis. [przypis edytorski]

źdrzejemy (starop.) — dojrzewamy. [przypis edytorski]

źdźbło — tu: okruch, odrobina. [przypis edytorski]

źdźblić się (neol. od rzecz. źdźbło) — pojawiać się w drobnych fragmentach, w smużkach, źdźbłach. [przypis edytorski]

ździebko a. zdziebko — trochę, nieco. [przypis edytorski]

ździebko (gw.) — trochę. [przypis edytorski]

ździebko (pot.) — trochę. [przypis edytorski]

ździebko — trochę, nieco. [przypis edytorski]

ździebła — częstsza jest forma „źdźbła”. [przypis edytorski]

ździebło — dziś częściej: źdźbło; ani ździebło mniej: ani trochę mniej, tak samo. [przypis edytorski]

žėbriai — stumbrai. [przypis edytorski]

žėglis (vok.) — laivo burė su stiebu. [przypis edytorski]

žėkas — mokinys. [przypis edytorski]

žeidimas — užgavimas. [przypis edytorski]

žekė — puskojinė arba kojinė. [przypis edytorski]

žemčiūgais — perlais. [przypis edytorski]

žemybė — menkystė, dvasinis nuopuolis. [przypis edytorski]

ženybos — vedybos. [przypis edytorski]

źgać — dźgać; kłuć. [przypis edytorski]

žičyti — linkėti. [przypis edytorski]

žieduotinė — sužadėtine. [przypis edytorski]

žiemė — mėlynai žydinti darželių gėlė. [przypis edytorski]

žiemys — dab.:žiemiai, šiaurės vėjas. [przypis edytorski]

žiemys (tarm.) — šiaurys, šiaurės vėjas. [przypis edytorski]

žilvietis — gluosnis. [przypis edytorski]

žilvitis — gluosnis. [przypis edytorski]