Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | celtycki | chemiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | polski
Znaleziono 10369 przypisów.
wyreżem (ukr.) — wymordujemy. [przypis edytorski]
wyrezać — wyrżnąć. [przypis edytorski]
wyróść (daw. forma) — dziś: wyrosnąć. [przypis edytorski]
wyróść (daw.) — wyrosnąć. [przypis edytorski]
wyróść — dziś: wyrosnąć. [przypis edytorski]
wyrównać (daw.) — dorównać. [przypis edytorski]
wyrównać — tu: dorównać. [przypis edytorski]
wyrównywa (daw.) — dorównuje. [przypis edytorski]
wyrównywa — dziś częstsza forma 3 os. lp cz.ter.: wyrównuje. [przypis edytorski]
wyrównywa — dziś: dorównuje. [przypis edytorski]
wyrównywa — dziś popr. forma 3 os. lp cz.ter.: wyrównuje. [przypis edytorski]
wyrównywa — dziś popr. forma: wyrównuje. [przypis edytorski]
wyrównywa — dziś popr.: wyrównuje. [przypis edytorski]
wyrównywującymi — dziś: wyrównującymi. [przypis edytorski]
wyróżniał się od innych — dziś: wyróżniał się wśród innych. [przypis edytorski]
wyrobek — zarabianie na utrzymanie jako wyrobnik, osoba wynajmująca się do różnych prac fizycznych. [przypis edytorski]
wyrobione — tu: wykończone. [przypis edytorski]
wyrobnica (daw.) — kobieta wynajmująca się do różnych prac fizycznych. [przypis edytorski]
wyrobnicy (daw.) — osoba wynajmująca się do różnych prac fizycznych; tu: robotnik. [przypis edytorski]
wyrocznia delficka — staroż. grecka wyrocznia związana z kultem boga Apolla w Delfach, do której o udzielenie przepowiedni w ważnych dla siebie sprawach zwracali się zarówno władcy i wysłannicy państw, jak i prywatne osoby. [przypis edytorski]
wyrocznia w środku ziem — Delfy. W świątyni delfickiej znajdował się głaz biały, zwany po grecku pępkiem (omphalos), który oznaczał środek Grecji, czy też całej ziemi. [przypis redakcyjny]
wyrocznie chce zamknąć, aby przeciwko niemu co nie rzekły — Swetoniusz. Tacyt 63 [faktycznie wzmianka o tym znajduje się u Swetoniusza w Żywocie Tyberiusza 63]. [przypis autorski]
wyroczny — tu: związany z wyrokiem (losu), który ma zapaść. [przypis edytorski]
Wyroczny wyziew — fakt to niezaprzeczony, że pomiędzy środkami, które wywoływały w kapłance wyroczni stan ekstazy, wielką rolę grały odurzające wyziewy z podziemia. [przypis tłumacza]
Wyrodne (…) przypowieściach — Platon, Prawa, VIII. [przypis tłumacza]
wyrodzi — rodzi [przypis edytorski]
wyroić — tu: wyobrazić sobie. [przypis edytorski]
wyrok Baltazara — chodzi o wyrok boski na babilońskiego króla Baltazara. Podczas urządzonej przez niego uczty, na której posilano się ze zrabowanych w świątyni jerozolimskiej naczyń, czcząc przy tym pogańskich bożków, nagle ukazała się ręka, która wypisała tajemnicze słowa: „Mene, Mene, Tekel, Ufarsin”. Wywołało to przestrach króla Baltazara, nikt jednak nie potrafił rozszyfrować znaczenia napisu. Zrobił to dopiero prorok Daniel, który tak wyjaśnił przepowiednię: „Bóg obliczył twoje panowanie i ustalił jego kres; zważono cię na wadze i okazałeś się zbyt lekki; twoje królestwo uległo podziałowi, oddano je Medom i Persom”. Przepowiednia wkrótce spełniła się. [przypis edytorski]
wyrok — C. ad legem Juliam. L. Etiam ex aliis (przyp. źródła). [przypis edytorski]
wyrok do boju — przepowiednia, według której Achilles miał przeważyć losy wojny trojańskiej, a następnie zginąć. [przypis edytorski]
