Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 449 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 119308 przypisów.
chodził — hebr. הִתְהַלֶּךְ (hithalech): 'chodził, przechadzał się', por. 5:22 i 5:24. U Cylkowa mylące 'postępował'. [przypis edytorski]
chodził kroki wielkimi — dziś popr.: chodził krokami wielkimi. [przypis edytorski]
chodził na Węgra — 15 marca 1848r. wybuchło powstanie węgierskie, stając się częścią Wiosny Ludów (serii zrywów rewolucyjnych i narodowych jakie miały miejsce w tamtym czasie w Europie). Rewolucję węgierską poparł polski rząd narodowy na emigracji, po stronie Węgier brali w niej udział także polscy generałowie: gen. Józef Bem, gen. Henryk Dembiński oraz utworzony przez gen. Józefa Wysockiego legion polski liczący ok. 3 tys. żołnierzy. Jednak w wspierającej Austrię przeciw Węgrom armii rosyjskiej także służyli Polacy, jednym z nich był gen. Romuald Traugutt, późniejszy dyktator powstania styczniowego. [przypis edytorski]
chodził — u Cylkowa 'postępował'. [przypis edytorski]
chodziwy — wytrzymały w chodzeniu. [przypis edytorski]
chodzywać (daw.) — chodzić zwykle; mieć zwyczaj chodzić. [przypis edytorski]
choina — gałęzie świerkowe. [przypis edytorski]
choina — tu: młody, niski las sosnowy. [przypis edytorski]
choinka — zabawa organizowana dla dzieci w okresie Bożego Narodzenia lub Nowego Roku. [przypis edytorski]
Choiseul, Étienne-François de (1719–1785) — francuski dyplomata. [przypis edytorski]
Choiseul, Etienne François de (1719–1789) — minister spraw zagranicznych króla Francji Ludwika XV. [przypis edytorski]
Choiseul-Praslin, Franciszka de (1807–1847) — francuska księżna; została znaleziona zamordowana, o jej zabójstwo oskarżono jej męża Charles'a, który w oczekiwaniu na proces popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]
Choisy, François-Timoléon de (1644–1724) — francuski pisarz i duchowny; księdza de Choisy, przebranego za kobietę: za sprawą matki de Choisy jako chłopiec ubierał się jak dziewczyna, po 18 roku życia krótko nosił męski strój, po czym wrócił do stroju kobiecego. [przypis edytorski]
Choisy, Maryse (1903–1979) — francuska pisarka, zwolenniczka psychoanalizy. [przypis edytorski]
Choix des monuments primitifs de l'Eglise (fr.) — wybór pamiątek (pomników) początków Kościoła. [przypis edytorski]
chojaczek — mała sosna, świerk. [przypis edytorski]
choja (daw.) — choina. [przypis edytorski]
chojak — sosna, świerk. [przypis edytorski]
chojar — choina, drzewo iglaste. [przypis edytorski]
chojar (daw.) — stare drzewo iglaste. [przypis edytorski]
chojar (daw.) — wysokie drzewo iglaste. [przypis edytorski]
chojar (gw.) — stare, wysokie drzewo iglaste. [przypis edytorski]
chojniks — grecka miara objętości, ok. 1 l. [przypis edytorski]
chołodziec — rodzaj zupy współcześnie nazywany chłodnikiem; zabielany barszcz z buraków podawany na zimno. [przypis edytorski]
Chołoniewski, Stanisław (1791–1846) — ksiądz katolicki, pisarz religijny, filozof, przedstawiciel tradycjonalizmu; autor fantastyczno-alegorycznej powieści Sen w Podhorcach (1842). [przypis edytorski]
chołostiak (ukr.) — kawaler, nieżonaty. [przypis edytorski]
cholera — choroba zakaźna spowodowana zakażeniem bakterią przecinkowca cholery (Vibrio cholerae) przez spożycie skażonej wody lub jedzenia; początkowe objawy obejmują biegunkę, wymioty, niekiedy bóle brzucha, a następnie charakterystyczne pomarszczenie skóry, zmianę głosu, zapadnięcie oczu i wyostrzenie rysów twarzy; nieleczona cholera powoduje zgon. [przypis edytorski]
cholera (daw., dziś wulg.) — gniew, złość. [przypis edytorski]
cholera (daw., dziś wulg.) — złość, gniew. [przypis edytorski]
cholera — tu: choroba zakaźna. [przypis edytorski]
cholera — tu: gniew, wściekłość. [przypis edytorski]
cholera — tu: zdenerwowanie, wzburzenie. [przypis edytorski]
choleryna (daw.) — ostre, bakteryjne zatrucie pokarmowe z objawami podobnymi do cholery (biegunka, wymioty). [przypis edytorski]
choleryna — ostre zatrucie bakteryjne. [przypis edytorski]
Cholo (hiszp.) — potomek rodziców hiszpańskiego i indiańskiego pochodzenia, mówiący po hiszpańsku Indianin. [przypis edytorski]
Cholo (hiszp.) — potomek rodziców hiszpańskiego i indiańskiego pochodzenia. [przypis edytorski]
