Przypisy

Leon I Wielki (ok. 390–461) — papież (od 440), teolog, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego, ojciec i doktor Kościoła. [przypis edytorski]

Leon IX, właśc. Bruno, hrabia Egisheim-Dagsburg (1002–1054) — papież (od 1049); wspierał klasztorną reformę kluniacką; walczył z panującymi w płd. Italii Normanami; jego wysłani do Bizancjum legaci obłożyli patriarchę Konstantynopola klątwą, co zapoczątkowało trwały rozłam między Kościołem zachodnim a wschodnim (schizma wschodnia); święty katolicki. [przypis edytorski]

Leonora — tytuł najsłynniejszej ballady niemieckiego poety Gottfrieda Augusta Bürgera (1747–1794). [przypis edytorski]

Leonora — zapewne: Lenora, tytułowa bohaterka najsłynniejszej ballady niemieckiego poety Gottfrieda Augusta Bürgera (1747–1794). [przypis edytorski]

Leontej — wojownik, Lapita z Tesalii. [przypis edytorski]

leonte, właśc. Morhpo Leonte — gatunek motyla z rodziny rusałkowatych. [przypis edytorski]

Leon X (1475–1521) — właśc. Giovanni de'Medici, papież od 1513; mecenas sztuki, popadł w konflikt z Lutrem, którego sprowokował zainicjowaniem sprzedaży odpustów, następnie go potępił i nałożył ekskomunikę. [przypis edytorski]

Leon XIII, właśc. Gioacchino Vincenzo Raphaelo Luigi Pecci (1810–1903) — duchowny katolicki, papież od 1878; dążył do wyprowadzenia Kościoła z samoizolacji od współczesnych wydarzeń społecznych i politycznych; krytykował zarówno kapitalistyczny liberalizm, jak i socjalizm, zainicjował katolicki ruch społeczno-polityczny; wydał skierowaną przeciw masonerii encyklikę Humanum genus (1884), zarzucając masonerii m.in. doprowadzenie do zlikwidowania Państwa Kościelnego, dążenie do rozdziału religii od życia państwowego i społecznego, propagowanie ustroju opartego na wolności i równości ludzi oraz na pochodzeniu władzy od ludu. [przypis edytorski]

Leon XIII, właśc. Gioacchino Vincenzo Raphaelo Luigi Pecci (1810–1903) — papież w latach 1878–1903, uważany za pierwszego nowoczesnego papieża, dążącego do dialogu Kościoła z współczesnym światem. W 1883 r. udostępnił naukowcom tajne archiwa Watykanu; wypowiadał się przychylnie o demokracji. [przypis edytorski]

Leon X, właśc. Giovanni di Lorenzo de' Medici (1475–1521) — papież od 1513; młodszy syn władcy Florencji, Wawrzyńca Medyceusza, bliski współpracownik i następca Juliusza II; mecenas sztuki; ostatni papież niemający święceń kapłańskich w chwili wyboru; znany z wprowadzenia sprzedaży odpustów na odnowienie Bazyliki św. Piotra, co doprowadziło do wystąpienia Marcina Lutra (1517). [przypis edytorski]

Leopardi, Giaccomo (1798–1837) — włoski poeta i filozof okresu romantyzmu. [przypis edytorski]

Leopardi, Giacomo (1798–1837) — filozof i poeta wł. epoki romantyzmu, prekursor pesymizmu jako systemu filozoficznego. [przypis edytorski]

Leopardi, Giacomo (1798–1837) — włoski poeta i filozof doby romantyzmu, uważany za jednego z najważniejszych klasyków XIX-wiecznej literatury. [przypis edytorski]

Leopardi, Giacomo (1798–1837) — włoski poeta i filozof epoki romantyzmu, uważany za jednego z najważniejszych klasyków XIX-wiecznej literatury, prekursor pesymizmu jako systemu filozoficznego. [przypis edytorski]

Leopardi, Giacomo (1798–1837) — włoski poeta i filozof epoki romantyzmu, uważany za jednego z najważniejszych klasyków XIX-wiecznej literatury, prekursor pesymizmu jako systemu filozoficznego. [przypis edytorski]

Leopardi, Giacomo (1798–1837) — włoski poeta i filozof romantyczny, najwybitniejszy liryk włoski XIX w., prekursor pesymizmu jako całościowego systemu filozoficznego. [przypis edytorski]

Leopold I Habsburg (1640–1705) — cesarz rzymski od 1658 roku z dynastii Habsburgów. [przypis edytorski]

Leopold II (1835–1909) — król Belgów od 1865; sfinansował wiele wypraw handlowych i badawczych w głąb Afryki; od 1885 władał również Wolnym Państwem Kongo, które było jego prywatną własnością, prowadząc tam rabunkową gospodarkę i ludobójczą politykę. [przypis edytorski]

