Przypisy

Siemiradzki, Henryk (1843–1902) — malarz tworzący w nurcie akademizmu; malował obrazy o tematyce mitologicznej, antycznej, religijnej i historycznej. [przypis edytorski]

Siemiradzki, Henryk (1843–1902) — polski malarz, przedstawiciel akademizmu; specjalizował się w obrazach o tematyce antycznej i wczesnochrześcijańskiej. [przypis edytorski]

Siemiradzki, Henryk (1843–1902) — polski malarz, przedstawiciel akademizmu; specjalizował się w obrazach o tematyce antycznej i wczesnochrześcijańskiej; Dzięki uprzejmości i stosunkom rzymskim Siemiradzkiego miałem listy: Siemiradzki mieszkał na stałe w Rzymie i przed wyjazdem Sienkiewicza wydał na jego cześć przyjęcie, na którym pisarz otrzymał od jednego z gości listy polecające do władz i konsulów włoskich w Afryce. [przypis edytorski]

Siemomysł, który pamięć przodków i rozrodzeniem, i dostojeństwem potroił — w oryg. łac. genere triplicavit; sformułowanie to wskazuje, że Siemomysł miał trzech synów; oprócz późniejszego następcy, Mieszka I, na podstawie kronik Widukinda z Korbei i Thietmara z Merseburga wskazywano niewymienionego z imienia syna Siemomysła, który poległ ok. 964 r. w bitwie z Wichmanem oraz na Czcibora, wspomnianego przez Thietmara, który walczył u boku brata Mieszka w bitwie pod Cedynią (972) przeciw wojskom margrabiego Marchii Łużyckiej Hodona i grafa Zygfryda von Walbeck. [przypis edytorski]

Siemomysł — w źródle: Ziemomysł; zmieniono za innym tłum. [przypis edytorski]

Siemowit — zmieniono za innym wydaniem; w źródle: Ziemowit. [przypis edytorski]

siempre (hiszp.) — zawsze. [przypis edytorski]

siem — sejm. [przypis edytorski]

siem — sejm. [przypis edytorski]

siem sutok w karcer (ros.) — na siedem dni do karceru. [przypis edytorski]

Sie muss weg (niem.) — ona musi się wynosić. [przypis edytorski]

sień (daw.) — przedpokój. [przypis edytorski]

sień — pomieszczenie między wejściem do domu a pokojami, też: przedpokój. [przypis edytorski]

sień — pomieszczenie prowadzące do wnętrza domu. [przypis edytorski]

sień — przedpokój, korytarz, zwłaszcza w domach wiejskich. [przypis edytorski]

sień — przelotowe pomieszczenie komunikacyjne pomiędzy głównym wejściem a dalszymi pomieszczeniami wewnątrz budynku. [przypis edytorski]

sieński — sieneński; z Sieny. [przypis edytorski]

Sień wiała ciemna i z niej, zda się, płynął — fragment odtąd aż do końca nie znajduje się w utworze Wybór. [przypis edytorski]

Siena — miasto i gmina we Włoszech, w Toskanii, w prowincji Siena. [przypis edytorski]

sie nam zwidziało (starop.) — pokazało się. [przypis edytorski]

Sieniawski, Mikołaj Hieronim (1645–1683) — hetman polny koronny, wojewoda wołyński, marszałek nadworny koronny. [przypis edytorski]

„Sieni, moje sieni” — tradycyjna rosyjska pieśń ludowa o dziewczynie, której ojciec zabrania widywać się z ukochanym. [przypis edytorski]

sieniowy — przym. od rzecz: sień. [przypis edytorski]

Sienkiewicz, Henryk (1846–1916) — polski nowelista, powieściopisarz i publicysta. [przypis edytorski]

Sienkiewicz, Henryk (1846–1916) — powieściopisarz, nowelista, publicysta, działacz społeczny, laureat Nagrody Nobla za całokształt twórczości (1905); zajmował się tematyką zarówno współczesną, jak i historyczną, przy czym właśnie powieści historyczne zyskały mu szczególną popularność wśród polskich czytelników; najważniejsze dzieła: Szkice węglem (1880), Ogniem i mieczem (1884), Potop (1886), Pan Wołodyjowski (1887–1888), Krzyżacy (1900), Quo vadis (1895–1896; powieść hist. z czasów staroż. Rzymu, przetłumaczona na ponad 50 języków), Rodzina Połanieckich (1895), Bez dogmatu (1891), W pustyni i w puszczy (1911). W 1900 z okazji 25-lecia twórczości w darze od narodu otrzymał pałacyk w Oblęgorku pod Kielcami; publikował również pod pseud. Litwos. [przypis edytorski]