wyroki od czterech i pół lat do trzech lat — wyrok w tzw. procesie taterników wydano 24 lutego 1970; Maciej Kozłowski został skazany na 4,5 roku więzienia (po rewizji 3 lata), Jakub Karpiński na 4 lata (po rewizji 2 lata i 8 mies.), Krzysztof Szymborski i Maria Tworkowska na 3,5 roku (po rewizji odpowiednio 2 lata i 4 mies. oraz 1 rok i 9 mies.), Małgorzata Szpakowska na 3 lata więzienia (po rewizji 1 rok i 6 mies.); rewizja wyroków przez Sąd Najwyższy przyniosła ich obniżenie, a następnie część skazanych objęto amnestią uchwaloną jeszcze w lipcu 1969 z okazji 25-lecia PRL; jednakże Maciej Kozłowski przebywał w więzieniu do września, a Jakub Karpiński do czerwca 1971 r. Ponadto przesłuchiwani jako świadkowie Jan Krzysztof Kelus, Maciej Włodek i Urszula Sikorska byli przetrzymywani w areszcie bez procesu aż do marca 1970. [przypis edytorski]
wyrokówci ja (…) nie badam (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci; dziś pisownia rozdzielna: wyroków ci ja nie badam. [przypis edytorski]
wyronić — uronić, stracić. [przypis edytorski]
wyrość (daw.) — wyrosnąć. [przypis edytorski]
wyrostek (daw.) — kilkunastoletni chłopiec. [przypis redakcyjny]
wyrostek (przestarz.) — nastolatek, chłopak. [przypis edytorski]
wyrozub — ryba z rodziny karpiowatych. [przypis edytorski]
wyrozumialiście (daw.) — jest pan wyrozumiały. [przypis edytorski]
wyrozumieć (daw.) — zrozumieć. [przypis edytorski]
wyrozumieć — dziś popr.: zrozumieć. [przypis edytorski]
wyrozumieć — dziś: zrozumieć. [przypis edytorski]
Wyrubow, Anna Aleksandrowna (1884–1964) — bliska przyjaciółka ostatniej cesarzowej Rosji Aleksandry Fiodorowny, autorka wspomnień o dworze carskim. [przypis edytorski]
wyruferuje — przekręcone: zreferuje, tj. przedstawi sprawę, opowie w uporządkowany sposób. [przypis edytorski]
wyrugować — wygnać, przepędzić. [przypis edytorski]
wyrugowan — wyrugowany, wygnany. [przypis edytorski]
wyrugujcież (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; znaczenie: koniecznie wyrugujecie (tj. usuńcie, wyeliminujcie). [przypis edytorski]
wyruszyć — wydobyć na światło dzienne. [przypis redakcyjny]
wyruszyć — wyrażenie wzięte z języka myśliwych, znaczące: wypłoszyć, wypędzić. [przypis redakcyjny]
wyruszył stamtąd — «Gdy ujrzał, że okolica jest zrujnowana i wędrowcy przestali tamtędy przechodzić, odszedł i on stamtąd. Według innego wyjaśnienia: chciał oddalić się od Lota, o którym rozniosła się zła opinia po tym, jak postąpił z córkami», zob. Raszi do 20:1. [przypis edytorski]
wyruszył — «W drogę do domu swego ojca», zob. Radak do 35:21. [przypis edytorski]
wyruszył — «Wystarczyłoby napisać jedynie „udał się do Charanu”, czemu więc Tora podkreśla, że „wyruszył” [ויצא (wajece) dosł. ‘wyszedł’]? To poucza, że odejście sprawiedliwego z jakiegoś miejsca pozostawia po sobie ślad, bo kiedy sprawiedliwy przebywa w mieście, przydaje on [miastu] chwały, wspaniałości i piękna, gdy je opuszcza: chwała, wspaniałość i piękno opuszczają miasto», zob. Raszi do 28:10. [przypis edytorski]
wyruszył z Cezarei — na wiosnę r. 70 n.e. [przypis tłumacza]
wyrwas — ludowy taniec mazowiecki z przyśpiewkami. [przypis edytorski]
wyrwęć — skrócone: wyrwę cię. [przypis edytorski]
Wyrwicz, Geografia — Karol Wyrwicz (1717–1793), polski geograf, historyk, publicysta, kaznodzieja i jezuita, 1767 roku został rektorem jezuickiego Collegium Nobilium w Warszawie; autor dzieła Geografia powszechna czasow teraznieyszych albo opisanie krótkie krajów całego świata… Z najświeższych wiadomości krajopisarzów i wędrowników zebrana ku pożytkowi młodzi narodowej… wydana (Warszawa 1770, nast. 1773), z którego pochodzi cytat. [przypis edytorski]
