Przypisy

Clément, Jacques (1567–1589) — francuski duchowny katolicki, morderca króla Henryka III Walezego. [przypis edytorski]

Clérambault, Nicolas Luis (1676–1749) — fr. kompozytor i organista, pozostawił m.in. 25 świeckich kantat o tematyce inspirowanej mitologią antyczną. [przypis edytorski]

Clésinger, Auguste (1814–1883) — rzeźbiarz francuski. [przypis edytorski]

Clèves i Juliers (fr.) — miasto Kleve w ob. zach. Niemczech oraz miasto Jülich w Holandii; w XI w. uformowały się wokół nich hrabstwa, które w XIV–XV w. zostały przekształcone w księstwa, wchodzące w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego; w 1521 księstwa Jülich, Berg, Kleve i Mark połączyły się, tworząc Zjednoczone Księstwa Jülich-Kleve-Berg. [przypis edytorski]

Clézio, właśc. Le Clézio, Jean-Marie Gustave (ur. 1940) — fr. powieściopisarz, laureat Nagrody Renaudot w 1963 r., nagrody Akademii fr. w 1980 oraz Literackiej Nagrody Nobla w 2008 r. [przypis edytorski]

Clemenceau, Georges (1841–1929) — francuski pisarz, lekarz i polityk; premier (1906–1909 i 1917–1920); w trakcie sprawy Dreyfusa był jednym z czołowych zwolenników rewizji procesu. [przypis edytorski]

clergyman (ang.) — duchowny. [przypis edytorski]

clerici (łac.) — klerycy. [przypis edytorski]

clerici scholares (łac. forma M. lm.) — klerycy-studenci. [przypis edytorski]

clericus vel adiscens — klery albo student (dosł. nieuczony). [przypis edytorski]

Clermont-Tonnerre — daw. nazwa atolu Reao (Natupe) w należącym do Polinezji Francuskiej archipelagu Tuamotu na Oceanie Spokojnym. [przypis edytorski]

Cleveland — tytułowy bohater powieści A. Prévosta Le Philosophe anglais ou Histoire de M. Cleveland, fils naturel de Cromwell (Filozof angielski, czyli historia Clevelanda, naturalnego syna Cromwella, t.1–4: 1731–1732, t.5-7: 1738–1739). [przypis edytorski]

Clicôt — chodzi o markę szampana produkowanego od 1772 r. przez Veuve Clicquot Ponsardin w rejonie Reims we Francji [przypis edytorski]

Clifford, William Kingdon (1845–1879) — brytyjski matematyk i filozof. [przypis edytorski]

clipper — kliper; smukły, bardzo szybki żaglowiec z ożaglowaniem typu fregata; z pot. ang. clip: szybkość (speed). [przypis edytorski]

cloak and dressmaker (ang.) — szycie płaszczy i sukni. [przypis edytorski]

cloche (fr.) — klosz, dzwon. [przypis edytorski]

cloche — tu: rodzaj niewielkiego kapelusza z wąskim rondem. [przypis edytorski]

Clodion, właśc. Claude Michel (1738–1814) — francuski rzeźbiarz tworzący w stylu rokoko, znany gł. z dzieł w terakocie. [przypis edytorski]

cloisonné (fr.) — przegroda, tu: parawan. [przypis edytorski]

clou (fr.) — gwóźdź; przen.: główna atrakcja. [przypis edytorski]

clou (fr.) — klucz, gwóźdź; najistotniejsza rzecz. [przypis edytorski]

clou — najważniejsza lub najciekawsza część czegoś. [przypis edytorski]

clou (z fr.) — najważniejsze bądź najciekawsze zdarzenie. [przypis edytorski]

CLV — tłumacz opuścił tu 40 strof, zawierających nieprzekładalne aluzje. [przypis edytorski]

CLXVI — tu tłumacz opuścił kilka strof. [przypis edytorski]

cmentach (neol.) — cmentarz. [przypis edytorski]

cmentarz — chodzi o warszawski Cmentarz Powązkowski, graniczący bezpośrednio z gettem; wzmiankowana niżej „rzeczywistość o ścianę” to rzeczywistość getta za murem cmentarnym. [przypis edytorski]

Cmentarz Łyczakowski — najstarsza zabytkowa nekropolia lwowska, miejsce pochówku wielu ludzi zasłużonych dla Polski i Ukrainy. [przypis edytorski]

