Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | poetyckie | pogardliwe | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4099 przypisów.
Jecer hara — instynkt zły; wg tradycji żydowskiej w każdym człowieku tkwią dwa instynkty: dobry i zły. [przypis tłumacza]
Jecer hara — instynkt zły; w każdym człowieku tkwią dwa instynkty: dobry i zły. [przypis tłumacza]
jechać człapią — jechać powoli. [przypis redakcyjny]
jechać do morza — dziś popr.: jechać nad morze. [przypis edytorski]
jechać nie bardzo się — w rkp. wyrazy te (u dołu) obcięte. [przypis redakcyjny]
jechać (…) okrętem — dziś popr.: płynąć okrętem. [przypis edytorski]
jechać pocztą — jechać pojazdem konnym przewożącym pocztę oraz pasażerów. [przypis edytorski]
jechać rysią — jechać chyżo, szybko. [przypis redakcyjny]
jechać za obcymi papierami — jechać na obcych papierach. [przypis edytorski]
jechał tyli świat — gw.: jechał z tak daleka. [przypis edytorski]
jechali gumami — tj. dorożką na kołach z gumowymi oponami. [przypis edytorski]
jechali (…) koleśno — jechali kolasami, czyli karetami. [przypis edytorski]
Jechewed — również: Jokebed. [przypis edytorski]
Jechoniasz — w Biblii Joachin (Wujek); יְהוֹיָכִ֤ין (2 Krl 24, 12). [przypis tłumacza]
je — δωρεάς [gr.: dary]. [przypis tłumacza]
je (daw.) — ich. [przypis edytorski]
jedenastu — jedenastka urzędników ateńskich zarządzających więzieniem i nadzorujących wykonanie wyroków śmierci, składająca się z dziesięciu obywateli, po jednym z każdej grupy (fyle), oraz pisarza. [przypis edytorski]
Jedenastu — kolegium pachołków więziennych i wykonawców wyroków. [przypis tłumacza]
Jeden bowiem pozostał przez całe życie niemy — Herodot opowiada, że jeden syn był głuchoniemy, a głos odzyskał ze strachu w dniu zdobycia Sardes, gdy zobaczył, że jakiś Pers zamierzył się na ojca, by go zabić. Ksenofont w przeciwstawieniu do Herodota akcentuje, że był całe życie głuchoniemy, a to dlatego, ponieważ sytuację Krezusa podczas zdobycia Sardes i zachowanie się Persów maluje inaczej niż Herodot, musi więc w dalszym ciągu być konsekwentny. [przypis tłumacza]
jeden był redaktorem pisemka, drugi malarzem, inny teologiem — dziennikarzem, redaktorem gazety był Benito Mussolini, wódz włoskiego faszyzmu, dyktator Włoch; malarzem był Adolf Hitler, wódz niemieckiego narodowego socjalizmu (nazizmu), dyktator III Rzeszy; w seminarium duchownym studiował Józef Stalin, faktyczny dyktator Związku Radzieckiego. [przypis edytorski]
jedenć (…) wskażę sposób — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
Jeden cesarz, jeden w ziemi sędzia; Rzym skoro zbudowany jest, dwu królów mieć nie mógł — Skarga cytuje tutaj tekst Hieronima pt. Ad rusticum monachum za Bellarmina De controversiis. [przypis edytorski]
Jeden cień byłby podobny do lutni — Lutnia ma okrągły wystający brzuch, a cienką szyję; w tym więc podobieństwo do chorego na wodną puchlinę. [przypis redakcyjny]
jeden drugiego ciężar noś — Ga 6, 2. [przypis edytorski]
jeden drugiego nie cierpieć hołyszem — nie tolerować, by drugi był biedakiem. [przypis edytorski]
jeden fant jest (…) kucyk — dziś popr.: jednym fantem jest (…) kucyk. [przypis edytorski]
jeden grędą, drugi inochodą — gręda: bieg konia średni; inochód, jednochód: prędszy od [grędy chód] konia, [tj. kłus]. Pierwszy niedobrym poczytywać musiano, jak widać poniżej w tekście. [przypis redakcyjny]
