Przypisy

wszystkim w obec — dziś: wobec wszystkich. [przypis edytorski]

wszystko błoto — całe błoto. [przypis edytorski]

wszystkoć — skrót od: wszystko ci. [przypis edytorski]

wszystko — całe. [przypis edytorski]

Wszystko, co chcecie, by wam drudzy czynili, i wy im czyńcie — Mt 7,12. [przypis edytorski]

wszystko (daw.) — ciągle. [przypis edytorski]

Wszystko dla ducha i przez ducha, a nic dla cielesnego celu nie istnieje — Juliusz Słowacki, Genesis z Ducha, cytat nieznacznie skrócony. [przypis edytorski]

wszystko dobremu równo rycerzowi (starop. konstrukcja) — dobremu rycerzowi wszystko za równo (tj. wszystko jedno, ponieważ podejmie każde wyzwanie). [przypis edytorski]

wszystko — dziś: całe (bydło). [przypis edytorski]

Wszystko i nic — powieść Stefana Żeromskiego z 1919 r. [przypis edytorski]

Wszystko jak sen wariata śniony nieprzytomnie — nawiązanie do znanego porównania życia do rodzaju nierealnego snu; występuje ono np. u Maksymosa z Tyru (Dialogi, XVI 1; II w. n.e.), w dramacie filozoficznym hiszpańskiego poety Pedra Calderóna de la Barki Życie snem (1635), w sztuce Szekspira Burza („Sen i my z jednych złożeni pierwiastków; Żywot nasz krótki w sen jest owinięty”, akt IV, scena I; tłum. Leon Ulrich), a także do frazy z dramatu Szekspira, że życie to „opowieść idioty, głośna, wrzaskliwa, a nic nieznacząca” (Szekspir, Makbet, akt V, scena 5). [przypis edytorski]

wszystko jedno jak się nazywa, Araucaria czy Guajuvira — araukaria to drzewo iglaste występujące w płd. Brazylii, zaś guayuvirá to potoczna nazwa drzewa Patagonula americana. [przypis edytorski]

wszystko jedno (rusycyzm) — dosł. tłum. ros. всё равно; tu: i tak. [przypis edytorski]

Wszystko jest więc w porządku w tym najprostszym ze światów — sparafrazowany cytat z powiastki filozoficznej Voltaire'a Kandyd czyli optymizm: „wszystko jest najlepsze na tym najlepszym ze światów”. Ten głoszony przez Panglossa (opiekuna i mentora Kandyda) pogląd będący wyrazem leibnizowskiego optymizmu jest w toku opowieści wielokrotnie podważany i ośmieszany. Tytułowy bohater wyzwala się ostatecznie spod wpływu Panglossa i odrzuca tak rozumiany optymizm („trzeba kopać swój ogródek”), choć nie da się jednoznacznie stwierdzić, jaką postawę życiową postanowił przyjąć w zamian. [przypis edytorski]

wszystko mi niczym, a nic mi jest wszystkim — Zygmunt Krasiński, wiersz Przestroga, cytat ze zmienioną kolejnością członów. [przypis edytorski]

Wszystko… minie jako polna trawa — W Księdze Izajasza czytamy: „Wszelkie ciało to jakby trawa, a cały wdzięk jego to niby kwiat polny. Trawa usycha, więdnie kwiat” (Iz 40:6-7). [przypis edytorski]

wszystkom ja rozważył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ja wszystko rozważyłem. [przypis edytorski]

wszystkom to ustalił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: wszystko to rozważyłem [przypis edytorski]

wszystko mu niemiło (starop.) — wszystko jest mu niemiłe. [przypis edytorski]

wszystkom zdeptała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: wszystko zdeptałam. [przypis edytorski]

wszystko na miejscu — dziś raczej: wszystko w porządku. [przypis edytorski]

wszystko podobne — tu: wszystko [jest] prawdopodobne, możliwe. [przypis edytorski]

Wszystko przez ducha i dla ducha stworzone jest, a nic dla cielesnego celu nie istnieje — cytat pochodzi z Genesis z Ducha Słowackiego i brzmi w całości: „Albowiem na tych słowach, iż wszystko przez ducha i dla ducha stworzone jest, a nic dla cielesnego celu nie istnieje… stanie ugruntowana przyszła Wiedza święta Narodu mojego”. [przypis edytorski]

wszystko (starop.) — całe (pole). [przypis edytorski]

wszystko (starop.) — całe (śpiewanie). [przypis edytorski]

wszystko (starop.) — całe (wojsko). [przypis edytorski]

wszystko (starop. forma) — całe (wojsko). [przypis edytorski]

wszystko (starop.) — tu: całe (wszystko wojsko). [przypis edytorski]

wszystko stworzenie wzdycha i jako rodzące boleje aż dotąd — Rz 8, 22. [przypis edytorski]