Sienkiewicz, Henryk (1846–1916) — powieściopisarz, nowelista, publicysta, działacz społeczny, laureat Nagrody Nobla za całokształt twórczości (1905); twórca obrazów niedoli chłopa, niedoli powstańczej, nostalgii, zajmował się tematyką zarówno współczesną, jak i historyczną (właśnie powieści historyczne zyskały mu szczególną popularność wśród polskich czytelników); najważniejsze dzieła: Szkice węglem (1880), Ogniem i mieczem (1884), Potop (1886), Pan Wołodyjowski (1887–1888), Krzyżacy (1900), Quo vadis (1895–1896; powieść hist. z czasów staroż. Rzymu, przetłumaczona na ponad 50 języków), Rodzina Połanieckich (1895), Bez dogmatu (1891), W pustyni i w puszczy (1911). W 1900 z okazji 25-lecia twórczości w darze od narodu otrzymał pałacyk w Oblęgorku pod Kielcami; publikował również pod pseud. Litwos. [przypis edytorski]

Sienkiewicz, Henryk (1846–1916) — powieściopisarz, nowelista, publicysta, działacz społeczny, laureat Nagrody Nobla za całokształt twórczości (1905); twórca obrazów niedoli chłopa, niedoli powstańczej, nostalgii, zajmował się tematyką zarówno współczesną, jak i historyczną (właśnie powieści historyczne zyskały mu szczególną popularność wśród polskich czytelników). [przypis edytorski]

Sienkiewicz Henryk, pseud. Litwos (1846–1916) — powieściopisarz, nowelista, publicysta, działacz społeczny, laureat Nagrody Nobla za całokształt twórczości. Twórca obrazów niedoli chłopa, niedoli powstańczej, nostalgii, zajmował się tematyką zarówno współczesną, jak i historyczną. Dzieła: Szkice węglem (1880), Ogniem i mieczem (1884), Potop (1886), Pan Wołodyjowski (1887–88), Krzyżacy (1900), Quo vadis (1895–96), Rodzina Połanieckich (1895), Bez dogmatu (1891), W pustyni i w puszczy (1911). W 1900 z okazji 25-lecia twórczości w darze od narodu otrzymał pałacyk w Oblęgorku pod Kielcami. [przypis edytorski]

Sienkiewicz Henryk, pseud. Litwos (1846–1916) — powieściopisarz, nowelista, publicysta, działacz społeczny, laureat Nagrody Nobla za całokształt twórczości. Twórca obrazów niedoli chłopa, niedoli powstańczej, nostalgii, zajmował się tematyką zarówno współczesną, jak i historyczną. Dzieła: Szkice węglem (1880), Ogniem i mieczem (1884), Potop (1886), Pan Wołodyjowski (1887–88), Krzyżacy (1900), Quo vadis (1895–96), Rodzina Połanieckich (1895), Bez dogmatu (1891), W pustyni i w puszczy (1911). W 1900 z okazji 25-lecia twórczości w darze od narodu otrzymał pałacyk w Oblegorku pod Kielcami. [przypis edytorski]

siennik — materac wypełniony słomą lub sianem. [przypis edytorski]

siennik — wypchany worek służący jako materac. [przypis edytorski]

sienojas — rąstas trobesiams statyti. [przypis edytorski]

siepać (gw.) — złościć się, krzyczeć. [przypis edytorski]

siepać się — strzępić się (tu przen.: rozpadać się). [przypis edytorski]

siepactwo (rzad.) — oprawcy, bandyci działający na czyjeś polecenie. [przypis edytorski]

siepacz (daw.) — morderca na zlecenie, bandyta. [przypis edytorski]

siepacz (daw.) — morderca na zlecenie. [przypis edytorski]

siepaczów — dziś popr. forma D. lm: siepaczy. [przypis edytorski]

siepacz — oprawca. [przypis edytorski]

sieraczkowy a. szaraczkowy (daw.) — wykonany z szarej tkaniny wełnianej, tkanej z białej i czarnej nitki. [przypis edytorski]