wyrychtować (daw., gw.) — przygotować. [przypis edytorski]
wyrychtować (daw.) — przygotować. [przypis edytorski]
wyrył na nim swoje imię i swego przyjaciela Proksenosa — oddział Ksenofonta prowadził przedtem Proksenos i dlatego Ksenofont uważał za swój obowiązek umieścić i jego nazwisko. [przypis tłumacza]
wyrywać (gw.) — tu: gonić, biec. [przypis edytorski]
wyrywać (tu daw. pot.) — pędzić, biec. [przypis edytorski]
wyrywa jak cień pająka — niem. greift aus, als laeuft der Schatten von einem Spinnbein: pędzi jak przemykający cień pajęczej nogi. [przypis edytorski]
wyrzec* — orzec. [przypis redakcyjny]
wyrzeczcie się — dziś popr.: wyrzeknijcie się. [przypis edytorski]
wyrzecz (daw. forma) — dziś: wyrzeknij. [przypis edytorski]
wyrzecz — dziś popr. forma 2 os.lp trybu rozkazującego: wyrzeknij. [przypis edytorski]
wyrzecz — dziś popr.: wyrzeknij. [przypis edytorski]
wyrzecze — dziś: wyrzeknie. [przypis edytorski]
wyrzeczenie się Mesenii — skutkiem bitwy pod Leuktrami było powstanie helotów w Mesenii (południowo-zachodni Peloponez). Epaminondas zorganizował tam niezależne państwo meseńskie. W 368 r. upadło znaczenie Epaminondasa w Tebach i zdawało się, że nadeszła chwila odpowiednia do zawarcia pokoju. Z polecenia króla Artakserksesa zwołał Ariobarzanes, satrapa Frygii nad Hellespontem, za pośrednictwem posła swego, Filiskosa z Abydos, kongres do Delf. Podstawą rokowań miał być pokój Antalkidasa, lecz ani Teby nie chciały zgodzić się na rozwijanie Związku Beockiego (uwolnienie miast beockich), ani Sparta na uznanie niepodległości Mesenii. Kongres nie doprowadził do celu, król perski nadal popierał Spartę. W następnym roku przechylił się Artakserkses na stronę Teban, którzy nigdy nie walczyli przeciw Persom, a w wojnach perskich (480 przed Chr.) nawet stali po ich stronie. Ku rozczarowaniu Aten i Sparty zapowiedział król posłom greckim, że Beocja ma pozostać zjednoczona, Mesenia niezależna, a wszyscy Grecy pod przewodnictwem Teb mają wystąpić przeciw temu, kto by się do tych warunków nie zastosował. Poseł spartański Antalkidas popełnił samobójstwo. Teby nie znalazły poparcia w Grecji, pomoc Artakserksesa ograniczyła się tylko do niedawania pieniędzy przeciwnikom. Do pokoju doszło dopiero w 367 r., ale wpływ Persji skutkiem buntów satrapów (Ariobarzanesa i Datamesa) był już bez znaczenia. Sparta do tego pokoju nie przystąpiła, gdyż za nic w świecie nie chciała uznać niepodległości Mesenii, krainy od wieków należącej do państwa Lacedemońskiego. Gdy Agesilaos udawał się do Tachosa (w 361 r.), było już po śmierci Epaminondasa, ale i wtedy Sparta nie przystąpiła do pokoju zawartego przez inne państwa Grecji, gdyż nie chciała uznać samodzielnej Mesenii. [przypis tłumacza]
wyrzeczenie — tu: orzeczenie. [przypis edytorski]
wyrzeczesz — dziś: wyrzekniesz. [przypis edytorski]
wyrzecz się — dziś popr.: wyrzeknij się. [przypis edytorski]
wyrzecz się — dziś: wyrzeknij się. [przypis edytorski]
wyrzekać (daw.) — narzekać a. krytykować. [przypis edytorski]
wyrzekać na kogoś (daw.) — narzekać na kogoś a. na coś, przedstawiać swe skargi, mówić o kimś (czymś) z niezadowoleniem; biadać, utyskiwać. [przypis edytorski]
wyrzekać — narzekać, skarżyć się. [przypis edytorski]
wyrzeknijcie — tu w znaczeniu: orzeknijcie (osądźcie i powiedzcie). [przypis edytorski]
wyrzezać (daw.) — tu: uciąć. [przypis edytorski]
wyrzezać (daw.) — wyrzeźbić. [przypis edytorski]
