Przypisy

aguna — kobieta zamężna, której mąż zaginął bez wieści i nie wiadomo, czy żyje; aguna nie może powtórnie wyjść za mąż. [przypis edytorski]

Agur (…) co znaczy po hiszpańsku „dzień dobry” lub też „jak się masz” — jest to powitanie baskijskie. [przypis edytorski]

aguti (biol.) — rodzaj roślinożernych gryzoni, żyjących w Ameryce Płd. i Środkowej; rodzina agutiowatych razem z m.in. rodziną marowatych należy do jednego infrarzędu jeżozwierzokształtnych w rzędzie gryzoni. [przypis edytorski]

aguti — rodzaj roślinożernych gryzoni, żyjących w Ameryce Płd. i Środkowej. [przypis edytorski]

Ah! ah!… celui-la… a… a! Eh bien!… Si j'avais envie de les regarder, ces yeux? Mais oui, sa stupidité feroce m'attire! je tremble!… Oh! quelque chose d'irresistible m'entraine à des profondeurs pleines d'épouvante (fr.) — Ach! ach! tamten! a… a! A gdybym miał ochotę spojrzeć w te oczy? Ależ tak, jego straszliwa głupota mnie przyciąga. Och! Coś nieodpartego przyciąga mnie w głębie pełne grozy! (tłum. Paweł Kozioł). [przypis edytorski]

Aharta — mityczna kraina, według podań znajdująca się we wnętrzu Ziemi, siedziba podziemnego państwa zamieszkiwanego przez wysoko zorganizowaną cywilizację, która miała schronić się w podziemiach, uciekając przed kataklizmami. Wejścia do niej mają znajdować się w różnych miejscach na świecie, między innymi w Tybecie i na biegunie północnym. [przypis edytorski]

Ahaswer a. Ahaswerus — w Biblii imię odnoszące się do: władcy babilońskiego w Księdze Estery (męża Estery), władcy perskiego w Księdze Ezdrasza, ojca Dariusza Meda, władcy medyjskiego, w Księdze Daniela oraz do związanego z Nabuchodonozorem władcy lub urzędnika medyjskiego w Księdze Tobiasza; przez porównanie ze źródłami greckimi Ahaswerusa (szczególnie bohatera Księgi Daniela) można utożsamić z perskim władcą Kserksesem. Tu: odwołanie do jednej z wersji legendy o Żydzie Wiecznym Tułaczu, w której jego prawdziwe imię miałoby brzmieć Ahaswerus, choć biblijny odpowiednik nie jest nawet Żydem i nic w biblijnych źródłach nie odpowiada treści tej legendy; jest to również imię, którym posłużył się Immanuel Kant, odwołując się do legendy o Żydzie Wiecznym Tułaczu w tekście pt. Jedyny możliwy argument na poparcie wykazania istnienia Boga (niem. Der einzig mögliche Beweisgrund zu einer Demonstration des Daseins Gottes, 1763). [przypis edytorski]

Ahaswer, Haman, Mordechaj, Waszti — bohaterowie Księgi Estery, według której perski król Achaszwerosz (Ahaswer) oddalił swoją piękną żonę Waszti, ponieważ podczas publicznej uczty okazała nieposłuszeństwo jego rozkazom. Haman, pierwszy minister króla, nienawidził Żydów do tego stopnia, że skłonił władcę, by ten wydał rozkaz ich zgładzenia. Tymczasem Achaszwerosz, szukając następczyni Waszti, pokochał i poślubił żydowską dziewczynę Esterę, która postępując wedle wskazówek swego wuja i opiekuna Mordechaja, wpłynęła na cofnięcie okrutnego zarządzenia, ocalając w ten sposób swój lud. Haman i jego synowie zostali powieszeni, a miejsce niegodziwego ministra zajął Mordechaj. Na pamiątkę tego cudownego ocalenia Żydzi obchodzą święto Purim. [przypis edytorski]

Ahaswer — legendarna postać Żyda, który miał znieważyć Chrystusa idącego z krzyżem na Golgotę, za co został ukarany wieczną tułaczką po świecie. [przypis edytorski]