Sierakowski, Zygmunt (1827–1863) — polski generał, działacz niepodległościowy, dowódca powstania styczniowego na Żmudzi, naczelnik wojenny województwa kowieńskiego; ciężko ranny w bitwie, został ujęty do niewoli, powieszony w Wilnie. [przypis edytorski]

sierć (daw.) — dziś: sierść. [przypis edytorski]

sierć (daw. forma) — dziś: sierść. [przypis edytorski]

sierć (daw.) — sierść. [przypis edytorski]

sierć (daw.) — sierść. [przypis edytorski]

sierć — dziś popr.: sierść. [przypis edytorski]

sierć — dziś: sierść. [przypis edytorski]

sierdityj pan (ros.) — srogi pan. [przypis edytorski]

sierdzić (lub: rozsierdzić) — rozgniewać, tu: buntuje ojca przeciwko mnie. [przypis edytorski]

sierdzić (przestarz.) — wzbudzać złość, gniewać. [przypis edytorski]

sierdzić się (daw., gw.) — gniewać się. [przypis edytorski]

sierdzić się (daw., gw.) — gniewać się, złościć się. [przypis edytorski]

sierdzić się (daw. gw.) — gniewać się, złościć się. [przypis edytorski]

sierdzić się (daw.) — złościć się, gniewać się. [przypis edytorski]

sierdzić się (daw.) — złościć się. [przypis edytorski]

sierdzić się — gniewać się, złościć się. [przypis edytorski]

sierdzić się (przestarz.) — złościć się; wybuchać gniewem. [przypis edytorski]

sierdzić się — złościć się, gniewać. [przypis edytorski]

sierdzić się — złościć się. [przypis edytorski]

sierdziście (daw.) — gniewnie; por. sierdzić się (na kogoś), rozsierdzony. [przypis edytorski]

sierdziście (daw.) — gniewnie. [przypis edytorski]

sierdzisty (daw.) — śmiały, czupurny. [przypis edytorski]

sierdzisty (daw.) — zapalczywy, gniewny. [przypis edytorski]

sierdzisty (daw.) — zapalczywy, srogi, gniewny. [przypis edytorski]

sierdzisty — rozsierdzony, gniewny. [przypis edytorski]

siermięga — chłopska kapota z taniego, niebielonego płótna. [przypis edytorski]

siermięga (daw.) — wierzchnie ubranie chłopskie. [przypis edytorski]

siermięga — odzież wierzchnia z grubego materiału, noszona przez chłopów i ubogą szlachtę. [przypis edytorski]

siermięga — odzież wierzchnia z grubego materiału, noszona przez chłopów w daw. Polsce. [przypis edytorski]

siermięga — rodzaj płaszcza noszonego dawniej przez ubogich chłopów. [przypis edytorski]

siermięga — strój chłopski z samodzielnie tkanego płótna. [przypis edytorski]

siermięga — ubogi, prosty ubiór chłopski z grubego materiału: płótna a. sukna. [przypis edytorski]

siermięga — wierzchnie ubranie chłopskie. [przypis edytorski]

siermięga — wierzchnie ubranie noszone przez chłopów w dawnej Polsce. [przypis edytorski]

siermięga — wierzchnie ubranie noszone przez chłopów w daw. Polsce. [przypis edytorski]

siermięga — wierzchni strój z grubego materiału, na przęłomie XIX i XX w. charakterystyczny dla chłopów. [przypis edytorski]

siermiężka (daw.) — zdr. od siermięga: wierzchnie ubranie z grubego samodziału noszone przez chłopów w dawnej Polsce. [przypis edytorski]

siermiężni — chłopi, chodzący w siermięgach, tj. w odzieży wierzchniej z siermiężnego, grubego i niebielonego płótna. [przypis edytorski]

siermiężny — prosty; wykonany z grubego materiału, zgrzebny. [przypis edytorski]

siermiężny — tu: noszący siermięgę, dawną chłopską odzież wierzchnią z grubego materiału. [przypis edytorski]