jeden (jak mówili starożytni) kozła doi, a drugi rzeszoto podstawia — przysłowie o dojeniu kozła i podstawianiu rzeszota (czy sita) znajduje się pierwszy raz u historyka II wieku przed Chr. Polibiusza (Polybios, ks. 33, rozdz. 21, § 1–2) w formie: πότερον ὁ τὸν τράγον ἀμέλγων ἀφρονέστερος ἢ ὁ τὸ κόσκινον ὑπέχων (=kto nierozumniejszy: czy dojący kozła, czy podstawiający sito). Znajduje się też ono w piśmie Lukiana (Lukianos z II wieku naszej ery) pt. Demonax, § 28, jak niemniej w zbiorze przysłów greckich Pseudo-Diogeniana. (Objaśnienia udzielone tłumaczowi przez prof. Stanisława Witkowskiego). [przypis redakcyjny]
jeden jest Pan smutku i nagrody — to z kolei aluzja do miejsc Biblii (księgi Estery, Barucha, Hioba w Starym Testamencie). [przypis redakcyjny]
jeden jest taki, że bezwarunkowo nie mogę go pokazać — Stendhal ma zapewne na myśli papieża Aleksandra VI Borgię. [przypis redakcyjny]
jeden — Kleombrot z Ambracji. [przypis redakcyjny]
jeden mówił, że istnieją trzy rzeczy i niektóre z nich niekiedy jakoś walczą z sobą, a czasem się zaczynają kochać… — zapewne Ferekydes z Syros (VI w. p.n.e.), jeden z pierwszych prozaików greckich, który jako „pierwszy pisał o naturze i o bogach”: nakreślił obraz stworzenia świata, pochodzącego od trzech boskich zasad: Zasa, Chthonii i Kronosa, stanowiących mitologiczne przedstawienia prazasad (arché) wszechświata. [przypis edytorski]
Jeden mur tylko (…) Przedziela ciebie tu od Beatrycy — Jak ta pieśń cała w głębokie pomysły religijno-moralne i wysokie piękności poetyczne jest bogatą, choć pobieżnie nadmienim. Grzeszny i zmysłowy człowiek, który z wielu błędów i skaz moralnych już siebie czyścił, powinien tu jeszcze wytrzymać ostatnią próbę i otrząsnąć się z ostatnich więzów, jakie jeszcze jego duchową wolność krępują. Ale cóż na to powie, co mu poradzi rozum? On sam się chwieje, ponieważ dla niego ta próba zdaje się być za ciężką. Na koniec pobudza go bliski widok pięknego celu do odważenia się na tę ostatnią próbę. A że tu tym celem jest widzenie straconej po latach tylu kochanki młodości poety, wzniosła poezja po ludzku ten cel piękny do nas przybliża, każe zapominać o ciężkiej próbie ognia, przez jaką przejść do niego koniecznie potrzeba, i łagodzi tej próby surowość. [przypis redakcyjny]
jeden Napoleon w Egipcie… — obrazy przedstawiały niektóre ważniejsze momenty z życia Napoleona: wyprawę do Egiptu (1798), zwycięstwo nad Austrią pod Wagram (1809), zwycięstwo nad Austrią i Rosją pod Austerlitz (1805), wyprawę na Moskwę (1812), koronację Napoleona na cesarza (1804). [przypis redakcyjny]
jeden obywatel — gdzie monarcha czy naczelnik rządu sędziów mianuje. [przypis redakcyjny]
jeden poeta napisał — Terentius, Eunuchus. [przypis edytorski]
jeden Sas, a drugi w las — parafraza zdania przysłowiowego (z XVIII w.) „Jeden do Sasa, drugi do Lasa” (Leszczyńskiego): każdy w inną stronę potem pociągnie. [przypis redakcyjny]
jeden — tu: sam. [przypis edytorski]
jeden tylko — Chrystus. [przypis edytorski]
jeden tylko Reytan nie dopuścił gwałcicielowi prawa wstępu w miejsce prawa — Reytan poparty przez kilkunastu posłów usiłował uchwycić godność marszałka, by obezwładnić Ponińskiego [Tadeusz Reytan (1742–1780), poseł z województwa nowogródzkiego; Red. WL]. [przypis redakcyjny]
jeden uśmiech może go przepełnić szczęściem, toteż bez przerwy stara się go uzyskać — Quando leggemmo il disiato riso/ Esser baciato da cotanto amante,/ Questi che mai da me non fia diviso,/ La bocca mi bacio tutto tremante. Francesca da Rimini; Dante [por. „Gdyśmy czytali, ile jest uroku, /Ile rozkoszy w pocałunku lubej —/ Oczy się nasze nawzajem spotkały./ Ten, co już odtąd wiecznie przy mym boku,/ Powstał niepomny na me cudze śluby/ I pocałował mnie w usta drżąc cały”. Dante Alighieri Boska Komedia, tłum. Julian Korsak; jest to wypowiedź Francesci da Rimini znajdująca się w dziele Dantego w V Pieśni części Piekło; w oryginale mowa o pocałunku złożonym na uśmiechniętych ustach; Red. WL]. [przypis autorski]