Ahaswerusowska żyłka — Żyd Wieczny Tułacz, bohater legendy popularnej w Europie szczególnie w XVII, XVIII oraz XIX w., z zawodu miał być szewcem, człowiekiem, który zgubił swoją śmierć i przez to stał się nieśmiertelny; w niektórych wersjach legendy Ahaswerus wiecznie wędruje dlatego, że znieważył Chrystusa i został obarczony klątwą tułaczki. W tekście: skłonność do tułaczki, włóczęgi. [przypis edytorski]

Ahaswerus — według Biblii król perski, jeden z bohaterów Księgi Estery, identyfikowany z Kserksesem. [przypis edytorski]

Ahaswerus — Żyd Wieczny Tułacz, który według legendy miał znieważyć Chrystusa idącego na śmierć, i za karę musiał tułać się po świecie aż do jego powrotu w dzień Sądu Ostatecznego. [przypis edytorski]

Ahaswer — Żyd Wieczny Tułacz, bohater legendy popularnej w Europie szczególnie w XVII–XIX w.; znany pod różnymi imionami m.in. Ahaszwerosz, Johannes Buttadeus, Isaac Laquedem. [przypis edytorski]

Ahaswer — Żyd Wieczny Tułacz, bohater legendy popularnej w Europie szczególnie w XVII, XVIII oraz XIX w. (por. m.in. powieść Eugène'a Sue), z zawodu miał być szewcem, człowiekiem, który zgubił swoją śmierć i przez to stał się nieśmiertelny; w niektórych wersjach legendy Ahaswerus wiecznie wędruje dlatego, że znieważył Chrystusa i został obarczony klątwą tułaczki. [przypis edytorski]

Ahaswer — Żyd Wieczny Tułacz, który według popularnej w Europie legendy miał znieważyć Chrystusa idącego na śmierć, za co został obarczony klątwą tułaczki po świecie. [przypis edytorski]

Ahaswer — Żyd Wieczny Tułacz. [przypis edytorski]

Ahaswer — Żyd Wieczny Tułacz, wg legendy miał uderzyć Jezusa idącego na Golgotę, za co został ukarany wieczną tułaczką. [przypis edytorski]

ah ça! (fr.) — ach tak! [przypis edytorski]

Ah, c'est trop fort! (fr.) — to za dużo (dosł.: to jest za silne). [przypis edytorski]

Ah! c'est Vous! (fr.) — Ach, to pan! [przypis edytorski]

Ah, che bella! Ah, che miraculosa! (wł.) — Och, jak pięknie! Jak cudownie! [przypis edytorski]

Ah! comme tu m'as effrayé, Angélique! (fr.) — Ach, jak ty mnie przestraszyłaś, Andżeliko! [przypis edytorski]

Ah, du reste — je m'en fiche (fr.) — Zresztą kpię sobie z tego. [przypis edytorski]

ah — dziś: ach; pisownia charakterystyczna dla Malczewskiego. [przypis edytorski]

a hejm (jid.) — do domu. [przypis edytorski]

Ahenobarbus (łac.) — miedzianobrody, przydomek rodu Domicjuszów. [przypis edytorski]

A hetoż jaka moda — a cóż to za moda (zwyczaj). [przypis edytorski]

Ah! mademoiselle Marguerite! Bonjour! (fr.) — Ach, panna Margerita! Dzień dobry! [przypis edytorski]

Ah! mon cher Sénateur (fr.) — Ach, mój drogi senatorze. [przypis edytorski]

Ah non, c'est un snob des drogues… (fr.) — O nie, to snob narkotykowy, i „muzyka przede wszystkim”. [przypis edytorski]

ah, non, non (fr.) — ach, nie, nie. [przypis edytorski]

Ah, non, pas si bête que ça (fr.) — Ach nie, nie taki głupi. [przypis edytorski]

Ah, oui! (fr.) — Ach, tak! [przypis edytorski]

Ah, par exemple! (fr.) — Ach, na przykład. [przypis edytorski]

Ah, par exemple! (fr.) — Och, cóż znowu! [przypis edytorski]

