Przypisy

zejmie (gw. forma) — zdejmie. [przypis edytorski]

zejmijcie — dziś popr.: zdejmijcie; por. jąć: wziąć, złapać. [przypis edytorski]

zejrzały — dziś: dojrzały. [przypis edytorski]

zejść (daw.) — wzejść, wyrosnąć; tu: forma 3 os. lp cz. przesz. rodz. m.: zeszedł. [przypis edytorski]

zejść kogoś (daw.) — najść kogoś, odwiedzić nieoczekiwanie; nagle nadejść i zastać kogoś przy czymś, zaskoczyć, przyłapać. [przypis edytorski]

zejść kogoś (daw.) — najść kogoś, odwiedzić nieoczekiwanie; tu forma 3. os. lp cz. przeszł.: zeszedł nas. [przypis edytorski]

zejść kogoś — najść kogoś, odwiedzić nieoczekiwanie; tu forma 3.os.lm cz.przesz: zeszli go. [przypis edytorski]

zejść na coś a. kogoś — zostać czymś a. kimś.; popaść w stan właściwy komuś. [przypis edytorski]

zejść — tu: spotkać. [przypis edytorski]

zejść — tu: stać się. [przypis edytorski]

zejść — tu: wzejść, tj. wyrosnąć. [przypis edytorski]

zejść — wzejść; tu forma 3 os. lp czasu przesz.: zszedł. [przypis edytorski]

zejście (się) — tu: spotkanie się. [przypis edytorski]

zejwech (gw. środ.; z jid.) — złodziej kieszonkowy. [przypis edytorski]

ze-ka — czytany po rosyjsku skrót з/к; skrótu tego używano w oficjalnych dokumentach radzieckich od końca lat 20. do końca lat 50. XX w.; pochodził od заключённый каналоармеец, tj. więzień budujący Kanał Białomorsko-Bałtycki, później był stosowany w odniesieniu do wszystkich więźniów; słowo częściej występujące w postaci „zek”. [przypis edytorski]

zeks! (gw. środ.) — uwaga! [przypis edytorski]

ze łby — dziś popr.: ze łbów. [przypis edytorski]

zełgę — dziś forma 1.os.lp cz. przysz. dok.: zełgam; od: łgać: kłamać. [przypis edytorski]

zelant (daw.) — gorliwy, starający się; por. zelota, zelator. [przypis edytorski]

zelant (daw.) — gorliwy wyznawca; dziś: zelota. [przypis edytorski]

zelant (daw., z łac.: zelans, zelantis) — gorliwy, starający się wyznawca; por. zelota. [przypis edytorski]

zelant — osoba silnej wiary. [przypis edytorski]

zelant (z łac.) — gorliwy wyznawca. [przypis edytorski]

Zeleuchus, lokreński król — Zaleukos (VII w. p.n.e.), władca Lokrów Epizefiryjskich, greckiej kolonii w płd. Italii, autor pierwszego spisanego kodeksu praw w starożytnej Grecji, uważanego za bardzo surowy; przytoczoną anegdotę podaje Waleriusz Maksymus Czyny i powiedzenia godne pamięci I 6,5. [przypis edytorski]

Zeleuchus, także lakoński król — powinno być: lokreński; chodzi o Zaleukosa, władcę i prawodawcę Lokrów Epizefiryjskich, greckiej kolonii w płd. Italii. [przypis edytorski]

Zelicha — w Biblii żona Potifara nie jest wymieniana z imienia. [przypis edytorski]

Zelis — być może tożsama z Zefis (w liście CXIV Usbek mówi, że ma 4 żony, pozostałe to Zachi, Fatme i Roksana). [przypis edytorski]

Zelma, właśc. Selma — zamek będący siedzibą władców Morwenu, królestwa opiewanego w pieśniach Osjana; przen. także jako nazwa krainy. [przypis edytorski]

zelota — gorliwy wyznawca jakiejś religii. [przypis edytorski]

zelozja (z gr.) — gorliwość. [przypis edytorski]

zelus (gr. ζήλος) — gorliwość, współzawodnictwo, zazdrość. [przypis edytorski]

zelus (łac.) — gorliwość. [przypis edytorski]

ze lwami (reg.) — popr.: z lwami. [przypis edytorski]

zelżenie — obelga. [przypis edytorski]

zelżenie — tu: znieważenie. [przypis edytorski]

zelżony — pohańbiony. [przypis edytorski]

zelżyć kroku — zwolnić; uczynić marsz lżejszym, tzn. mniej forsownym. [przypis edytorski]

zelżyć — naubliżać. [przypis edytorski]

zelżyć się czym — zhańbić się czymś. [przypis edytorski]

zelżyć — znieważyć, sponiewierać. [przypis edytorski]

zelżywość (daw.) — obelga. [przypis edytorski]