Jedenże się obrał Lacedemończyk, który mu powiedał (…) — był to Demaratos, pozbawiony tronu król Sparty, który schronił się na perskim dworze Dariusza, poprzednika Kserksesa; rozmowę opisuje Herodot (Dzieje VII 101 i nast.). [przypis edytorski]
jeden z arcykapłanów imieniem Oniasz i wypędził z Jerozolimy synów Tobiasza — Flawiusz w Starożytnościach Żydowskich (XII, V, 1) twierdzi, że synów Tobiasza wypędził Jezus, który przybrał imię Jazon, a Oniasz imię Menelaos; ten ostatni zbiegł z braćmi Tobiasza do Antiocha. — Flawiusz w dziełach swoich wylicza ogółem 20 Jezusów. Łacińskie i greckie brzmienie imienia Jezus pochodzi od syryjsko-chaldejskiego „Jeszua”, „Ioszua”, „Jehoszua”; było to imię bardzo rozpowszechnione. Graetz (Geschichte der Juden III, 281) twierdzi, że imię Jezusa Chrystusa pochodzi od Jeszu, skrócone z Jeszua. [przypis tłumacza]
Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego — dewiza bohaterów powieści przygodowej Trzej muszkieterowie Aleksandra Dumasa, podkreślająca solidarność i współodpowiedzialność członków grupy. [przypis edytorski]
jeden z członków Rady nie więcej wykroczył jak to, że poszedł mimo wiedzy Rady do tych panów, którzy byli aresztowani — był to adwokat Michał Wulfers, w Pamiętniku Kilińskiego wspomniany jako Balfers. [przypis edytorski]
jeden z francuskich królów, który się narodził z czterema zębami — dwaj królowie francuscy urodzili się z tzw. zębami noworodkowymi: Ludwik XIV (1638–1715) i Ludwik XVI (1754–1793). [przypis edytorski]
jeden z ich [Francuzów] najnowszych poetów — Chataubrun. [przypis redakcyjny]
Jeden z interpretatorów Nie-Boskiej komedii, E. Dembowski, pisał: „Na życiu domowym, rodzinnym ma zakończyć świat społeczeński stary, niezdolen on już wystąpić w dziedzinie polityki i socjalnym układzie”. I dalej: „Zacisze domowe jest jeszcze stanowiskiem, na którym oparłszy się może przystać świat stary do świata postępu (…)” (O dramacie w dzisiejszym piśmiennictwie polskim, 1843 [w:] Pisma, t. III, s. 438). [przypis redakcyjny]
jeden z jej historiografów — Charles Maurras w Les amants de Venise. [przypis tłumacza]
Jeden z licznych monografistów Balzaca — A. le Breton; Balzac, l'homme et toeuure. Balzac powieści Coopera znał i entuzjazmował się nimi, dowodzą ustępy z jego korespondencji. [przypis tłumacza]
jeden z mistrzów i to nie jakowejś miętkiej sekty, ale najtwardszej (…) — por. Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 13. Interesujące jest zestawić te zapatrywania Montaigne'a z pisanym we wcześniejszej epoce rozdziałem XIX Księgi I. [przypis tłumacza]
Jeden z moich najstarszych przyjaciół — prawdopodobnie chodzi o Józefa Bohdana Zaleskiego (1802–1886), poetę romantycznego i kolegę szkolnego autora. [przypis edytorski]
jeden z najbogatszych obywateli, będąc posłem napisał — Szczęsny Potocki, poseł bracławski, dowódca sił polskich na Ukrainie, przesyłając ros. generałowi Müllerowi rozkazy Komisji Wojskowej o nieprzepuszczaniu w przyszłości oddziałów ros. przez ziemie Rzeczypospolitej, jako neutralnej w wojnie ros.-tur. w lutym 1789. [przypis redakcyjny]
jeden z najmilszych filozofów francuskich — Volney, Obraz Stanów Zjednoczonych w Ameryce, s. 491–496. [przypis autorski]
jeden z najsławniejszych mówców Izby — uznawany za wybitnego mówcę generał napoleoński Maximilien Sebastien Foy (1775–1825), jeden z przywódców opozycji w okresie Restauracji. [przypis edytorski]
jeden z naszych królów zginął wśród zabawy — Henryk II, zraniony śmiertelnie w turnieju (1599). [przypis tłumacza]