Ah! quelle beauté, quelle grâce! (fr.) — Ach, co za urok, co za gracja. [przypis edytorski]

Ah, si jeunesse savait (fr.) — ach, gdyby młodość wiedziała. [przypis edytorski]

ah so (niem.) — ach, tak. [przypis edytorski]

ah so, selbstverstandlich (niem.) — ach, tak, rozumie się samo przez się. [przypis edytorski]

Ah, tais-toi, je ne veux plus (fr.) — Ach, uspokój się, już nie chcę. [przypis edytorski]

Ahuramazda a. Ahura Mazda (pers.) — „Pan Mądry”, najwyższe bóstwo mazdaizmu i zoroastrianizmu; niekiedy jego imię zapisuje się: Ormuzd. [przypis edytorski]

Ahura Mazda (pers.) — „Pan Mądry”, najwyższe bóstwo mazdaizmu i zoroastrianizmu; niekiedy jego imię zapisuje się: Ormuzd. [przypis edytorski]

Ahura — w świętej księdze wyznawców mazdaizmu i zaratustrianizmu (zoroastryzmu), Zend-Aweście: duch, geniusz; por. Ahura Mazda: duch mądry. [przypis edytorski]

Ahur (jęz. awestyjski) — dosł.: Pan; bóstwo w Aweście, zbiorze starożytnych świętych tekstów zaratusztrianizmu. W szczególności: Ahura Mazda (Pan Mądry), najwyższy bóg i stwórca, którego symbolem jest uskrzydlony dysk słoneczny. [przypis edytorski]

Ah, vous avez du monde, madame! (…) continuez, continuez, je puis attendre (fr.) — ależ u pani tłum, proszę kontynuować, ja zaczekam. [przypis edytorski]

Aida — opera Giuseppe Verdiego, wystawiona po raz pierwszy w 1871 w Kairze, w związku z otwarciem Kanału Sueskiego; jej akcja rozgrywa się w starożytnym Egipcie. [przypis edytorski]

Aida — opera Giuseppe Verdiego, wystawiona po raz pierwszy w 1871 w Kairze, w związku z otwarciem Kanału Sueskiego. [przypis edytorski]

a idisz harc — na żydowskie serce. [przypis edytorski]

aidowy — należący do Hadesa, boga śmierci i patrona zaświatów. [przypis edytorski]

A i dworu naszego… — opisywany zamek został zburzony przez Joachima Tarnowskiego. [przypis edytorski]

aigle, vautour ou colombe (fr.) — orzeł, sęp lub gołąb. [przypis edytorski]

Aimard, Gustave (1818–1883) — pisarz francuski, autor licznych książek przygodowych rozgrywających się na amerykańskim Dzikim Zachodzie i w Meksyku. [przypis edytorski]

Aimé Bonpland (właśc. Aimé Goujaud; 1773–1858) — fr. podróżnik i botanik. [przypis edytorski]

ainda senhor verá minha victória (port.) — jeszcze pan zobaczy moje zwycięstwo. [przypis edytorski]

a ino (gw.) — no pewnie. [przypis edytorski]

a ino (gw.) — oczywiście; no pewnie. [przypis edytorski]

Ainosy, własc. Ajnowie a. Ainu — mniejszość etniczna w Japonii, lud tubylczy zamieszkujący daw. Sachalin i wyspy Japonii, dziś głównie wyspę Hokkaido. [przypis edytorski]

Ainsi que la vertu le crime a ses degrés (fr.) — Tak jak zacność, i zbrodnia stopniami się piętrzy (cytat z tragedii Racine'a Fedra, akt IV scena 2, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński). [przypis edytorski]

ainsi soit-il (fr.) — niech się stanie; amen. [przypis edytorski]

Ainsi soit-il! (fr.) — Niech tak będzie; Amen. [przypis edytorski]

Ainsi va le monde! (fr.) — tak porusza się świat. [przypis edytorski]

aiolskie wiersze — liryka eolska, grecka poezja liryczna. [przypis edytorski]

a — i. [przypis edytorski]

air conditioning (ang.) — klimatyzacja. [przypis edytorski]