wyrzezać — wyciąć, wyryć. [przypis edytorski]
wyrzezane — wycięte, wyrżnięte. [przypis edytorski]
wyrzezany — wycięty, wyrżnięty. [przypis edytorski]
wyrzucać starcom ich szat jedwabnych — Vestis serica (Tacyt, Annal. II, 33) [zakaz, wprowadzony na początku panowania Tyberiusza, dotyczył wszystkich mężczyzn: ne vestis serica viros foedaret („żeby się męska płeć jedwabnym odzieniem nie hańbiła”; tł. A. Naruszewicz); o zakazie tym pisze także Kasjusz Dion w Historii rzymskiej LVII, 15]. [przypis autorski]
wyrzucają mu [Senece] uwiedzenie córki Germanika, zebrane trzysta milionów sestercyj w przeciągu lat czterech i niegodną zawiść względem Suiliusa — Tacyt [Roczniki XIII, 42]. [przypis autorski]
wyrzucają z zasady swojego przyszłego rządu te słowa — na posiedzeniu sejmowym z d. 21 grudnia 1789 r. w tekście, złożonym Sejmowi przez biskupa Krasińskiego, jako przewodniczącego Deputacji do formy Rządu, Zasad do poprawy Rządu skreślono te słowa, zastępując je na wniosek Ankwicza oświadczeniem, że Rzeczpospolita zabezpiecza stanowi szlacheckiemu wolność i między osobami tego stanu zachowuje równość (art. 1); autorem tekstu projektowanego był nie Krasiński, ale Ignacy Potocki, który w znacznej mierze czerpał wzory z Deklaracji Praw Człowieka (ułożonej już od października 1789 r.) i z rozpraw fr. Zgromadzenia Narodowego nad tą sprawą. [przypis redakcyjny]
Wyrzuciliście kapłany Boże, syny Aaronowe i Lewity, i naczyniliście sobie kapłanów jako inszy poganie… — 2 Krn 13, 9–12, z opuszczeniami kilku zdań. [przypis edytorski]
wyrzuci z niego ślizkie węże — tj. Sforców, którzy w herbie mieli godło mediolańskie, węże; por. XIII 63, w. 2. [przypis redakcyjny]
wyrzutny — rozrzutny. [przypis redakcyjny]
wyrzutych — zgodnie z ortografią powinno być „wyżutych”, tu jednak następuje kontaminacja ze słowem „wyrzut”. [przypis edytorski]
wyrzuty — tu: powierzchniowe zmiany skórne. [przypis edytorski]
Wyrzykowski, Stanisław (1873–1949) — powieściopisarz, poeta i tłumacz, współredaktor krakowskiego „Życia” od stycznia do grudnia 1899 r., członek redakcji „Chimery”; napisał Plon życia, przekładał Poe'go, Nietzschego, Hofmannsthala. [przypis edytorski]
wyrzypić — wykrztusić. [przypis autorski]
Wyście dziś Pana Boga opuścili, a jutro na wszytek lud gniew się jego oburzy — Joz 22, 18. [przypis edytorski]
wyściełał mu poduszkami łydki — ta moda iest także u nas. Mała noga, a grube łydki maią być pięknością. [przypis autorski]
wyście — przykład konstrukcji z czasownikiem „być” skróconym do końcówki fleksyjnej dodanej do zaimka osobowego; inaczej: wy jesteście. [przypis edytorski]
Wyście uciekli do mnie od złego pana… — Kleiner objaśnia, że scena ta jest „wzorowana na śmierci Wallensteina Schillera: Wallenstein w podobny sposób stara się działać na uczucia żołnierzy, którzy chcą go opuścić”. Powołuje się przy tym na studia S. Dobrzyckiego i K. Kobzdaja (Kazimierza Kolbuszewskiego). [przypis redakcyjny]
Wyście wypaśli winnice moje i łupiestwa ubogich w domu waszym. Czemu tak kruszycie lud mój i twarzy ubogich moich mielecie? — Iz 3, 14–15. [przypis edytorski]
wyścież dobrzy — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż oraz skróconą formą czasownika; znaczenie: wy jesteście dobrzy. [przypis edytorski]
wyścigać nieścignioną chęcią — dziś: niedoścignioną; ale w dawniejszej polszczyźnie często nieścigniony (zob. Linde). [przypis redakcyjny]
wyścignąć — dziś: prześcignąć. [przypis edytorski]
wyślakować (daw.) — wytropić. [przypis edytorski]