Jeden z naszych największych poetów nakreślił obyczaje indiańskie w poemacie dramatycznym — Alzire. [przypis autorski]
jeden z nich jest tak wielki — zapewne chodzi o Czarny Staw Gąsienicowy. [przypis edytorski]
jeden z nich [krytyków paryskich] zaproponował, aby sztukę jego [Chataubruna] nazwać: „La difficulté vaincue” — „Mercure de France”, 1755 kwiecień. [przypis tłumacza]
Jeden z niemieckich kupców z połowy XVIII wieku, cytat za: C. Hesse, The Rise of Intellectual Property, 700B.C. — A.D. 2000: An Idea in the Balance, „Daedalus”, 131, no. 2 (March 22, 2002), s. 35. [przypis autorski]
jeden z owych mądrych — w oryginale: „ein Gescheuter”. [przypis tłumacza]
Jeden z (…) poetów nakreślił obyczaje indiańskie w poemacie dramatycznym (…) — Chodzi o tragedię Voltaire'a w 5 aktach Alzire ou les Americains (1736), której akcja toczy się w Limie podczas konkwisty hiszpańskiej. [przypis tłumacza]
jeden z poetów — Teognis z Megary, poeta z VI wieku, odzwierciedla w swych pieśniach ówczesne walki szlachty z ludem. Wygnany z ojczyzny, zwiedził wiele świata. Zachował się zbiór jego sentencji, skierowanych głównie do ukochanego przezeń młodzieńca, Kirnosa. Wiele w tym zbiorku nieautentycznych wierszy. Przez filozofów, a zwłaszcza sofistów, dla swych sentencji często cytowany. [przypis tłumacza]
jeden z tych czterech dni w roku, w których czas prawdziwy pokrywa się z czasem średnim — prawdziwy czas słoneczny, wynikający bezpośrednio z pozycji Słońca na niebie, jest czasem płynącym niejednostajnie, gdyż Ziemia porusza się po elipsie w płaszczyźnie nachylonej względem swojej osi obrotu. W zegarkach mechanicznych i w życiu codziennym używa się jednostajnie płynącego czasu średniego. Różnica pomiędzy tymi dwoma czasami wynosi do kilkunastu minut i jest zerowa cztery razy w roku: 15 kwietnia, 13 czerwca, 1 września i 25 grudnia. [przypis edytorski]
jeden z wiela (starop.) — jeden z wielu. [przypis redakcyjny]
jeden z wodzów — jest to któryś z wodzów lewego skrzydła, atakowanego przez prawe skrzydło lacedemońskie (zob. ust. 2), gdyż wedle Diodora Kallikratidas najechał na okręt wodza ateńskiego. Prawdopodobnie był to Arystokrates. [przypis tłumacza]
Jeden z wybitnych matematyków (…) zaczął pisać na czymś czarnym, co stało na ulicy — był to znany z nadzwyczajnego roztargnienia francuski matematyk i fizyk André Ampère (1775–1836). [przypis edytorski]
jedła — dziś popr. forma D.lp: jadła. [przypis edytorski]
jedle — dziś: jadle, jedzeniu. [przypis edytorski]
jedle — dziś: jodły a. jedlinę. [przypis edytorski]
jedle — jodły (a. ogólnie: drzewa iglaste; choina). [przypis edytorski]
jedle — pale z drewna jodłowego. [przypis edytorski]
Jedlicz, Józef — Józef Jedlicz, właśc. Józef Kapuścieński (ur. 20 marca 1878 we Wróblówce k. Czarnego Dunajca, zm. 20 lutego 1955 w Warszawie) polski poeta, pisarz i tłumacz (m.in. opowiadań E.T.A. Hoffmana), pochodził z rodziny chłopskiej z Podhala. [przypis edytorski]
jedliczka — młoda jodła. [przypis edytorski]
jedli — dziś popr. forma D.lp: jodły. [przypis edytorski]
jedlina — gałązki jodły. [przypis edytorski]
jedlina — jodła. [przypis edytorski]
jedlina — zagajnik jodłowy; gałęzie jodły. [przypis edytorski]
jedli rdzeń palm — z młodego, rosnącego pnia niektórych gatunków palm, po usunięciu kory, zdrewniałej warstwy podkorowej oraz włókna, uzyskuje się jadalny rdzeń, jako jarzyna zwany sercem palmy. [przypis edytorski]
jedną razą — dziś popr.: jednym razem; pewnego razu. [przypis edytorski]
jedną rzecz mam prawo strzec: swej godności — dziś popr.: jednej rzeczy mam prawo strzec: swej godności. [przypis edytorski]