Leopold II (1835–1909) — król Belgów (od 1865), z dynastii Koburgów; w 1878 opanował Kongo, które do 1908 stanowiło jego osobistą własność i gdzie stosował rabunkową gospodarkę i bezwzględne, ludobójcze metody. [przypis edytorski]

Leopold III (1901–1983) — król belgijski w latach 1934–1951. [przypis edytorski]

Leopold Kampf (1881–przed 1920) — niem. dramaturg, autor m.in. Wigilii. [przypis edytorski]

Leopold Lacom — być może chodzi o Leopolda Lacour (1854–1939), wpływowego francuskiego wykładowcę, socjologa, pisarza i feministę, autora eseju Les Origines du féminisme contemporain: Trois femmes de la révolution: Olympe de Gouges, Théroigne de Méricourt, Rose Lacombe (Początki współczesnego feminizmu. Trzy kobiety rewolucji: Olimpia de Gouges, Théroigne de Méricourt, Rose Lacombe, 1900). [przypis edytorski]

Leopoldstadt — dzielnica w śródmieściu Wiednia, do drugiej wojny światowej dużą część mieszkańców stanowili Żydzi. [przypis edytorski]

Leopoldus Dei Gratia archidux Austriae… — List przetłumaczony w Dodatku VII. [przypis edytorski]

Leopoldus Dei Gratia archidux Austriae… — list przetłumaczony w dodatku VI. [przypis edytorski]

Leopold V Habsburg (ur.586–1632) — młodszy brat cesarza Ferdynanda II Habsburga, arcyksiążę Austrii. [przypis edytorski]

leo, qui querit quem devoret (łac.) — lew szukający kogo by pożarł; parafraza biblijnych słów o diable (1P 5:8). [przypis edytorski]

Leosthenes (zm. 323 p.n.e.) — Ateńczyk, głównodowodzący połączonych wojsk greckich w wojnie lamijskiej; jego słowa o stylu Demostenesa przytacza Lukian w Pochwale Demostenesa 14. [przypis edytorski]

lepa (gw.) — coś ulepionego, tłustego. [przypis edytorski]

lepak (daw.) — atoli, przeciwnie. [przypis edytorski]

lepak (daw.) — jednak. [przypis edytorski]

lepak (daw.) — jednak, zaś. [przypis edytorski]

lepak (daw.) — lecz, ale, znowu, zaś, przeciwnie. [przypis edytorski]

lepak (daw.) — lecz, ale; znowu; zaś, przeciwnie. [przypis edytorski]

lepak (daw.) — lecz, ale, znowu, zaś. [przypis edytorski]

lepak (daw., starop.) — znowu, znów. [przypis edytorski]

Lepanto — ob. Nafpaktos, greckie miasto portowe na płn. wybrzeżu Zat. Korynckiej; nazwę Lepanto nosiło w okresie panowania weneckiego. [przypis edytorski]

Le papillon s'envola, la rose blanche s'effeuilla (fr.) — motyl odleciał, biała róża przekwitła. [przypis edytorski]

le pas de charge (fr.) — krok szarży; krok do ataku. [przypis edytorski]

Lepaż — Jean Lepage (1779–1822), słynny rusznikarz z Paryża. [przypis edytorski]

„Le Pèlerin” (fr.: Pielgrzym) — francuski tygodnik katolicki, wyd. od 1873. [przypis edytorski]

Lepecki, Mieczysław (1897–1969) — pisarz i podróżnik. [przypis edytorski]

le Perche (fr.) — dawna prowincja w płn. Francji, znana ze swoich lasów. [przypis edytorski]

le petit coffre (fr.) — kuferek. [przypis edytorski]

„Le Petit Journal” — paryski dziennik wydawany w latach 1863–1944. [przypis edytorski]

le petit monde (fr. dosł.: mały świat) — maluczcy, pospólstwo. [przypis edytorski]

„Le Petit Moniteur Universel” — francuski dziennik, założony w styczniu 1869. [przypis edytorski]

lepianka — chata (budynek mieszkalny lub gospodarczy) wykonana z niewypalonej gliny na bazie słomy, wikliny itp. [przypis edytorski]

lepianki — uboga chatka. [przypis edytorski]