zelżywość (daw.) — obelga, zniewaga. [przypis edytorski]

zelżywość (daw.) — zniewaga. [przypis edytorski]

zelżywość (starop.) — tu: obraza, obelga. [przypis edytorski]

zelżywy (daw.) — obraźliwy. [przypis edytorski]

zelżywy (daw.) — skłonny do obrażania. [przypis edytorski]

zelżywymi słowy — dziś: lżącymi słowami. [przypis edytorski]

zelżywy — obelżywy, obraźliwy. [przypis edytorski]

zelżywy — obraźliwy. [przypis edytorski]

zelżywy (starop.) — hańbiący, haniebny, sromotny, obelżywy. [przypis edytorski]

zelżywy — tu: obelżywy. [przypis edytorski]

zemdleć (daw.) — osłabnąć. [przypis edytorski]

zemdleć — tu: stracić siłę; osłabnąć. [przypis edytorski]

zemdlenie (daw.) — osłabienie. [przypis edytorski]

zemdlić (daw.) — osłabić. [przypis edytorski]

zemgleć — dziś popr.: zemdleć. [przypis edytorski]

zemglić (gw.) — zemdlić. [przypis edytorski]

zemknąć — umknąć, uciec. [przypis edytorski]

zemla (z ros. земля) — ziemia. [przypis edytorski]

ze mnąś (…) robił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ze mną robiłeś. [przypis edytorski]

zemną (starop. forma) — dziś popr.: ze mną. [przypis edytorski]

zemną (starop. forma ort.) — dziś popr.: ze mną. [przypis edytorski]

zemną (starop. forma ort.) — dziś: ze mną. [przypis edytorski]

zemnie (starop. forma ort.) — ze mnie. [przypis edytorski]

Zemomisław — Siemnomysł, wg Kroniki Galla Anonima ojciec Mieszka I. [przypis edytorski]

zemścić się czego (starop.) — dziś: zemścić się za co. [przypis edytorski]

zemścić się kogo (starop. forma) — zemścić się za kogo. [przypis edytorski]

zemściłam się za brata mego męża (mit. rzym.) — Pigmalion, brat Dydony, zabił jej męża, Acharbasa; sformułowanie Nanny wskazuje raczej na szwagra, jednak należy pamiętać, że choć ta opowieść przypomina Eneidę, nie jest z nią tożsama. [przypis edytorski]

Zemsta — komedia Aleksandra Fredry (1793–1876), wystawiona po raz pierwszy w 1834 roku. [przypis edytorski]

Zemsta — komedia Aleksandra Fredry. [przypis edytorski]

zemsta skłoniła najświetniejszego rojalistycznego pisarza… — François-René de Chateaubriand, który od 1822 był ministrem spraw zagranicznych, w 1824 został przez ultrarojalistycznego premiera de Villèle'a zwolniony ze stanowiska i przeszedł do liberalnej opozycji. [przypis edytorski]

zemsty na właściciela (daw.) — dziś popr.: na właścicielu. [przypis edytorski]

zeń — skrócone: z niego. [przypis edytorski]

zenana — część domu przeznaczona dla kobiet. [przypis edytorski]

Zend-Awesta a. Awesta — święta księga zawierająca teksty religijne wyznawców zaratusztrianizmu, napisana w języku awestyjskim, wymarłym klasycznym języku staroż. Persji. Nazwa Zendawesta oznacza faktycznie komentarze (Zend) do Awesty. [przypis edytorski]

Zendawesta a. Awesta — święta księga zawierająca teksty religijne wyznawców zaratusztrianizmu. Nazwa Zendawesta oznacza faktycznie komentarze (Zend) do Awesty. [przypis edytorski]

Zendawesta a. Awesta — święta księga zawierająca teksty religijne wyznawców zaratusztrianizmu (zoroastryzmu), religii irańskiej, której charakterystyczną cechą jest wiara w istnienie dwóch walczących ze sobą pierwiastków: dobra (światła) i zła (ciemności), oraz kult ognia. Nazwa Zendawesta oznacza faktycznie komentarze (Zend) do Awesty. [przypis edytorski]

zendowie (daw.) — wyznawcy zaratusztrianizmu (zoroastryzmu), religii irańskiej, której charakterystyczną cechą jest wiara w istnienie dwóch walczących ze sobą pierwiastków: dobra (światła) i zła (ciemności), oraz kult ognia; świętą księgą zaratusztrianizmu jest Awesta, zwana dawniej Zendawestą, co oznacza faktycznie komentarze (Zend) do Awesty. Zendami nazywano także ogólnie irańskich Ariów. [przypis edytorski]

zendzki (daw.) — taki jak w Zendaweście; dziś: awestyjski; Zendawesta a. Awesta: święta księga zawierająca teksty religijne wyznawców zaratusztrianizmu (zoroastryzmu), dualistycznej religii irańskiej, której charakterystyczną cechą jest wiara w istnienie dwóch równorzędnych, walczących ze sobą pierwiastków: dobra (światła) i zła (ciemności). Nazwa Zendawesta oznacza faktycznie komentarze (Zend) do Awesty. [przypis edytorski]

zeniacka (gw.) — żeniaczka; zawarcie ślubu, małżeństwa. [przypis edytorski]

zenit — najwyżej położony punkt na niebie. [przypis edytorski]

zenitówka (wojsk. pot.) — działo przeciwlotnicze. [przypis edytorski]