Ais (mit. gr.) — przydomek Hadesa, boga podziemnej krainy umarłych, oznacza „niewidzialny”. [przypis edytorski]

Ai — szampan z okolic miejscowości Aÿ w płn.-zach. Francji. [przypis edytorski]

Aixa (hiszp.), właśc. Aisza al-Horra — żona władcy Grenady Muhammada XI, następnie jego następcy, Abu l-Hasana Alego, matka Muhammada XII; aktywna politycznie, jedna z najbardziej znanych kobiet w historii emiratu Grenady. [przypis edytorski]

Aix-la-Chapelle (fr.) — Akwizgran, Aachen, miasto uzdrowiskowe w Niemczech, przy granicy z Belgią i Holandią. [przypis edytorski]

Ajaccio — miasto na płd.-zach. wybrzeżu Korsyki. [przypis edytorski]

ajacki książę — przydomek Achillesa (wnuk Ajakosa). [przypis edytorski]

ajajski — z baśniowej wyspy Ajai. [przypis edytorski]

A ja już długie lata pracuję w tym fachu, w ogóle już dużo lat mam za sobą — w dialogu Platona Menon wspomniano, że Protagoras żył blisko siedemdziesiąt lat, a czterdzieści lat pracował, nauczając. [przypis edytorski]

A ja kazu, kiń (białorus.) — a ja mówię, rzuć. [przypis edytorski]

Ajakida — przydomek Achillesa (wnuk Ajakosa). [przypis edytorski]

A jako każdy więcej dwiema oczyma ujrzy, lepiej dwiema uszyma słyszy, a dwiema rękami i dwiema nogami więcej sprawi — Arystoteles, Polityka, ks. 3. [przypis edytorski]

Ajakos (mit. gr.) — syn Zeusa i nimfy Eginy, urodzony na bezludnej wyspie, którą później nazwał imieniem swojej matki. Gdy uproszony Zeus zamienił żyjące na wyspie mrówki w ludzi, Ajakos został królem nowego ludu, Myrmidonów. Jako sprawiedliwy władca po śmierci został ustanowiony jednym z trzech sędziów w Hadesie, sądzących dusze zmarłych. [przypis edytorski]

Ajakos — po polsku również: Eak, z łacińskiej formy tego imienia: Aeacus. [przypis edytorski]

Ajakowego… wnuka — dziadek Achillesa nazywał się Ajakos. [przypis edytorski]

A jako Wergiliusz pszczoły od bitwy i niepotrzebnej gry każe odwodzić — Wergiliusz, Georgiki, ks. 4. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas — bohater Iliady, drugi po Achillesie pod względem dzielności, próbował zabić Hektora, rzucając w niego wielkim kamieniem; rywalizował z Odyseuszem o zbroję po Achillesie. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas (mit. gr.) — uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas (mit. gr.) — uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski; walczyć trzeba w ciemnościach w ten sposób chytry, któremu dziwował się (…) Ajaks, jak nam donosi Homer: podczas walki o ciało Patroklosa Zeus zesłał na walczących w tym miejscu mgłę i gęsty mrok, co uniemożliwiało pozostałym Achajom rozpoznanie krytycznej sytuacji na polu bitwy i przyjście z pomocą; Ajaks modlił się wówczas o przywrócenie światła słonecznego (Homer, Iliada XVII 366–374, 643 i nast.). [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas (mit. gr.) — uczestnik wojny trojańskiej; uprowadził królewnę trojańską Kasandrę ze świątyni Ateny, czym ściągnął na siebie gniew bogini, która raziła piorunem jego okręt. Uczepiwszy się skały morskiej Ajaks zaczął urągać Atenie; wówczas Posejdon rozbił skałę trójzębem i Ajaks utonął. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas (mit. gr.) — w wojnie trojańskiej brało udział dwóch Greków o tym imieniu, tu mowa o Ajaksie Wielkim, wnuku Eaka (Ajakosa) i kuzynie Achillesa. Ajaks Wielki, syn Telamona, króla Salaminy, był drugim (po Achillesie) pod względem dzielności wojownikiem achajskim, zabił wielu Trojan. Prawie udało mu się zabić trojańskiego królewicza Hektora za pomocą ogromnego głazu. Kiedy Achilles zginął z ręki Parysa, Ajaks razem z Odyseuszem wynieśli jego ciało z pola bitwy. Potem obaj rywalizowali o zbroję po Achillesie i wygrał Odyseusz. Gdy zmęczony Ajaks zasnął, Atena zesłała na niego szał. Kiedy się obudził, wyrżnął stado baranów, które wziął za achajskich przywódców (w tym Odyseusza i Agamemnona). Oprzytomniawszy, ze wstydu popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas — wojownik grecki, jeden z bohaterów Iliady Homera. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas, zw. Wielkim (mit. gr.) — syn Telamona, króla Salaminy, uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski; trafić było trudniej niż do Ajaksa żelazem: gdyż nosił on tarczę pokrytą siedmioma warstwami skóry, trudną do przebicia (Iliada VII 219–225). [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas, zw. Wielkim (mit. gr.) — syn Telamona, króla Salaminy, uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski. [przypis edytorski]