Lepidus, właśc. Marek Emiliusz Lepidus (ok. 89–12 p.n.e.) — ważny stronnik Cezara, po jego zabójstwie członek II triumwiratu; początkowo zarządzał zachodnimi prowincjami imperium: Hiszpanią i Afryką, lecz w 36 p.n.e. został odsunięty od władzy przez Oktawiana. [przypis edytorski]

lepiech (bot.) — tatarak zwyczajny. [przypis edytorski]

lepiej — dziś popr.: bardziej. [przypis edytorski]

lepiej, iż ja ciebie utopię, niżlibyś ty mnie utopić miało — zdanie Arystypa, przytoczone przez Diogenesa Laertiosa (Żywoty i poglądy słynnych filozofów. Arystyp z Cyreny 78), wygłoszone w innych okolicznościach: kiedy Arystyp zorientował się, że płynie na statku piratów; Rej pomylił autora źródła z autorem wypowiedzi. [przypis edytorski]

lepiej mu przypadła (daw.) — bardziej mu pasuje (pasowałaby). [przypis edytorski]

lepiej nad inne — dziś popr.: lepiej niż inni. [przypis edytorski]

lepiej napisał Arystoteles — Arystoteles Etyka ks. 5. rozdz. 6. [przypis edytorski]

Lepiej przy Waszyngtonie było umrzeć — pierwowzorem dla postaci Prezesa w Kordianie Słowackiego jest Julian Ursyn Niemcewicz (1758–1841), pisarz, historyk i publicysta, wolnomularz (zastępca wielkiego mówcy Wielkiej Loży Narodowej Wielkiego Wschodu Polskiego w 1781 r.), członek Komisji Edukacji Narodowej (1791–1792) i współautor (z Hugonem Kołłątajem) projektu Konstytucji 3 Maja; uczestnik insurekcji kościuszkowskiej 1794 roku (adiutant i sekretarz Tadeusza Kościuszki), ranny w bitwie pod Maciejowicami, został wzięty do niewoli i osadzony w twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu, gdzie przebywał dwa lata; uwolniony w grudniu 1796 r. przez cara Pawła I, razem z Kościuszką wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie poznał m.in. George'a Washingtona i Thomasa Jeffersona, na jakiś czas osiadł w Elizabethtown, poślubił Amerykankę, Susan Livingston Kean, w 1806 r. jako pierwszy Polak otrzymał obywatelstwo amerykańskie; był członkiem Amerykańskiego Towarzystwa Filozoficznego; w 1807, w związku z powstaniem Księstwa Warszawskiego wrócił do kraju, został sekretarzem Senatu, wizytatorem szkół, pierwszym prezesem Dyrekcji Rządowej Teatru Narodowego, od 1802 członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk (od 1827 prezes); w 1822 r. osiadł w swym majątku w podwarszawskim Ursynowie, gdzie wprowadził nowoczesne metody ogrodnictwa; również w Królestwie Kongresowym pełnił urząd sekretarza Senatu; był przeciwnikiem konspiracji niepodległościowej i zwolennikiem legalizmu; po powstaniu listopadowym (w którym był m.in. członkiem Rady Administracyjnej, członkiem sejmu powstańczego, podpisał akt detronizacji Mikołaja I Romanowa 25 stycznia 1831 r.) przebywał na emigracji w Paryżu, gdzie zmarł. [przypis edytorski]

lepiej — tu: bardziej. [przypis edytorski]

lepień a. lipień — gatunek ryby. [przypis edytorski]

lepik — lepka substancja, stosowana do przyklejania papy, klepek etc. [przypis edytorski]

Lepine, Stanislas (1835–1892) — francuski malarz specjalizujący się w pejzażach. [przypis edytorski]

lepka — najprawdopodobniej chodzi o robinię lepką, krzew z rodziny bobowatych, na którego gałązkach występują bardzo drobne kolce. [przypis edytorski]

le plaisir de se souvenir ses plaisirs (fr.) — przyjemność wspominania swoich przyjemności. [przypis edytorski]

le plus débauché coquin de tous les hommes (fr.) — najbardziej z wszystkich rozpustny łajdak. [przypis edytorski]

le plus heureux et le plus content de tous les hommes (fr.) — najszczęśliwszym i najbardziej zadowolonym z ludzi. [przypis edytorski]

Lepol, właśc. Leopolis — łac. nazwa miasta Lwowa. [przypis edytorski]

Leporello — postać z opery Mozarta Don Giovanni: lokaj i powiernik Don Juana. [przypis edytorski]

Leporello — sługa Don Juana, postać z opery Don Giovanni (Don Juan). [przypis edytorski]

le prestige (fr.) — urok, czary. [przypis edytorski]

le prince Calmuc (fr.) — książę Kałmuk (Kałmucy to lud mongolski, którego część w XVII w. wyemigrowała i osiedliła się w dolnym biegu rz. Wołgi). [przypis edytorski]

lepszaż — lepsza, z partykułą wzmacniającą -ż. [przypis edytorski]

lepszegom nie zaznał — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: lepszego nie zaznałem. [przypis edytorski]

lepsze jak — dziś popr.: lepsze niż. [przypis edytorski]

