Przypisy

opończa — rodzaj płaszcza, z kapturem, bez rękawów, noszonego między XIV a XVII wiekiem. [przypis edytorski]

opończa — właśc. chlajna, męski płaszcz z grubej wełny. [przypis edytorski]

opończa — zazwyczaj podróżny płaszcz z kapturem, bez rękawów. [przypis edytorski]

opona (daw.) — kiedyś tkanina ozdobna, zasłona. [przypis edytorski]

opona (daw.) — ozdobna tkanina, zasłona. [przypis edytorski]

opona (daw.) — płachta; por. opończa. [przypis edytorski]

opona (daw.) — tkanina ochronna a. ozdobna. [przypis edytorski]

opona (daw.) — tkanina ochronna a. ozdobna (w tym drugim znaczeniu też: tapiseria). [przypis edytorski]

opona (daw.) — tu: kurtyna. [przypis edytorski]

opona daw. — tu w znaczeniu tkanina. [przypis edytorski]

opona (daw.) — tu: zasłona. [przypis edytorski]

opona (daw.) — zasłona, draperia. [przypis edytorski]

opona (daw.) — zasłona, kotara. [przypis edytorski]

opona (daw.) — zasłona; okrycie, powłoka. [przypis edytorski]

opona (daw.) — zasłona; ozdobna tkanina okrywająca coś. [przypis edytorski]

opona (daw.) — zasłona (por.: opinać). [przypis edytorski]

opona (daw.) — zasłona (por. opończa). [przypis edytorski]

opona — daw. zasłona. [przypis edytorski]

opona (daw.) — zasłona. [przypis edytorski]

opona (daw.) — zasłona, tkanina. [przypis edytorski]

opona (daw.) — zasłona, tu zapewne: opończa. [przypis edytorski]

opona (tu daw.) — zasłona, przykrycie. [przypis edytorski]

opona — tu daw.: zasłona. [przypis edytorski]

opona (tu daw.) — zasłona. [przypis edytorski]

opona — tu: opończa; szeroki i długi, obszerny płaszcz. [przypis edytorski]

opona — tu: tkanina dekoracyjna, gobelin. [przypis edytorski]

opona twarda (anat.) — jedna z opon mózgowo-rdzeniowych. [przypis edytorski]

oponę zasłaniającą — tkaninę, która rozdzielała przestrzeń na dwie części. [przypis edytorski]

oponować się — przeciwstawiać się. [przypis edytorski]

oponować się (z łac.) — tu: walczyć, stawać zbrojnie; opowiedzieć się, poprzeć kogoś czynem. [przypis edytorski]

oponować — sprzeciwiać się. [przypis edytorski]

oponować — stawiać opór, przeciwstawiać się. [przypis edytorski]

opoponaks — słodka mirra; wonna żywica używana do wyrobu perfum, kadzideł itp. [przypis edytorski]

opoponaks — żywica o słodkim, balsamicznym zapachu. [przypis edytorski]

Opoponax — kadzidło żywiczne. [przypis edytorski]

oporna — popr.: trudna. [przypis edytorski]

oporto a. porto — portugalskie wino wzmacniane destylatem, produkowane w okolicach miasta o tej samej nazwie. [przypis edytorski]

oportunista — człowiek bez stałych zasad, dostosowujący się do okoliczności dla doraźnych, osobistych korzyści. [przypis edytorski]

oportunista — tu: stronnik umiarkowanego nurtu we fr. polityce w latach 1879–1895, którego przedstawicielami byli Léon Gambetta i Jules Ferry. [przypis edytorski]

oportunistyczny — podporządkowujący się obowiązującej władzy, trendom, poglądom itp. [przypis edytorski]

oportunizm — postawa charakteryzująca człowieka bez stałych zasad, dostosowującego się do okoliczności dla doraźnych, osobistych korzyści. [przypis edytorski]

oporządzać — tu: dbać, zajmować się. [przypis edytorski]

oporządzić — tu: urządzić, załatwić, potraktować. [przypis edytorski]

o poślech — dziś popr. forma Msc.lm: o posłach. [przypis edytorski]

opowiadać wolą (starop. forma) — przekazywać wolę. [przypis edytorski]

Opowiadają, że odznaczyłem się w pewnej bitwie… — Sokrates walczył w bitwach pod Potidają, pod Delion i pod Amfipolis; w dialogu Uczta Alcybiades opowiada, że w bitwie Sokrates uratował mu życie, zaś w czasie odwrotu z pola walki pod Delion wyróżniał się spokojem. [przypis edytorski]

opowiadał [Leibniz] o rozmowie jego z młodym kanonikiem w Würzburgu, hr. Schönbornem… — Helbing-Bauer, op. cit., s. 320. [przypis edytorski]

opowiadali o harmonii kul niebieskich — ściślej: o harmonii sfer, do których miały być przytwierdzone ciała niebieskie; sfera to powierzchnia kuli. [przypis edytorski]