Ajaks a. Ajas zw. Wielkim (mit. gr.) — uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski. Rywalizował z Odyseuszem o zbroję po poległym Achillesie. Kiedy zbroję przyznano Odyseuszowi, oszalał z gniewu i wyrżnął stado baranów, sądząc, że morduje wodzów achajskich. Oprzytomniawszy, ze wstydu popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

Ajaks — bohater Iliady Homera. [przypis edytorski]

Ajaks — imię greckiego bohatera wojny trojańskiej, znanego z Iliady Homera. [przypis edytorski]

Ajaks — jeden z bohaterów Iliady Homera. [przypis edytorski]

Ajaks — (także Ajas, zw. Wielkim) w mitologii greckiej uczestnik wojny trojańskiej i literacki bohater Iliady Homera. Uchodził za syna Telamona (króla Salaminy). Był drugim (po Achillesie) pod względem dzielności wojownikiem achajskim. [przypis edytorski]

Ajaks — wojownik grecki, jeden z bohaterów Iliady Homera. [przypis edytorski]

Ajaks (z łac.) a. Ajas (gr.; mit. gr.) — w wojnie trojańskiej brało udział dwóch wojowników achajskich o tym imieniu: syn króla Telamona, zwany Ajasem Wielkim, najdzielniejszy po Achillesie wśród walczących przeciw Trojanom, oraz syna króla Ojleusa, zwany Ajasem Małym. [przypis edytorski]

A ja prosić będę Ojca, a innego pocieszyciela da wam (…) — we współczesnym tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia: „Ja zaś będę prosił Ojca, a innego Pocieszyciela da wam, aby z wami był na zawsze — Ducha Prawdy, którego świat przyjąć nie może, ponieważ Go nie widzi ani nie zna. Ale wy Go znacie, ponieważ u was przebywa i w was będzie. Nie zostawię was sierotami: Przyjdę do was” J 14, 16–18. [przypis edytorski]

Ajas a. Ajaks, zw. Wielkim (mit. gr.) — syn Telamona, króla Salaminy, uczestnik wojny trojańskiej, najdzielniejszy po Achillesie wojownik achajski. Rywalizował z Odyseuszem o zbroję po poległym Achillesie. Kiedy zbroję przyznano Odyseuszowi, oszalał z gniewu i wyrżnął stado baranów, sądząc, że morduje wodzów achajskich. Oprzytomniawszy, ze wstydu popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

Ajas — Ajas Mały. [przypis edytorski]

Ajas — Ajas z Salaminy, zwany Wielkim, dla odróżnienia od występującego również w poemacie imiennika z Lokrydy. [przypis edytorski]

a ja się het bojam i pokój (gw.) — a ja się nadal boję i już. [przypis edytorski]

Ajas — jeden z najlepszych greckich wojowników. W czasie toczącej się właśnie bitwy dowodził obroną greckiej floty. [przypis edytorski]