Lepsze jest trochę jarzyn z miłością, niż tłusty wół z nienawiścią — Prz 15, 17 (cytat za Biblią Tysiąclecia). [przypis edytorski]

lepszem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: lepszym. [przypis edytorski]

Leptis Magna — staroż. miasto na płn. wybrzeżu Afryki; pierwotnie kolonia fenicka, podporządkowane imperium kartagińskiemu, później rzymskiemu. [przypis edytorski]

leptosomiczny typ — w teorii typów ludzkich Kretschmera: mający smukłą i wątłą budowę ciała. [przypis edytorski]

le pur sang (fr.) — czysta krew. [przypis edytorski]

Le pyrrhenisme est le vrai (fr.) — pirronizm jest prawdą. [przypis edytorski]

lera — tu: lira. [przypis edytorski]

le renard (fr.) — lis. [przypis edytorski]

le reste de mes jours (fr.) — resztę mych dni. [przypis edytorski]

Lerici — miejscowość w regionie Liguria w północnych Włoszech. [przypis edytorski]

lermas — triukšmas. [przypis edytorski]

Lermentów — własc. Michaił Juriewicz Lermontow (1814–1841), rosyjski pisarz romantyczny; w 1837 r. za wiersz o Puszkinie Śmierć poety został zesłany na Kaukaz, po roku powrócił do Petersburga, w 1840 r. za pojedynek z synem francuskiego ambasadora znów został zesłany, zginął w pojedynku zaaranżowanym przez carską policję. [przypis edytorski]

Lermontow, Michaił (1814–1841) — rosyjski pisarz, prozaik, dramaturg. [przypis edytorski]

Lermontow, Michaił (1814–1841) — wybitny rosyjski poeta, dramatopisarz i prozaik romantyczny; autor pierwszej rosyjskiej powieści psychologicznej (Bohater naszych czasów). [przypis edytorski]

Lermontow, Michaił (1814–1841) — wybitny rosyjski poeta, dramatopisarz i prozaik romantyczny; autor pierwszej rosyjskiej powieści psychologicznej (Bohater naszych czasów); jednym z jego licznych poematów jest Mcyri. Laik klasztorny (ros. Мцыри), wyd. w 1840. [przypis edytorski]

Lermontow, Michaił Juriewicz (1814–1841) — wybitny rosyjski poeta, dramatopisarz i prozaik romantyczny, autor powieści Bohater naszych czasów. [przypis edytorski]

Lermontow, Michaił Jurjewicz (1814–1841) — romantyczny poeta i prozaik rosyjski, autor pierwszej ros. powieści psychologicznej pt. Bohater naszych czasów (1840); za wiersz Śmierć poety (1837), w którym oskarżał polityczne koterie Rosji o doprowadzenie do śmierci Puszkina, został zesłany na Kaukaz. Zginął na zesłaniu w Piatigorsku w pojedynku z emerytowanym wojskowym. [przypis edytorski]

Lermontow, Puszkin, Szczedrin, Czajkowski, Dostojewski — znani, dziewiętnastowieczni artyści rosyjscy. [przypis edytorski]

Lernajskie moczary (mit. gr.) — bagno, w którym żyła Hydra Lernejska, potwór zabity przez Heraklesa. [przypis edytorski]

Lerna — staroż. kraina z wieloma strumieniami i bagnistym jeziorem, położona na wsch. wybrzeżu Płw. Peloponeskiego, między górami a morzem, na staroż. trasie z Argos na południe półwyspu. [przypis edytorski]

lernejski wąż — Hydra, potwór pokonany przez Heraklesa. [przypis edytorski]

Le Roi demande l'Officier du Prince de Neufchatel (fr.) — Król prosi oficera księcia Neufchatel. [przypis edytorski]

Le roi est mort, vive le roi! (fr.) — „Król umarł, niech żyje król!”, okrzyk, którym w daw. Francji ogłaszano śmierć władcy, a zarazem objęcie tronu przez jego następcę. [przypis edytorski]

Le roi est mort, vive le roi! (fr.) — „Król umarł, niech żyje król!”, okrzyk, którym w dawnej Francji ogłaszano śmierć władcy, a zarazem objęcie tronu przez jego następcę. [przypis edytorski]

Le roi s'amuse (fr.) — Król się bawi (tytuł dramatu Wiktora Hugo z 1832, w którym król Francji Franciszek I jest ukazany jako utracjusz i kobieciarz, stale poszukujący nowych przygód miłosnych). [przypis edytorski]

Le Roi Vièrge (fr.) — Król-Dziewica; Dziewiczy Król. [przypis edytorski]

Leroux, Gaston (1868–1927) — francuski pisarz i reporter. [przypis edytorski]