Opowiadanie Króla Wysp Hebanowych — druga połowa baśni, rozpoczętej w opowiadaniu Rybak i geniusz. [przypis edytorski]

opowiadanie tebańskie, że z zębów węża wyrośli jacyś tam ludzie dawni — heros Kadmos po zabiciu smoka za radą Ateny zasiał w ziemi jego zęby, z których wyrosło plemię uzbrojonych wojowników. Kadmos rzucił między nich kamień, wskutek czego zaczęli ze sobą walczyć. Pięciu pozostałych przy życiu pomogło mu wybudować twierdzę Kadmeę, u podnóża której powstało miasto Teby. [przypis edytorski]

Opowiada tam, że pewni Kartagińczycy (…) nowymi światami — niemal dosłowny fragment z utworu tradycyjnie przypisywanego Arystotelesowi: Opowiadania zdumiewające, 84. [przypis edytorski]

opowiedział — Jakub opowiedział, iż «przybył wyłącznie przymuszony sytuacją z bratem, a cały majątek został mu zabrany», zob. Raszi do 29:13. [przypis edytorski]

opowiedział odkrycie Meksyku — dziś: opowiedział o odkryciu Meksyku. [przypis edytorski]

opowiedział — opowiedział mu o cudach, które mu się przydarzyły, zob. Raszi do 24:66. [przypis edytorski]

opowiedzieć (daw.) — tu: ogłosić. [przypis edytorski]

opowiedzieć słowy (przestarz.) — opowiedzieć słowami; por.: innymi słowy (starop. forma N. lm). [przypis edytorski]

opowiedzże — konstrukcja czasownikowa z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]

opowiedzże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; znaczenie: opowiedz koniecznie. [przypis edytorski]

Opowieść dziadkowa o cudach jasnogórskich — melodia ta sama, co w utworze Opowieść dziadkowa o zaginionej hrabinie z tego samego zbioru Piosenki „Zielonego Balonika”. Tadeusz Boy-Żeleński pisze: Melodie zamieszczone w tym zbiorku zaczerpnięte są bądź z naszych popularnych, bądź też z paryskich motywów. [przypis edytorski]

Opowieść dziadkowa o cudach Rapperswylskich — melodia ta sama, co w utworze Co mówili w kościele u Kapucynów. Tadeusz Boy-Żeleński pisze: Melodie zamieszczone w tym zbiorku zaczerpnięte są bądź z naszych popularnych, bądź też z paryskich motywów. [przypis edytorski]

Opowieść dziadkowa o zaginionej hrabinie — pod tytułem w wydaniu źródłowym podano melodię w zapisie nutowym. Tadeusz Boy-Żeleński pisze: Melodie zamieszczone w tym zbiorku zaczerpnięte są bądź z naszych popularnych, bądź też z paryskich motywów. [przypis edytorski]

opowieść o pasztecie truflowym — De la Metrie zmarł nagle, w wieku 42 lat, w Berlinie, doznawszy wylewu krwi do mózgu podczas przyjęcia na jego cześć wydanego przez francuskiego ambasadora w Prusach, markiza Tirconnela, któremu wcześniej swą sztuką lekarską uratował życie; plotka głosiła, że przyczyną śmierci było obżarstwo: przejedzenie się pasztetem truflowym serwowanym na tym przyjęciu. [przypis edytorski]

Opowieść ucieszna — klasyczna parodia romansu autorstwa Paula Scarrona. [przypis edytorski]

Opowieści o Panu Bogu — ob. bardziej znane pt. Powiastki o Panu Bogu, zbiór 13 powiastek prozą, napisanych przez austriackiego poetę Rainera Marię Rilkego, wyd. 1906. [przypis edytorski]

opowiesz synowi twojemu — W Hagadzie na Pesach znajduje się fragment mówiący o tym, jak należy rozmawiać o wyjściu z Egiptu z dziećmi. Pytania dzieci oraz odpowiedzi wynikają wprost z tekstu Tory: „O czterech rodzajach dzieci mówi Tora: jedno mądre, jedno złośliwe, jedno naiwne, a jedno, które nie umie jeszcze zapytać. חָכָם Mądre, jakże ono mówi? »Cóż to za świadectwa i prawa i sądy, które przykazał Wiekuisty, Bóg nasz?« (Pwt 6:20). Tedy ty objaśnisz mu obrządki Pesachu do zdania: »Nie należy kończyć ofiary Pesachu wetami«. רָשָע Złośliwy, jakże on mówi: »Na co służba ta wam?« (Wj 12:26). Wam, mówi, a nie także jemu, ponieważ wyłączył siebie samego z ogółu, przeto zapiera się zasad wiary. Tedy ty przytęp mu zęby, odpowiadając mu: »Dlatego Wiekuisty uczynił to dla mnie, gdy wyszedłem z Egiptu« (Wj 13:8). Mnie, nie zaś jemu; gdyby on był tam, nie byłby wybawiony (t.j. złośliwi nie są godni wolności). תָּם Naiwny jakże mówi: »Cóż to jest?« Tedy odpowiedz mu: »Potężną ręką wywiódł nas Wiekuisty z Egiptu, z domu niewoli« (Wj 13:14). וְשֶׁאֵינוֹ יֹודֵעַ לִשְׁאוֹל A nieumiejącemu jeszcze pytać się ty sam roztwórz [rozmowę], gdyż opiewa: »I opowiedz synowi swemu w dniu owym słowami: Dlatego to Wiekuisty uczynił dla mnie, gdy wyszedłem z Egiptu« (Wj 13:8)”, Hagada na Pesach, tłum. Salomon Spitzer. [przypis edytorski]

opożdzi — dziś popr.: opóźni. [przypis edytorski]

o pożytkoch (daw.) — forma Msc.lm, dziś popr.: o pożytkach. [przypis edytorski]

