Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | wulgarne | zdrobnienie
Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 6257 przypisów.
obwiesił się (…) „i rozpuknął się, i wnętrzności wypłynęły z niego” — połączenie dwóch niezależnych, różnych biblijnych wersji śmierci Judasza, który zdradził Jezusa i wydał go władzom: wg Ewangelii Mateusza popełnił samobójstwo, wieszając się (Mt 27, 5), natomiast wg Dziejów Apostolskich (Dz 1, 18) upadł, „i rozpuknął się, i wnętrzności wypłynęły z niego”; interpretatorzy chrześcijańscy uzgadniają te opisy, łącząc w jedną wersję powieszenia się, po którym ciało Judasza spadło i pękło. [przypis edytorski]
obwieszon (daw.) — powieszony. [przypis edytorski]
obwiniali go o zdradę floty — zarzut naturalny i zrozumiały, ale niesłuszny. Wobec rozluźnienia panującego na flocie ateńskiej, nie było co zdradzać. Fakt ten dla Lizandra nie był tajemnicą. [przypis tłumacza]
obwiśnięty — dziś popr.: obwisły. [przypis edytorski]
obwołać (daw.) — ogłosić coś publicznie. [przypis edytorski]
obwołać — tu: ogłosić. [przypis edytorski]
Obwołał pospolite ruszenie przez wici — Kiedy król miał zgromadzić pospolite ruszenie, rozkazywał zatykać w każdej parafii drąg wysoki z uwiązaną na wierzchu miotłą czyli wicią. I to się nazywało: rozdać wici. Każdy człowiek dorosły stanu rycerskiego obowiązany był, pod utratą szlachectwa, stawić się natychmiast pod chorągiew wojewódzką. [przypis autorski]
obwołanie — tu: obwieszczenie; ogłoszenie podane do publicznej wiadomości. [przypis edytorski]
obwołano go naczelnym wodzem z nieograniczoną władzą… — uprzednio uchwalono zwrócić mu skonfiskowany majątek i odwołać przekleństwo, jak podają Plutarch i Diodor z Sycylii (historyk z czasów Augusta, autor historii świata pt. Biblioteka, od początku aż do wojen galijskich Cezara; zachowało się ksiąg dziesięć, XI–XX). [przypis tłumacza]
obyć bluszczem nie powojem, Bóg ci dał rosnąć przed obliczem Swojem — znaczenie zdania, będącego formułą życzeń, można wyłożyć następująco: „oby ci Bóg dał rosnąć tak jak rośnie bluszcz, nie jak powój”. [przypis edytorski]
obyć — forma z partykułą -ci, skróconą do -ć; znaczenie: oby ci, niechże. [przypis edytorski]
obyć smakowało — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci (skróconą do -ć). [przypis edytorski]
Obyczaje angielskie (…) r. 1730 — w kwestii obecnych obyczajów angielskich obacz Życie pana Beattie pisane przez jego bliskiego przyjaciela. Można się zbudować głęboką pokorą pana Beattie przyjmującego dziesięć gwinei od starej margrabiny za spotwarzanie Hume'a. Wystraszona arystokracja wspiera się na biskupach mających po 200 000 franków rocznego dochodu i opłaca pieniędzmi lub szacunkiem pisarzy rzekomo liberalnych, aby lżyli Chéniera („Edinburgh Review”, 1821). Najwstrętniejszy cant wnika wszędzie; dławi wszystko, co nie jest obrazem dzikich i gwałtownych uczuć; niepodobna napisać po angielsku czegoś wesołego. [przypis autorski]
obyczaje Otaiti — obacz podróże Bougainvilla, Cooka etc. U niektórych zwierząt samica udaje, że się wzbrania, w chwili gdy się oddaje. Najważniejszych objaśnień co do siebie samych winniśmy szukać w anatomii porównawczej. [przypis autorski]