Cmentarz Łyczakowski — najstarsza zabytkowa nekropolia lwowska. [przypis edytorski]

cmentarz świętego Pawła — tzw. Cmentarz Południowy katedry św. Pawła w Londynie, już w XVII w. był to rodzaj dziedzińca dogodnego do przechadzek; obecnie na jego posadzce można zobaczyć plan katedry sprzed Wielkiego Pożaru Londynu (1666). [przypis edytorski]

cmentarz św. Pawła — cmentarz parafialny przy Katedrze św. Pawła w Londynie; już podczas epidemii dżumy w 1582 r. nakazano ograniczenie pochówków z powodu przepełnienia nekropolii i związanej z tym groźby dalszego szerzenia się zarazy. [przypis edytorski]

cmentarz — w innych wydaniach: smętarz. [przypis edytorski]

cmentarz żydowski w Łodzi — cmentarz żydowski działający od 1892 r. w Nowych Bałutach (obecnie w granicach miasta Łódź przy ul. Brackiej). Największa pod względem powierzchni nekropolia żydowska w Polsce (teren cmentarza zajmuje 40,5 ha, a łącznie z placami, na których po wojnie powstały zabudowania, 42,37 ha). Na terenie cmentarza znajduje się ok. 160 tys. nagrobków. [przypis edytorski]

cmyntarz (daw.) — dziś: cmentarz. [przypis edytorski]

cna młodzi — zacna młodzieży; szlachetna młodzieży. [przypis edytorski]

cnić się (daw., gw.) — tęsknić. [przypis edytorski]

cnić się (daw.) — tęsknić. [przypis edytorski]

cnić się (daw.) — tęsknić za czymś, martwić się, nudzić. [przypis edytorski]

cnić się — tęsknić. [przypis edytorski]

cnieło — cniło, tęskniło. [przypis edytorski]

cni się (daw.) — nudzi się, jest tęskno. [przypis edytorski]

cnocie takiéj jak Geminiusa Rufa, który przebijając się mężnie zawołał… — przekręcone imię Gaiusa Fufiusa Geminusa, konsula z roku 29; o jego oskarżeniu i okolicznościach śmierci pisze Dion Kasjusz w Historii rzymskiej LVIII, 4. [przypis edytorski]

cno (gw.) — tu: słabo, bezsilnie. [przypis edytorski]

cnota nie daje się w stary nasz pień wszczepić tak, żebyśmy trącić nim przestali — aluzją tą Hamlet daje wyraz swoim refleksjom dotyczącym faktu, że Ofelia jest córką Poloniusza. [przypis edytorski]

cnot — dziś popr. forma D.lm: cnót. [przypis edytorski]

cnotę — hebr. צְדָקָה (cedaka): 'dobroczynność, sprawiedliwość'. [przypis edytorski]

cny (daw.) — godny szacunku. [przypis edytorski]

cny (daw.) — pełen cnót, godny szacunku, szlachetny. [przypis edytorski]

cny (daw.) — zacny, dobry. [przypis edytorski]

cny — pełen cnót, godny szacunku, szlachetny. [przypis edytorski]

cny (przestarz.) — cnotliwy, prawy, szlachetny. [przypis edytorski]

cny (przestarz.) — zacny, cnotliwy, prawy; szacowny. [przypis edytorski]

cny — zacny; szacowny. [przypis edytorski]

cny — zacny, szlachetny. [przypis edytorski]

córą Izraela, która oddawała się kozłom — łamiąc zakaz z Kpł 20:16. [przypis edytorski]

córa Inacha (mit. gr.) — Io, kochanka Zeusa, z zemsty Hery zamieniona w jałówkę. [przypis edytorski]

córa Kroniona — Helena urodziła się ze związku Zeusa, syna Kronosa, z Ledą, wedle popularnego mitu z jaja zniesionego przez Ledę, bo bóg uwodząc ją przybrał postać łabędzia. [przypis edytorski]

córa Latony — Artemida; w mit. rzym. utożsamiana z Dianą. [przypis edytorski]

córa Słońca (mit. gr.) — Kirke a. Circe, córka Heliosa i nimfy Perseis (a. bogini Hekate); mieszkała na wyspie Ajai (tj. „płacz”), w Odysei zatrzymała u siebie czarami Ulissesa, zaś jego towarzyszy zaklęła w postać wieprzy; miała zdolność przemieniania ludzi w zwierzęta. [przypis edytorski]

córa Taumasa (mit. gr.) — Iryda; jej ojcem był Taumas, syn Okeanosa i Ziemi. [przypis edytorski]

córa Tyndara — Helena była właściwie córką Zeusa i Ledy, której mężem był Tyndar. [przypis edytorski]

Córdoba, Gonzalo Fernández de (1585–1635) — hiszpański generał, uczestnik konfliktu hiszpańsko-holenderskiego, wojny trzydziestoletniej i wojny o sukcesję hiszpańską. [przypis edytorski]

córek moich — wyrażenie 'córki moje' pojawia się dwukrotnie w tym wersecie, jedno odnosi się do Rachel i Lei, drugie do Bilhy i Zilpy, bo zgodnie z midraszem one takaż były córkami Labana, ale od konkubiny, zob. Raszi do 31:50. [przypis edytorski]

córka Agenora (mit. gr.) — Europa, córka króla fenickiego, porwana przez Zeusa pod postacią byka, matka Minosa, króla Krety. [przypis edytorski]

córka Brabancja — Desdemona, postać z dramatu Szekspira Otello, uduszona przez swojego chorobliwie zazdrosnego męża. [przypis edytorski]

córka Demeter (mit. gr.) — Kora a. Persefona, córka bogini urodzaju, Demeter, podstępem poślubiona przez boga podziemi, Hadesa. [przypis edytorski]

córka Galileusza — Galileusz miał dwie córki: Livię (ur. 1601) i Virginię (1600–1634), które po zamieszkaniu we Florencji w 1613 umieścił w zakonie klarysek, w pobliskim klasztorze San Matteo. Zachowało się ponad sto listów Virginii (po ślubach zakonnych: Marii Celeste) do ojca, z lat 1623–1633. [przypis edytorski]

