Przypisy

wrzasła (gw.) — dziś popr.: wrzasnęła. [przypis edytorski]

wrzasły (gw.) — dziś popr.: wrzasnęły. [przypis edytorski]

wrzawa — gwar pomieszanych dźwięków. [przypis edytorski]

wrzawić — podnosić zgiełk. [przypis edytorski]

wrzawy w (…) twym zakonie przeciw tym listom, które Galileusz do Castellego pisał… — gł. list z 21 grudnia 1613, w którym wyraził opinię, że niektóre zdania Biblii rozumiane dosłownie odbiegają od prawdy, ale zostały tak sformułowane, żeby dostosować się do poziomu pospólstwa. W lutym 1615 kopia tego listu została dołączona do pierwszego donosu na Galileusza do inkwizycji, wysłanego przez dominikanina Nicolo Loriniego. [przypis edytorski]

wrzeciądza a. wrzeciądze — brama, wrota. [przypis edytorski]

wrzeciądz — brama, odrzwia. [przypis edytorski]

wrzeciądz — dawne urządzenie do zamykania bramy lub drzwi od wewnątrz. [przypis edytorski]

wrzeciądz (daw.) — urządzenie do zamykania bramy lub drzwi od wewnątrz. [przypis edytorski]

wrzeciądz (daw.) — urządzenie do zamykania drzwi a. bramy od wewnątrz. [przypis edytorski]

wrzeciądz (daw.) — urządzenie służące do zamykania bramy lub drzwi od wewnątrz; zazwyczaj rodzaj żelaznej sztaby czy drąga obracającego się na sworzniu przymocowanym do ościeżnicy albo ściany, którego drugi koniec mógł być umocowywany na drzwiach. [przypis edytorski]

wrzeciądz (daw., zwykle w lm) — urządzenie służące do zamykania bramy lub drzwi od wewnątrz; zazwyczaj rodzaj żelaznej sztaby lub drąga obracającego się na sworzniu przymocowanym do ościeżnicy albo ściany, którego drugi koniec mógł być umocowywany na drzwiach. [przypis edytorski]

wrzeciądze (daw.) — wrota. [przypis edytorski]

wrzeciądze — łańcuchy, sztaby. [przypis edytorski]

wrzeciądze — okucia na drzwiach, służące do zamykania ich od wewnątrz (np. na skoble lub kłódki). [przypis edytorski]

wrzeciądze — rodzaj okucia stanowiącego zamknięcie zewnętrznych drzwi a. bramy. [przypis edytorski]

wrzeciądze — urządzenie do zamykania bramy. [przypis edytorski]

wrzeciądze Wojen — bramy świątyni Janusa, zamykane na czas pokoju. [przypis edytorski]

wrzeciądze — wrota. [przypis edytorski]

wrzeciądze — zamknięcie drzwi a. bramy. [przypis edytorski]

wrzeciądze — zamknięcie drzwi lub bramy; okucie budowlane, element w formie sztaby. [przypis edytorski]

wrzeciądz — okucie budowlane, zamknięcie drzwi lub bramy, element w formie sztaby (a. płaskownika) z otworem, współpracujący ze skoblem i służący wraz z nim do mocowania kłódki. [przypis edytorski]

wrzeciądz — okucie budowlane, zamknięcie drzwi lub bramy, element w formie sztaby (a. płaskownika) z otworem, współpracujący ze skoblem i służący wraz z nim do mocowania kłódki. [przypis edytorski]

wrzeciądz — okucie z otworem przetykane skoblem, służące jako zamknięcie drzwi lub bramy. [przypis edytorski]

wrzeciądz — rodzaj zamknięcia drzwi a. bramy zbudowanego ze sztaby z otworem, przez który przekłada się skobel, niekiedy zaś złożonego z łańcucha i skobla. [przypis edytorski]

wrzeciądz — urządzenie do zamykania drzwi lub bramy. [przypis edytorski]

wrzeciono — narzędzie służące do skręcania włókien z lnu lub wełny, czyli przędzenia; rodzaj sporej, drewnianej igły. Wrzeciono wraz z kądzielą (pękiem włókien umocowanym na specjalnym drążku) stanowi symbol tradycyjnych, domowych prac kobiecych. [przypis edytorski]

wrzeciono — proste narzędzie do ręcznego przędzenia nici. [przypis edytorski]

wrzeciono — proste narzędzie do ręcznego przędzenia, w formie wałka zaostrzonego na obu końcach. [przypis edytorski]

wrzeciono — proste narzędzie przeznaczone do ręcznego przędzenia nici. [przypis edytorski]

wrzeciono — przyrząd do przędzenia ręcznego. [przypis edytorski]

wrzeciono — przyrząd do przędzenia ręcznego w formie wałka zaostrzonego na obu końcach. [przypis edytorski]

wrzeciono — przyrząd służący do przędzenia. [przypis edytorski]