Jedną tylko historyjkę o Mycielskim — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Mycielski i Morstin (Karykatura K. Frycza w porze wystawienia Legionu, z aluzją do miesięcznika „Musaion”). [przypis edytorski]
Jedną z głównych tyranii Tyberiusza było nadużycie, jakie czynił ze starożytnych praw. Kiedy chciał ukarać jaką damę rzymską ponad karę naznaczoną prawem juliańskim, powoływał przeciw niej do życia trybunał domowy — Adulterii graviorem poenam deprecatus, ut, exemplo maiorum, propinquis suit ultra ducentesimum lapidem removeretur, suasit. Adultero Manlio Italia atque Africa interdictum est. (Tacyt. Ann. II). [przypis autorski]
Jedną z głównych tyranii Tyberiusza było nadużycie, jakie czynił ze starożytnych praw. — Proprium id Tiberio fuit, scelera nuper reperta priscis verbis obtegere (Tacyt IV, 19). [przypis autorski]
Jedną z największych niekorzyści wielkich państw, która sprawia, że w państwach tych bardzo trudno wolność zachować, jest to, że w nich władza ustawodawcza nie może przejawiać się sama przez się, ale może działać tylko przez pełnomocnictwo — por. Umowa społeczna III, 15: „Zważywszy dobrze wszystko, nie widzę, żeby władza zwierzchnia mogła zachować w naszych stosunkach wykonywanie swych uprawnień, o ile państwo nie jest bardzo małe”. Chodzi tu o możność zastosowania bezpośredniego wykonywania ustawodawstwa przez naród. [przypis redakcyjny]
jedna bogini — może: jak Terpsychora (muza poezji lekkiej i tańca). [przypis redakcyjny]
jednać fawory (daw.) — zjednywać łaskę; teć z nieba jedna fawory: te łaski wyprasza ci z nieba. [przypis edytorski]
jednać — zjednywać, przekonywać. [przypis edytorski]
jednać — zjednywać, przyciągać. [przypis edytorski]
jednać — zjednywać, przysparzać. [przypis edytorski]
jednacz — rozjemca. [przypis autorski]
Jedna Forma Istnienia — zwracam uwagę, że koncepcja Jedności Formy Istnienia Dwoistej czasowo-przestrzennej nie ma nic wspólnego z hiperprzestrzenią Minkowskiego i z traktowaniem matematycznym Czasu jako czwartego wymiaru hiperprzestrzeni. [przypis autorski]
jedna Izba — wynika to z uznania niepodzielności władzy zwierzchniej i jej wypływu woli powszechnej, dobitnie sformułowanego przez Rousseau, Umowa Społeczna, II 2; ta sama zasada we fr. Zgromadzeniu Narodowym. [przypis redakcyjny]
jednaka myśl — niezmienna postawa, nastrój. [przypis redakcyjny]
jednak (daw.) — jednak, ale; spójnik wyrażający przeciwstawienie, kontrast. [przypis edytorski]
jednaki — tu: obojętny. [przypis edytorski]
Jednakowoż, by ciało rządowe miało byt, życie rzeczywiste, odróżniające je od ciała państwowego, (…) potrzebne mu jest szczególne „ja” (…) własna wola, dążąca do jego zachowania… — rząd zatem musi mieć prócz woli powszechnej, także i własną wolę, skierowaną ku własnemu zachowaniu. Wymaga tego cel, dla którego rząd jest ustanowiony. Bez własnej indywidualnej woli rząd nie mógłby wypełnić tego celu. [przypis tłumacza]
Jednakowoż prawo to nie pochodzi od natury; opiera się więc na umowach. Idzie o to, by poznać, jakie to są te umowy… — teza czterech następnych rozdziałów: Prawa, jako normy, nie można oprzeć na sile ani na prawach natury. Nie można za punkt wyjścia normatywnej konstrukcji przyjąć faktu siły, ani też faktów o charakterze przyrodniczym. Samo społeczeństwo jest prawem, musi się je więc oprzeć na normie. Tą normą będzie norma rządząca umowami. Pierwszej więc przesłanki rozumowania dostarczy umowa, jej znamiona tworzyć będą ogniwa dalszego dowodzenia, mającego dać w wyniku reguły ulegitymowanego społeczeństwa, zasady ustroju zbudowanego na podstawie prawa. [przypis tłumacza]
jednakoż (daw.) — jednakże, jednak. [przypis edytorski]