chomąto — część uprzęży końskiej, obejmująca kark zwierzęcia. [przypis edytorski]
chomąto — część uprzęży konia pociągowego, rodzaj wyściełanej drewnianej ramy zakładanej na szyję zwierzęcia. [przypis edytorski]
chomąto — część uprzęży konia. [przypis edytorski]
chomąto — część uprzęży konia, rodzaj wyściełanej drewnianej ramy zakładanej na szyję zwierzęcia. [przypis edytorski]
chomąto — część uprzęży w kształcie owalnej ramy zakładanej koniowi na szyję. [przypis edytorski]
chomąto — element uprzęży końskiej. [przypis edytorski]
chomąto — odzaj jarzma używanego do zaprzęgania zwierząt pociągowych do ciągnięcia wozu. [przypis edytorski]
Chomiakow, Aleksiej Stiepanowicz (1804–1860) — rosyjski, poeta, dramaturg i publicysta, myśliciel prawosławny, jeden z twórców ideologii słowianofilstwa. [przypis edytorski]
Chominowa — Zofia Chomin, dozorczyni kamienicy, w której ukrywała się Ginczanka, po wojnie sądzona i skazana na cztery lata więzienia za wydawanie ukrywających się Żydów. [przypis edytorski]
chomont (gw.) — chomąto, część uprzęży konia pociągowego, rodzaj wyściełanej drewnianej ramy zakładanej na szyję zwierzęcia. [przypis edytorski]
Chomuntowski, popr. Chomentowski a. Chomętowski, Michał (zm. 1794) — polski oficer, uczeń Szkoły Rycerskiej, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej, odznaczony Orderem Virtuti Militari, awansowany na majora; uczestnik insurekcji warszawskiej, członek klubu jakobinów; awansowany przez Kościuszkę na pułkownika, poległ w bitwie pod Chełmem. [przypis edytorski]
Chonsu — egipskie bóstwo lunarne (związane z księżycem). Przedstawiany jako człowiek z dyskiem księżycowym na głowie lub jako postać z głową sokoła. W Tebach uznawany za syna Amona i Mut, tworzył z nimi triadę (trójcę). [przypis edytorski]
Chopin, Fryderyk (1810–1849) — czołowy polski kompozytor i pianista epoki romantyzmu. Na emigracji w Paryżu Norwid utrzymywał z Chopinem bliskie kontakty i towarzyszył mu w ostatnich tygodniach życia. [przypis edytorski]
Chopin, Fryderyk (1810–1849) — polski kompozytor i pianista. [przypis edytorski]
Chopin, Fryderyk (1810-1849) — polski kompozytor i pianista. [przypis edytorski]
Chopin, Fryderyk (1810–1849) — polski kompozytor i pianista. [przypis edytorski]
chorągiew' — daw. apostrofem oznaczano miękkie w (co ujawnia się w odmianie: chorągwi itd.), a zarazem miejsce po zaniku prasłowiańskiej półsamogłoski, jeru miękkiego. [przypis edytorski]
chorągiew elearska — lisowczycy, oddział lekkiej jazdy, sformowany w 1615 r. przez Aleksandra Józefa Lisowskiego. Lisowczycy nie pobierali żołdu i utrzymywali się z łupów wojennych, brali udział w wojnie polsko-szwedzkiej 1626–1629; oddział rozwiązano w 1635 r. po rozbojach, jakich dopuścili się lisowczycy na ludności polskiej; elear (węg.) — harcownik, wojownik biorący udział w harcach, tj. pojedynkach z wojownikami strony przeciwnej przed bitwą. [przypis edytorski]
chorągiew (hist. wojsk.) — w daw. Polsce podstawowa jednostka organizacyjna jazdy rycerskiej, w XVII w. licząca ok. 100–200 żołnierzy; pod chorągiew pójść a. trafić: zaciągnąć się lub zostać powołanym do wojska, na wojnę. [przypis edytorski]
chorągiew petyhorska — oddział średniozbrojnej jazdy w wojsku litewskim. [przypis edytorski]
chorągiew tatarska — hist. jednostka polskiego wojska, oddział lekkiej jazdy liczący ok. 100 żołnierzy; nazwa wiąże się z tatarskim stylem walki, w którym szybkość i zwrotność rekompensowały brak ciężkiej zbroi; wojsko tego typu sprawdzało się doskonale w czasie pościgów za uciekającym nieprzyjacielem. [przypis edytorski]
chorągiew trzechtwarza — chorągiew ze znakiem trzech twarzy, tj. trzech najważniejszych bóstw litewskich. [przypis edytorski]
chorągiew wołoska — oddział lekkiej jazdy. [przypis edytorski]
chorągiew wolentarska — oddział ochotniczy, nie pobierający żołdu a utrzymujący się z łupów wojennych. [przypis edytorski]
chorągwie — dziś popr. forma D.lp: chorągwi. [przypis edytorski]
Wojciech Dembołęcki, Pamiętniki o Lisowczykach czyli przewagi Elearów polskich
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Wojciech Dembołęcki, Pamiętniki o Lisowczykach czyli przewagi Elearów polskich
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
chorągwie komputowe — stałe wojsko zaciężne w XVII w. [przypis edytorski]