w rzeczy (daw.) — naprawdę. [przypis edytorski]

w rzeczy (daw.) — pozornie. [przypis edytorski]

w rzeczy (daw.) — rzeczywiście, w istocie; naprawdę. [przypis edytorski]

w rzeczy (daw.) — w gruncie rzeczy; w rzeczywistości. [przypis edytorski]

w rzeczy (daw.) — w istocie. [przypis edytorski]

w rzeczy (daw.) — w rzeczywistości, faktycznie. [przypis edytorski]

w rzeczy (daw.) — w rzeczywistości. [przypis edytorski]

w rzeczy (daw.) — w rzeczywistości. [przypis edytorski]

w rzeczy (daw.) — w rzeczywistości, rzeczywiście. [przypis edytorski]

w rzeczy — rzeczywiście, istotnie. [przypis edytorski]

w rzeczy — skrócone: w rzeczy samej, rzeczywiście. [przypis edytorski]

w rzeczy — w istocie; tu: właściwie. [przypis edytorski]

w rzeczy — w rzeczywistości. [przypis edytorski]

w rzeczy — w rzeczywistości, w istocie, tak naprawdę. [przypis edytorski]

wrzekomoś zdrów (starop.) — rzekomo jesteś zdrów. [przypis edytorski]

wrzekomo (starop.) — rzekomo, pozornie. [przypis edytorski]

wrzekomo (starop.) — rzekomo. [przypis edytorski]

wrzekomy (daw.) — dziś: rzekomy. [przypis edytorski]

Września — chodzi o strajk przeciw germanizacji prowadzony w l. 1901–1902 przez dzieci w Katolickiej Szkole Ludowej we Wrześni (w Poznańskiem) pod wpływem ks. Jana Laskowskiego (gł. przeciw modlitwie i nauce religii po niemiecku) oraz towarzyszący protest rodziców przeciw fizycznej przemocy wobec dzieci stosowanej przez pruskie władze szkolne; w konsekwencji uczestnikom wytoczono w Gnieźnie proces, wyroki wynosiły od 2 miesięcy do 2,5 roku. [przypis edytorski]

Września i Gniezno — chodzi o strajk przeciw germanizacji prowadzony w l. 1901–1902 przez dzieci w Katolickiej Szkole Ludowej we Wrześni (w Poznańskiem) pod wpływem ks. Jana Laskowskiego (gł. przeciw modlitwie i nauce religii po niemiecku) oraz towarzyszący protest rodziców przeciw fizycznej przemocy wobec dzieci stosowanej przez pruskie władze szkolne; w konsekwencji uczestnikom wytoczono w Gnieźnie proces, wyroki wynosiły od 2 miesięcy do 2,5 roku. [przypis edytorski]

wrzescy (gw.) — wrzeszczy. [przypis edytorski]

wrzesień 1793 — 25 IX 1783 to data podpisania traktatu rozbiorowego między Polską a Królestwem Prus. [przypis edytorski]

Wrzesień — kampania wrześniowa, obrona terytorium Polski przed agresją wojsk niemieckich w 1939 roku. [przypis edytorski]

wrzesina — zarośla wrzosowe; wrzosy. [przypis edytorski]

Wrzeszcz — część Gdańska, położona na północ od Śródmieścia. [przypis edytorski]

wrzeszcz (gw.) — krzykacz, człowiek krzykliwy. [przypis edytorski]

wrzkomo (daw.) — rzekomo, jakoby. [przypis edytorski]

wrzkomo (daw.) — rzekomo, na niby. [przypis edytorski]

wrzkomo (daw.) — rzekomo. [przypis edytorski]

wrzkomo — rzekomo. [przypis edytorski]

wrzkomo (starop.) — rzekomo; niby. [przypis edytorski]

wrzkomo (starop.) — rzekomo; podobno. [przypis edytorski]

wrzkomo (starop.) — rzekomo, podobno. [przypis edytorski]

wrzód (starop.) — choroba. [przypis edytorski]

wrzod a. wrzód (starop.) — choroba. [przypis edytorski]

wrzodzianka — ropne zapalenie skóry. [przypis edytorski]

Wrzucili do dołu żywot mój, a przywalili mnie kamieniem…. — Jr 3:53-66 wg Biblii Gdańskiej. [przypis edytorski]

W Rzymie, będącym kiedyś głową świata, a dziś jego ogonem — aluzja do okresu (1309–1377) wyludnienia i upadku miasta po przeniesieniu stolicy papieskiej z Rzymu do Awinionu we Francji. [przypis edytorski]

w Rzymie byłby Brutusem, w Grecji Peryklesem, a u nas nie oficerem huzarskim — dwa końcowe wersy z czterowiersza Puszkina pt. Na portret Czaadajewa, ze zmienioną końcówką (w oryginale: a tutaj on [jest] oficerem huzarskim). [przypis edytorski]

wściągać (starop.) — powściągać; powstrzymywać, zatrzymywać. [przypis edytorski]