Zeno a. Castel San Zeno, a. Zenoburg — zamek w Merano. [przypis edytorski]

Zenon, iż nawet Jedno nie jest i że nie ma nic — Seneka, Listy moralne do Lucyliusza, LXXXVIII, 44–45. [przypis edytorski]

Zenon z Elei (ok. 490–ok. 430 p.n.e.) — filozof grecki, uczeń Parmenidesa, uważany za twórcę dialektyki, sztuki dyskutowania za pomocą argumentów rozumowych; sformułował serię paradoksów o niemożności istnienia wielości rzeczy i ruchu, bazujących na trudnościach w rozumieniu czasu, przestrzeni i materii jako wielkościach ciągłych, które można dzielić w nieskończoność, m.in. paradoks o Achillesie i żółwiu: Achilles i żółw stają do wyścigu na pewien ustalony dystans, przy czym Achilles pozwala żółwiowi, jako wolniejszemu, wystartować w połowie odległości do mety. Kiedy Achilles dobiegnie do miejsca startu żółwia, ten przez ten czas oddali się już o pewien dystans. Podobnie za każdym razem, kiedy Achilles osiągnie poprzednie położenie żółwia, ten będzie już dalej. Z tego schematu rozumowania wynika, że Achilles może się tylko zbliżać do żółwia, ale się z nim nie zrówna. [przypis edytorski]

Zenon z Elei (ok. 490–ok. 430 p.n.e.) — filozof grecki, uczeń Parmenidesa, uważany za twórcę dialektyki, sztuki dyskutowania za pomocą argumentów rozumowych; sformułował serię paradoksów o niemożności istnienia wielości rzeczy i ruchu, bazujących na trudnościach w rozumieniu czasu, przestrzeni i materii jako wielkościach ciągłych, które można dzielić w nieskończoność. [przypis edytorski]

Zenon z Kition (IV–IIIw. p.n.e.) — filozof ateński, twórca szkoły stoickiej. [przypis edytorski]

Zenon z Kition (ok. 335–ok. 263 p.n.e.) — filozof grecki, założyciel stoicyzmu, kierunku filozoficznego zalecającego sumienność w obowiązkach, zachowanie umiaru i spokoju wewnętrznego niezależnie od okoliczności zewnętrznych; prowadził szkołę stoików w Atenach. [przypis edytorski]

Zenon z Kition (ok. 336–ok. 264 p.n.e.) — filozof grecki, założyciel szkoły stoików w Atenach. [przypis edytorski]

zepchnieni — dziś: zepchnięci. [przypis edytorski]

zepchnion — daw. skrócona forma od: zepchnięty. [przypis edytorski]

zepchniony (starop. forma) — zepchnięty. [przypis edytorski]

zepewnić się — dziś: upewnić się. [przypis edytorski]

zeppelin — odmiana sterowca, pojazd latający lżejszy od powietrza, unoszący się dzięki usztywnionej konstrukcji wypełnionej wodorem lub helem, wyposażony w napęd śmigłowy i ster; od nazwiska Ferdynanda von Zeppelina (1838-1917). [przypis edytorski]

zeppelin — sterowiec, statek powietrzny. [przypis edytorski]

zeppelin — sterowiec, statek powietrzny z powłoką lub komorami wypełnionymi lżejszym od powietrza gazem oraz z własnym napędem; od nazwiska niemieckiego konstruktora Ferdinanda von Zeppelina (1838–1917), który zbudował pierwszy sterowiec o konstrukcji szkieletowej („Luftschiff-Zeppelin 1”); na cześć tego konstruktora nazwano słynny niemiecki sterowiec „LZ 127 Graf Zeppelin” (latający w l. 1928–1937), który oferował pierwsze komercyjne loty pasażerskie przez Atlantyk, a także wziął udział w wyprawie arktycznej (1931). [przypis edytorski]

zeppeliny — niemieckie bombowce strategiczne w czasie I wojny światowej. [przypis edytorski]

zeprzeć się — dziś: oprzeć się a. zaprzeć się. [przypis edytorski]

ze psami — dziś popr. forma przyimka: z psami. [przypis edytorski]

zepsieć (daw.) — spodleć, podupaść. [przypis edytorski]