Obyczaje ułożyłyby się niebawem na modłę tych praw i udoskonaliłyby je — dziennik angielski „Examiner”, zdając sprawę z procesu królowej (nr. 622, 3 września 1820), dodaje: „Dzięki naszemu systemowi moralności płciowej tysiące kobiet stają się przedajnymi nierządnicami. Uczy się kobiety uczciwe gardzić nimi, ale mężowie mają prawo odwiedzać te nierządnice i uchodzi to jedynie za grzech powszedni”. Jest w tym szlachetna odwaga, aby w krainie cant'u powiedzieć w tym przedmiocie prawdę, choćby najbardziej pospolitą i jawną; jeszcze większą zasługą jest to ze strony biednego dziennika, którego jedynym widokiem powodzenia jest, że go kupią ludzie bogaci, uważający Biblię i biskupów za jedyną ochronę swoich pięknych liberii. [przypis autorski]
Obyczaje wyspy Cea — w swoich dwóch słynnych listach za i przeciw samobójstwu J.J. Rousseau zaczerpnął wiele argumentów z tego rozdziału; [por.] Nowa Heloiza, Ks. II. List 1 i 2. [przypis tłumacza]
obyczajniejszy — dziś popr. forma: bardziej obyczajny. [przypis edytorski]
obyczajnie — zgodnie z powszechnie przyjętymi normami obyczajowymi. [przypis edytorski]
obyczajny (daw.) — grzeczny; znający obyczaje. [przypis redakcyjny]
obyczajny — tu: przyzwoity, kulturalny, cywilizowany. [przypis edytorski]
Obydwa cytaty w niniejszym akapicie pochodzą z: A. Kraushar, O prawie własności literackiej i artystycznej według Delalande'a…, s. 219. [przypis autorski]
Obydwaj byli oni wytworem i szczytem rozwoju duchowego, którego momentami był umysł historyczny i ewolucjonizm powszechny. (…) centralne może zagadnienie całej epoki naszej, którego tu wszakże roztrząsać nie mogę — S. Brzozowski, Idee, s. 79 (Filozofia czynu), podobne zestawienie: [S. Brzozowski,] Kultura i życie, s. 262. [przypis autorski]
obydwa Oceany — Atlantycki i Indyjski. [przypis edytorski]
obydwa patrzyli — dziś popr.: obydwaj patrzyli. [przypis edytorski]
obydwaśmy starzy — dziś obydwaj jesteśmy starzy. [przypis edytorski]
obydwie — dziś: obydwa (zwierciadła). [przypis edytorski]
obydwom (daw. forma) — dziś C.lm: obydwóm. [przypis edytorski]
Oby pan niebios… — Godny pełnomocnik Tartufanie mógł odejść nie wspomniawszy o Niebiosach. [przypis tłumacza]
Obyś bogom nieśmiertelnym i nam dał powód do radości — autor nieznany. [przypis tłumacza]
obyść się [z kim] (starop.) — obejść się [z kim]; potraktować [kogo]. [przypis edytorski]
obysk (z ros. обыск) — przeszukanie, rewizja. [przypis edytorski]
obywatele bezgłowe i smętne — dziś: obywatele bezgłowi i smętni. [przypis edytorski]
Obywatele, rodacy, Rzymianie… — mowa Antoniusza to najczęściej cytowany fragment dramatu. [przypis edytorski]
obywatelów — dziś popr. forma B. lm: obywateli. [przypis edytorski]
obywatelów — dziś popr. forma D. lm: obywateli. [przypis edytorski]
obywatelów — dziś popr. forma D. lm: obywateli. [przypis redakcyjny]
obywatelów — dziś popr. forma: obywateli. [przypis edytorski]
obywatel rzeczypospolitej — Genewa w czasach autora była republiką; dołączyła do Konfederacji Szwajcarskiej w 1815 roku. [przypis edytorski]
obywatel świata — mowa o wprowadzonym w tej pieśni sędzi. [przypis edytorski]
obywatel Sanson — Charles Henri Sanson (1739–1806), francuski kat, wykonawca wyroków śmierci w Paryżu w latach 1778–1795; dokonał pierwszej egzekucji przy użyciu gilotyny; podczas rewolucji francuskiej (1789–1799) dokonał egzekucji m.in. byłego króla Francji, Ludwika XVI, królowej Marii Antoniny, Jacques-René Héberta, Georges'a Dantona, Antoine'a Lavoisiera, Maksymiliana Robespierre'a. [przypis edytorski]
obywatelskiemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: obywatelskimi. [przypis edytorski]
obywatelski — tu: prostacki, niefachowy. [przypis edytorski]
obywatelski — tu: typowy dla obywateli-cywili. [przypis edytorski]
obywatelstwo — tu: szlachta; obywatele ziemscy. [przypis edytorski]
Obywatelu przechrzto — od czasu rewolucji francuskiej forma obywatel (w miejsce dawnego „pan”) weszła w skład słownika demokratycznego; przechrzta: nazwa nadawana Żydom, którzy zmienili wyznanie z judaizmu na chrześcijaństwo. [przypis redakcyjny]
obywatel ziemski — dziś raczej: posiadacz ziemski. [przypis edytorski]
obyż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; por.: któż, cóż itp. [przypis edytorski]
oby za tym mieczem tęsknić ci nie trzeba — sens: obyś się nie znalazł w sytuacji, w której zabraknie ci tego miecza. [przypis edytorski]
obżałowanie (daw.) — skarga. [przypis edytorski]
obżałowany (daw.) — oskarżony o coś; podsądny. [przypis edytorski]
obżałowany — tu: oskarżony; ten, na którego się żalą. [przypis edytorski]
obżor — tu: pieczeniarz. [przypis edytorski]
obzierać (daw.) — oglądać. [przypis edytorski]
obzierać — oglądać. [przypis edytorski]
obzierać się (daw., gw.) — oglądać się. [przypis edytorski]
obzierać się (daw.) — oglądać się za siebie. [przypis edytorski]
obzierać się (daw.) — zwracać uwagą na coś. [przypis edytorski]
obzierać się (gw.) — oglądać się. [przypis edytorski]
obzierać się — oglądać się. [przypis edytorski]
obzierać się — spoglądać, rozglądać się. [przypis edytorski]
obzieranie się — oglądanie się; rozglądanie się. [przypis edytorski]
obziro (gw.) — ogląda. [przypis edytorski]
obznajmiony (przest.) — zaznajomiony z czymś. [przypis edytorski]
obzywać — dziś: nazywać. [przypis edytorski]
obzywać się — dziś popr.: odzywać się. [przypis edytorski]
oćma a. ćma (daw.) — ciemność, mrok. [przypis edytorski]
oćma — ciemność. [przypis edytorski]
oćma (daw.) — ciemność, mrok. [przypis edytorski]
oćma (daw.) — mrok, ciemność. [przypis edytorski]
oćwiczyć — mocno kogoś pobić. [przypis edytorski]
ocałowywać — dziś: obcałowywać. [przypis edytorski]
ocalenie Chersonezu i Bizancjum (…) i odznaczenie za to naszego państwa — mowa o honorowych dekretach Chersonezyjczyków i Bizantyjczyków dla Aten; w tłumaczeniu opuszczono we wszystkich mowach teksty aktów, częścią dla skrócenia, częścią dlatego, że albo nic z nich nie zachowało się, prócz nagłówka, albo że zachowane są po przeważnej części falsyfikatami. [przypis tłumacza]
Ocalenie Wenecji — najbardziej znany dramat angielskiego pisarza Thomasa Otwaya (1652–1685), opowiadający o przyjaźni Wenecjanina Jaffiera i najemnego żołnierza Piotra, uczestników spisku przeciwko senatowi weneckiemu; aby zdobyć zaufanie bezwzględnego przywódcy spiskowców, Jaffier pozostawia pod jego opieką własną żonę jako zakładniczkę, narażając ją na gwałt; kiedy po ujawnieniu spisku pojmany Piotr ma zostać powieszony, Jaffier, aby oszczędzić mu hańbiącej śmierci, przebija go i popełnia samobójstwo. [przypis edytorski]
ocap — nadproże, belka nad drzwiami lub oknem. [przypis edytorski]