Oppenheim — miasto w Niemczech, w Nadrenii-Palatynacie. [przypis edytorski]

o prawach wyborczych, którymi obdarowała je [kobiety] w Galicji zasada cenzusu podatkowego — od 1866 na terenie Galicji obowiązywało cenzusowe prawo wyborcze, dzięki któremu właścicielki dużych majątków, nieruchomości lub przedsiębiorstw, miały prawo głosowania, chociaż tylko za pośrednictwem męża lub pełnomocnika. [przypis edytorski]

oprawić (daw.) — przyprawić. [przypis edytorski]

oprawną w cielę — mowa o książce z okładkami ze skórki cielęcej. [przypis edytorski]

oprawny — dziś: oprawiony. [przypis edytorski]

opresja — trudne położenie, kłopotliwa sytuacja. [przypis edytorski]

opresja (z łac. oppressio) — ucisk, pogwałcenie; ciężkie doświadczenie. [przypis edytorski]

opriczina (ros. опричнина) — nazwa okresu w historii Rosji (1565–1572) oraz polityki stosowanej w tym czasie przez cara Iwana IV Groźnego, której głównym celem było zdławienie wszelkiej opozycji wewn. i umocnienie władzy carskiej; w tym celu car wyjął znaczną część państwa spod władzy bojarów (pozostała reszta zw. była ziemszczyną) i poddaniu jej bezpośr. władzy cara oraz terrorowi jego gwardzistów, zw. opricznikami. [przypis edytorski]

Oprócz Dąbskich wyjechał na dworzec i Radlicz z bukietem, który, od kilku tygodni nieobecny, Kazi jeszcze nie zna — powinno być raczej: Oprócz Dąbskich wyjechał na dworzec także z bukietem Radlicz, który od kilku tygodni nieobecny, Kazi jeszcze nie znał. [przypis edytorski]

oprócz jednej choroby — tu: tylko z wyjątkiem choroby; jedynie nie podczas choroby. [przypis edytorski]

oprócz obrzydłych cyprysów — tj. oprócz roślin sadzonych na cmentarzach. [przypis edytorski]

oprócz potrzeby czyta z ukontentowaniem — poza tym, że [czyta] z potrzeby, czyta [też] z ukontentowaniem. [przypis edytorski]

oprócz żon swoich, — «Dodał niegodziwość do niegodziwości, gdyż nie rozwiódł się z poprzednimi żonami», zob. Raszi do 28:9. [przypis edytorski]

opróżniali — u Cylkowa: 'wypróżniali'; uzasadnienie korekty: uniknięcie śmieszności. [przypis edytorski]

opróżniła — u Cylkowa: 'wypróżniła'; uzasadnienie korekty: uniknięcie śmieszności. [przypis edytorski]

O promienisty (…) był — parafraza modlitwy Chryzesa z Iliady Homera. [przypis edytorski]

O Promyku Księżyca, O Dobrym Siewcy, W jego sercu śpiewał skowronek — tytuły bajek z tomiku Ireny Lewulis (1909–1988) i Bronisława Kamińskiego wydanych w 1946 w Paryżu. [przypis edytorski]

opruszony — dziś popr. pisownia: oprószony. [przypis edytorski]

oprymować (daw.) — gnębić. [przypis edytorski]

oprymować (daw., z łac.) — uciskać, gnębić, prześladować. [przypis edytorski]

oprymować — uciskać, gnębić. [przypis edytorski]

oprymować (z łac.) — daw. gnębić, uciskać. [przypis edytorski]

oprymować (z łac.) — gnębić. [przypis edytorski]

oprymować (z łac.) — uciskać. [przypis edytorski]

opryskliwie —nieuprzejmie. [przypis edytorski]

opryszek — chuligan, drobny przestępca. [przypis edytorski]

oprząść (daw.) — osnuć, tu w znaczeniu: otoczyć. [przypis edytorski]

oprzątnąć — tu: uprzątnąć. [przypis edytorski]

oprzędzony (gw.) — okryty. [przypis edytorski]

oprzętka (daw.) — pracownica doglądająca i karmiąca świnie i kury. [przypis edytorski]

oprzeć się — sięgnąć aż do. [przypis edytorski]

oprzej się — dziś: oprzyj się. [przypis edytorski]

oprzej się — dziś popr. forma: oprzyj się. [przypis edytorski]