Wściągasz — powściągasz. [przypis edytorski]

wściągła (starop. forma) — 3 os.lp r.ż od czas. wściągać; tu: wyciągnęła. [przypis edytorski]

wściągnąć czego (starop.) — powściągnąć co. [przypis edytorski]

wściągnąć kogo (starop.) — powściągnąć, powstrzymać kogo. [przypis edytorski]

wściągnąć (starop.) — powściągnąć, poskromić, pohamować, okiełznać. [przypis edytorski]

wściągnąć (starop.) — powściągnąć, powstrzymać. [przypis edytorski]

wściągnąć (starop.) — powściągnąć; powstrzymać, zatrzymać. [przypis edytorski]

w ścianę, jak gdyby na niej miało się za chwilę ukazać ognistymi zgłoskami wypisane — odniesienie do biblijnej opowieści z Księgi Daniela (5, 1–31): podczas uczty babilońskiego króla Baltazara ukazała się tajemnicza ręka, która wypisała na ścianie słowa: mane, tekel, fares, znaczące: „policzone, zważone, podzielone”, przez zawezwanego proroka Daniela wyjaśnione jako przepowiednia nagłego upadku państwa i jego podziału pomiędzy zdobywców, co spełniło się tej samej nocy. [przypis edytorski]

wściba (rzad.) — osoba wścibska, ciekawska. [przypis edytorski]

wścieczony — rozwścieczony, wściekły. [przypis edytorski]

Wścieklem się dwakroć rzucał na psich synów — wściekle się dwa razy rzucałem na psich synów (wrogów). [przypis edytorski]

wściórności, częściej: wciórności (gw.) — przekleństwo: diabli! [przypis edytorski]

wściubski (daw.) — wścibski. [przypis edytorski]

wściubski — wścibski; taki, który się wściubia, tj. pcha się wszędzie nieproszony. [przypis edytorski]

wślizgło — dziś popr. forma: wślizgnęło. [przypis edytorski]

w śluby małżeńskie — mowa o ślubie Parysa z porwaną Heleną. [przypis edytorski]

w śnie — dziś popr.: we śnie. [przypis edytorski]

wśpierać — dziś popr. pisownia: wspierać. [przypis edytorski]

Wśród nich pięknem jaśnieje Egiptu królowa — chodzi o Kleopatrę VII Filopator, Kleopatrę Wielką (69–30 p.n.e.), uznawaną za najpiękniejszą kobietę w ówczesnym świecie; po utracie władzy popełniła samobójstwo, wybierając śmierć od ukąszenia kobry. [przypis edytorski]

Wśród nocnej ciszy — kolęda często śpiewana na rozpoczęcie Pasterki, czyli mszy odprawianej o północy 24 XII. [przypis edytorski]

Wśród ogólnej zawieruchy wojen napoleońskich wygnana z Portugalii dynastia orleańska schroniła się do Brazylii — w 1807 Portugalia została zajęta przez wojska napoleońskie, a król Jan VI z portugalskiej dynastii Bragança wraz z rodziną został zmuszony do ucieczki z Europy; udał się do Ameryki Płd., gdzie proklamował utworzenie Królestwa Brazylii, a następnie przekształcił podległe mu terytoria w Zjednoczone Królestwo Portugalii, Brazylii i Algarve; żoną Jana VI była hiszpańska księżniczka Karolina Joachima, pochodząca z hiszpańskiej linii Burbonów, a nie z orleańskiej; najstarszym synem Karoliny Joachimy i Jana VI był pierwszy cesarz Brazylii, Piotr I. [przypis edytorski]

wśród pięciudziesiąt lat — w ciągu pięćdziesięciu lat; najazdy mongolskie na Polskę miały miejsce w latach 1240–1241, 1259–1260 i 1287–88. [przypis edytorski]

Wśród pijących czystego nie wynoś też wina nad mieszane — starożytni Grecy pili wino rozcieńczone wodą; wino nierozcieńczone pili tylko barbarzyńcy i pijacy. [przypis edytorski]

wśród przybywających — «Ukryli się [w tłumie], aby ich nie rozpoznano, ponieważ ojciec przykazał im, by nie pojawili się wszyscy razem w jednej bramie, lecz aby każdy wszedł innym wejściem [do miasta], by złe oko nie miało nad nimi władzy, wszyscy oni byli bowiem przystojni i krzepcy», zob. Raszi do 42:5. [przypis edytorski]

wśród rozpusty — w oryg. niem. in dem Bordell: w domu publicznym, w burdelu. [przypis edytorski]

wśród (…) ruchów — w oryg. niem. mit (…) Gesten: gestykulując. [przypis edytorski]

wśród — tu: w środku. [przypis edytorski]