chorąski — chorążego. [przypis edytorski]
chorąży — dawniej: żołnierz niosący sztandar swojego oddziału (obecnie: stopień podoficerski). [przypis edytorski]
chorąży jerozolimski — w oryginale: gonfaloniere di Gerusalemme (wł.), szef milicji miejskiej lub cywilny zarządca miasta. [przypis edytorski]
chorąży Koniecpolski — Aleksander Koniecpolski herbu Pobóg (1620–1659), książę, chorąży wielki koronny, magnat i starosta kresowy, uczestnik wojen kozackich, syn hetmana Stanisława Koniecpolskiego. [przypis edytorski]
chorąży — w innym tłumaczeniu: wojewoda. [przypis edytorski]
chorąży zapasu — dziś: chorąży rezerwy. [przypis edytorski]
chorał — uroczysty, śpiewany utwór muzyczny, przeważnie o charakterze religijnym. [przypis edytorski]
chorał — uroczysty wielogłosowy śpiew kościelny; także: utwór muzyczny do wykonywania podczas nabożeństw. [przypis edytorski]
chorały — dziś popr. forma N. lm: chorałami. [przypis edytorski]
chorał żałobny — stanowi on pieśń żałobną na śmierć Byrona. [przypis edytorski]
choram — skrócenie od: chora jestem. [przypis edytorski]
Chorbate Góry — Karpaty. [przypis edytorski]
chor — chory (daw. krótka forma przym.). [przypis edytorski]
chor — dziś popr.: chór. [przypis edytorski]
choreg (gr.) — zamożny obywatel greckiego miasta-państwa wyznaczony przez władze do wystawienia na własny koszt chóru biorącego udział w agonie (konkursie) teatralnym lub muzycznym, z czym wiązało się dobranie chóru, sfinansowanie jego przygotowania, jak również opłacenie kostiumów, dekoracji, efektów specjalnych i akompaniujących muzyków. Nagrodą za wkład choregów było przyznawanie w Atenach nagród za zwycięskie przedstawienie wspólnie dramaturgom i choregom. [przypis edytorski]
choroba Adissona — niedoczynność kory nadnerczy, przejawia się m.in. przebarwieniami skóry. [przypis edytorski]
choroba bellerofoncka — melancholia, która miała dotykać ludzi błąkających się po pustynnych, odludnych miejscach, jak to się zdarzyło greckiemu herosowi Bellerofontowi, zabójcy Chimery. [przypis edytorski]
choroba francuskia — syfilis. [przypis edytorski]
choroba Świętego Walentego — epilepsja, padaczka. [przypis edytorski]
choroba św. Medarda — konwulsje, szczególnie na tle religijnym; odniesienie do tzw. konwulsjonistów z cmentarza św. Medarda, grupy XVIII-wiecznych francuskich pielgrzymów religijnych do grobu François de Pâris, popularnego jansenistycznego ascety, pochowanego na cmentarzu parafii św. Medarda w Paryżu; przy wsławionym cudownymi uzdrowieniami grobie pielgrzymi doznawali ekstazy objawiającej się konwulsjami i wykręcaniem członków ciała, co przyciągało licznych obserwatorów; kiedy na rozkaz królewski zamknięto cmentarz, praktyki konwulsyjne kontynuowano w prywatnych domach w Paryżu i innych francuskich miastach, a ruch przekształcił się w sektę religijną; trwający przez wiele lat fenomen wywołał duże zainteresowanie opinii publicznej, poświęcono mu liczne publikacje. [przypis edytorski]
Chorol — miasto na Ukrainie, w obwodzie połtawskim, nad Dnieprem. [przypis edytorski]
chorość — choroba. [przypis edytorski]
chorość (daw.) — choroba. [przypis edytorski]
choroszyj (ukr. хороший) — dobry. [przypis edytorski]
chorowito — dziś: chorowicie. [przypis edytorski]
chorowód — dziś popr.: korowód. [przypis edytorski]
chorowód (gw.) — korowód. [przypis edytorski]
chorowód — tu: korowód. [przypis edytorski]
chorowod — dyrygent. [przypis edytorski]
chorowody — pieśni i tańce ludowe. [przypis edytorski]
chorszy — dziś popr.: bardziej chory. [przypis edytorski]
Chortyca — największa wyspa na Dnieprze, na wysokości dzisiejszego miasta Zaporoża; w tradycji ukraińskiej miejsce częstego stacjonowania Kozaków zaporoskich. [przypis edytorski]
Chortyca — największa wyspa na Dnieprze, na wysokości dzisiejszego miasta Zaporoża; w tradycji ukraińskiej miejsce częstego stacjonowania Kozaków Zaporoskich. [przypis edytorski]
choru — dziś popr. forma: chóru. [przypis edytorski]
chorujące — dziś popr. forma B.lm: chorujących. [przypis edytorski]
chorus (łac.) — chór. [przypis edytorski]
chorus mysticus (łac.) — chór mistyczny. [przypis edytorski]
chorym (…) się zbudził — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika i szykiem przestawnym; zbudziłem się chory. [przypis edytorski]