Córka Jego Ekscellencji — niem. Die Tochter der Excellenz (1877). [przypis edytorski]

córka Jowiszowego rodu — jedna z Muz, dziewięciu córek Zeusa i Mnemosyne; poezji epickiej patronowała Muza o imieniu Kaliope. [przypis edytorski]

córka Ledy (mit. gr.) — piękna Helena, córka Ledy i Zeusa, żona Menelaosa, króla Sparty, porwana przez Parysa Aleksandra stała się przyczyną wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

córka Lei — wyrażenie „wyszła […] córka Lei” midrasz zestawia ze słowami „wyszła Lea naprzeciw niego” (Ks. Rodzaju 30:16) i odnosi to do podobieństwa charakterów córki i matki, zob. Raszi do 34:1. [przypis edytorski]

córkami — u Cylkowa: 'dziewicami'; uzasadnienie korekty: uwspółcześnienie, w oryginale jest בְּנוֹת (bnot): ‘córki’. [przypis edytorski]

córka Saturna — Junona. Saturn: staroitalski bóg zasiewów; w mit. rzym. odpowiadający gr. Kronosowi; jego imię wiązało się z mitem „złotego wieku”, którego mieszkańcy Italii mieli zażywać pod jego panowaniem. [przypis edytorski]

córka Saturna — tu: Junona. [przypis edytorski]

córka Tyndara (mit. gr.) — Helena Trojańska; formalnie ojcem królewny spartańskiej Heleny był Tyndareos, król Sparty, choć jego żonę, Ledę zapłodnił zmieniwszy się w łabędzia władca bogów Zeus, a Helena wykluła się z jaja. [przypis edytorski]

córkęć powiła — skrócone od: córkę ci powiła; urodziła ci córkę. [przypis edytorski]

Córkę gładką (…), Którą wielce miłował… — Hamlet cytuje tu urywki ze staroangielskiej ballady, znajdującej się w zbiorze oprac. przez biskupa Thomasa Percy'ego Reliques of ancient English poetry (1765). [przypis edytorski]

córki jego — mowa tu o synowych Jakuba, zob. Raszi do 37:35. [przypis edytorski]

córkom bogów — mowa o muzach. [przypis edytorski]

córy Danaosa (mit. gr.) — 50 córek króla Danaosa, zwanych Danaidami: zmuszone do małżeństwa ze swymi stryjecznymi braćmi, na rozkaz ojca w noc poślubną zamordowały swoich mężów, za co zostały skazane w Tartarze na napełnianie wodą beczki bez dna. Tylko najmłodsza z nich, Hypermestra, ocaliła swego męża. [przypis edytorski]

córy Danausa (mit. gr.) — Danaos (Danaus) miał pięćdziesiąt córek, zwanych Danaidami; zostały one zmuszone do zawarcia związków małżeńskich, przez co w noc poślubną zabiły swoich mężów; za ten czyn zostały skazane na wieczną karę w Tartarze: ciągłe próby doniesienia wody w dziurawych dzbanach. [przypis edytorski]

córy — dziś popr. forma N.lm: córami. [przypis edytorski]

cóś (daw., reg.) — dziś popr.: coś. [przypis edytorski]

cóś — dziś: coś. [przypis edytorski]

cóś — dziś popr.: coś. [przypis edytorski]

cóś — dziś popr. pisownia: coś. [przypis edytorski]

cóś (gw.) — dziś: coś. [przypis edytorski]

cóż bo — bo cóż; cóż więc. [przypis edytorski]

cóż bo (daw.) — co też, cóż więc. [przypis edytorski]

cóż bo (daw.) — w takim przestawnym szyku oznacza: cóż więc, co też. [przypis edytorski]

cóżby (starop.) — oboczności pisowni: czożby. [przypis edytorski]

cóż (…) dzierżysz o owym (daw.) — co myślisz o tym. [przypis edytorski]

cóżem mniemał — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: cóż mniemałem (tj. cóż sądziłem). [przypis edytorski]

cóżem (…) mówił — cóż mówiłem. [przypis edytorski]

cóżem widziała — cóż widziałam. [przypis edytorski]

cóżeście chcieli — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: cóż chcieliście. [przypis edytorski]

cóżeś widziała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: co widziałaś. [przypis edytorski]

Cóżeś zacz? (daw.) — Kim jesteś? [przypis edytorski]

cóż kiedy chybi (starop.) — cóż [będzie] jeśli chybi [tj. nie osiągnie zamierzonego skutku]. [przypis edytorski]