Sierno-Sołowiewicz, Nikołaj Aleksandrowicz (1834–1866) — rosyjski publicysta i rewolucjonista, do 1860 w służbie państwowej, własnoręcznie wręczył carowi pismo wzywające do reform w imię chrześcijaństwa; jeden z organizatorów związku Ziemla i Wola; w 1862 aresztowany razem z Czernyszewskim, więziony w Twierdzy Pietropawłowskiej, w 1865 zesłany na Syberię. [przypis edytorski]

sierocą niedołężnych rodziców — pozbawiają starych ludzi opieki dorosłych synów, powoływanych do wojska i ginących w wojnach. [przypis edytorski]

Sierociński, Jan Henryk (1798–1837) — polski ksiądz unicki, powstaniec listopadowy, zesłaniec; w 1833 wziął udział w zawiązanym przez polskich zesłańców syberyjskich tzw. spisku omskim; razem z 11 spiskowcami skazany na karę śmierci, zamienioną na chłostę w postaci 6000 uderzeń kijami, której nie przeżył. [przypis edytorski]

sieroco — jak sieroty. [przypis edytorski]

Sierosławski, Stanisław (1877–1942) — krakowski dziennikarz i nowelista, konferansjer „Zielonego Balonika”. [przypis edytorski]

Sieroszewski, Wacław (1858–1945) — polski pisarz, podróżnik, badacz, etnograf i działacz niepodległościowy. [przypis edytorski]

Sieroszewski, Wacław (1858–1945) — pseud. Wacław Sirko; pisarz, działacz polityczny i niepodległościowy, podróżnik, etnograf. [przypis edytorski]

Sierotka — przydomek jednego z Radziwiłłów, Mikołaja Krzysztofa (1549–1616). [przypis edytorski]

Sierpinek (Scharping), Mateusz (ok. 1530–1597) — gdański żeglarz, kapitan kaperski, od 1561 w służbie króla Zygmunta Augusta, mianowany dowódcą floty (praefectus navium nostrarum); w 1569 za swoje zasługi otrzymał szlachectwo. [przypis edytorski]

sierp — tu: ręczne narzędzie rolnicze, używane dawniej do żęcia. [przypis edytorski]

Sierra do Marr — pasmo górskie w południowo-wschodniej Brazylii, rozciągające się wzdłuż wybrzeża Oceanu Atlantyckiego. Najwyższe szczyty liczą nieco ponad 2 tys. metrów. [przypis edytorski]

sierra (hiszp.) — łańcuch górski. [przypis edytorski]

sierra (hiszp., z łac. serra: piła) — łańcuch górski. [przypis edytorski]

Sierra Morena — łańcuch górski w Hiszpanii, rozciągający się wzdłuż południowego skraju płaskowyżu Mesety Iberyjskiej. [przypis edytorski]

Sierra-Morena — łańcuch górski w Hiszpanii, rozciągający się wzdłuż południowego skraju płaskowyżu Mesety Iberyjskiej. [przypis edytorski]

Sierra Morena — w tłumaczeniu Walentego Zakrzewskiego: Czarna góra; w tłumaczeniu Józefa Wittlina Sierra: Morena, jak w oryginale. [przypis edytorski]

Sierra Nevada (hiszp: Góry Śnieżne) — masyw górski w płd. Hiszpanii, u podnóża którego leży Grenada. [przypis edytorski]

sierść wierbluda (z ros.) — wełna wielbłądzia. [przypis edytorski]

sierżant Mercier — dowódca oddziału Gwardii Narodowej, który 4 marca 1823 odmówił wykonania rozkazu usunięcia z sali obrad Izby Deputowanych posła Jacques'a Antoine'a Manuela, wykluczonego przez rojalistyczną większość za ostrą krytykę rządu, planującego interwencję wojskową w Hiszpanii. [przypis edytorski]

sierżant Mercier, Paweł Ludwik Courier, Manuel — sierżant Mercier: popularny wśród ówczesnej opozycji dowódca oddziału Gwardii Narodowej, który 4 marca 1823 odmówił wykonania rozkazu usunięcia z sali obrad Izby Deputowanych posła Manuela, wykluczonego przez rojalistyczną większość za ostrą krytykę rządu, planującego interwencję wojskową w Hiszpanii; Paul Louis Courier (1772–1825): francuski hellenista i publicysta liberalny; jeden z najbardziej zaciekłych krytyków rządów Restauracji, atakował je w szeregu listów i pamfletów; Jacques Antoine Manuel (1775–1827): polityk liberalny, poseł opozycji w okresie Restauracji. [przypis edytorski]