occasionaliter (łac.) — przypadkiem. [przypis redakcyjny]
occasionem (łac.) — przyczynę. [przypis redakcyjny]
Occhi perche piangete (wł.) — oczy, dlaczego płaczecie? [przypis edytorski]
occidit anguem, e cuius collo guttae cadentes innumeros genuere colubros (łac.) — zabił węża, z którego szyi krople krwi płynące niezliczone mnóstwo zrodziły wężów; Perseusz zabił wężowłosą Gorgonę, nie węża; motyw „chcąc się ojczyźnie przysłużyć” jest zręcznym wymysłem Paska. [przypis redakcyjny]
Occultae fornicariae debetur (…) Est enim omnium eadem ratio (łac.) — Sekretnej nierządnicy należy się sumiennie zapłata, i to o wiele wyższa niż publicznej; usługa bowiem, jaką sekretna nierządnica czyni swoim ciałem, warta jest o wiele więcej niż ta, którą świadczy publiczna; i nie ma żadnego prawa, które by ją wykluczało od zapłaty. Toż samo należy rzec o zapłacie obiecanej dziewicy, kobiecie zamężnej, mniszce i jakiej bądź innej: zachodzi bowiem taż sama racja. [przypis tłumacza]
Occultum (…) flagellum — Iuvenalis, Satirae XIII, 195. [przypis tłumacza]
Occupavi (…) non posses — Cicero, Tusculanae disputationes, V, 9. [przypis tłumacza]
occurrens calamo (łac.) — nawijająca się pod pióro. [przypis redakcyjny]
occurrent (łac.) — spotkają w drodze. [przypis redakcyjny]
Ocean a. Okeanos (mit. gr.) — największy z tytanów, personifikacja morza. [przypis edytorski]
Ocean (gr. Okeanos) i Tetyda (mit. gr.) — najstarsze bóstwa morskie, brat i siostra, a zarazem małżeństwo; rodzice licznych synów (bogów rzek i strumieni) i córek (okeanid, nimf morskich). [przypis edytorski]
Ocean, gr. Okeanos — w poglądach staroż. Greków: morze zewnętrzne, rozległe wody otaczające znany świat. [przypis edytorski]
oceanidy a. okeanidy (mit. gr.) — nimfy morskie, córki Okeanosa i Tetydy. [przypis edytorski]
Oceanidy (mit. gr.) — nimfy morskie. [przypis edytorski]
Oceanidy — w górach raczej: Oready, nimfy górskie. [przypis edytorski]
Oceanidy — w mitol. grec. nimfy morskie, córy Oceana i Tetydy. [przypis redakcyjny]
Ocean i Tagus rzeka — Źródła tej bajki dotychczas nie wskazano, niemniej jej tematyka wiążąca się z rzeką Tagus z Półwyspu Iberyjskiego (co charakterystyczne, w tytule przy nazwie Tagus, która dla polskiego czytelnika była pustym brzmieniem, dodał Krasicki bliższe określenie „rzeka”) wskazuje, iż autor sięgnął do gotowej fabuły. We francuskim przekładzie bajka otrzymała polskie realia: Wisłę i Bałtyk zamiast rzeki Tagus i Oceanu. [przypis redakcyjny]
Ocean — wg wyobrażeń staroż. Greków święta rzeka opływająca dookoła całą ziemię. [przypis edytorski]
Ocean Wielki — Ocean Spokojny. [przypis edytorski]
ocechować — oznakować (w tym wypadku chodzi o zaznaczenie drzew do wycięcia). [przypis edytorski]
oce — dziś popr. forma B.lm: oczy. [przypis edytorski]
ocelle mi (łac.) — oczko moje, zwrot pieszczotliwy. [przypis edytorski]
ocelota (Felis pardalis) — w ob. klasyfikacji: Leopardus pardalis, drapieżny ssak z podrodziny kotów. [przypis edytorski]
ocembrować — umocnić, obudowując cegłami lub betonem, ściany studni, zbiornika wodnego, brzegi rzeki itp. [przypis edytorski]
ocembrowany — umocniony, obudowany cegłami lub betonem. [przypis edytorski]
ocenia (daw.) — tu w znaczeniu: ocenia dodatnio; docenia. [przypis edytorski]