Wszystko tak, jak było, tylko się ku starości nieco pochyliło — z wiersza Franciszka Karpińskiego Powrót z Warszawy (1784). [przypis edytorski]

wszystko troje — dziś popr.: wszystkich troje. [przypis edytorski]

wszystko — tu: całe. [przypis edytorski]

wszystko — tu: ciągle (daw.) a. mimo wszystko. [przypis edytorski]

wszystko — tu: ciągle. [przypis edytorski]

wszystko u nich być po szczerożołniersku przyznawając — konstrukcja przypominająca łac. accusativus cum infinitivo. [przypis edytorski]

wszystkowidz (neol.) — wszystkowidzący. [przypis edytorski]

Wszystko wielkie za wielkim iść powinno rodem… — Wacław Potocki, Iovalitates albo żarty i fraszki rozmaite II, 49. [przypis edytorski]

wszystko w lekkie puści poważenie (starop.) — tzn. zlekceważy wszystko. [przypis edytorski]

wszystko w pierwszej linii zawdzięczam memu staremu mistrzowi — w orygonale niem.: Nächst ihm [Vater im Himmel] habe ich alles meinem alten Meister zu verdanken, tj. dosł.: „oprócz niego [Boga] wszystko zawdzięczam memu staremu mistrzowi”. [przypis edytorski]

wszystko wyszedszy (starop. forma) — całkiem wyszedłszy; całkiem się wysunąwszy. [przypis edytorski]

wszystko — zaleca się stosowanie podwójnego zaprzeczenia: wszystko zadowala a. nic nie zadowala. [przypis edytorski]

wszystko zamarzone — wszystko, o czym się zamarzy. [przypis edytorski]

wszytcy (daw.) — dziś: wszyscy. [przypis edytorski]

wszytcy (daw.) — wszyscy. [przypis edytorski]

wszytek (daw.) — cały. [przypis edytorski]

wszytek (daw.) — wszystek; cały; każdy. [przypis edytorski]

wszytek (daw.) — wszystek; cały. [przypis edytorski]

wszytek (daw.) — wszystek, cały. [przypis edytorski]

wszytek (daw.) — wszystek; każdy. [przypis edytorski]

wszytek (starop.) — cały. [przypis edytorski]

wszytek (starop. forma) — dziś: wszystek; cały. [przypis edytorski]

wszytek (starop. forma) — wszystek; cały. [przypis edytorski]

wszytek (starop.) — wszystek; cały. [przypis edytorski]

wszytka (starop. forma) — dziś: wszystka, tzn. cała; ze wszystkiej mocy: z całej siły. [przypis edytorski]

wszytka (starop. forma) — wszystka, cała. [przypis edytorski]

wszytkę (daw.) — dziś forma B.lp r.ż.: wszystką. [przypis edytorski]

wszytkę (daw.) — wszystką, całą. [przypis edytorski]

wszytkęm tam swą nadzieję straciła (daw.) — straciłam tam całą swą nadzieję. [przypis edytorski]

wszytkę (starop.) — całą. [przypis edytorski]

wszytkich (starop. forma) — dziś popr. D.lm: wszystkich. [przypis edytorski]

wszytkiego [wojska] (starop.) — całego wojska. [przypis edytorski]

wszytkiego zaniechać (daw.) — wszystko porzucić. [przypis edytorski]

wszytkie (starop. forma) — wszystkie. [przypis edytorski]

wszytki (starop. forma) — wszystkich; wszytki w żywocie zaniszczę: zniszczę, zgładzę wszystkich, którzy żyją. [przypis edytorski]

wszytki (starop.) — wszystkich. [przypis edytorski]

wszytki (starop.) — wszystkie. [przypis edytorski]

wszytki — tu: cały. [przypis edytorski]

wszytki — wszystkie. [przypis edytorski]

wszytko (daw.) — ciągle, tylko. [przypis edytorski]

wszytko (daw.) — dziś: wszystko. [przypis edytorski]

wszytko (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

wszytko (daw.) — wszystko. [przypis edytorski]

wszytko — dziś popr.: wszystko. [przypis edytorski]

wszytko (starop.) — całe. [przypis edytorski]

wszytko (starop.) — tu: tylko. [przypis edytorski]

wszytko (starop.) — tylko; ciągle. [przypis edytorski]

wszytko (starop.) — wszystko, całe. [przypis edytorski]

wszytko (starop.) — wszystko. [przypis edytorski]

wszytko — tu: całe. [przypis edytorski]

W taką noc podpalono Troję — cytat ze sztuki Szekspira Henryk VI, część II, akt I, scena 4. [przypis edytorski]

[W takiej ciszy słyszała, jak na godzin stopnie…] — tekst stanowi dłuższą, alternatywną redakcję końcowych partii utworu Wybór. [przypis edytorski]

w takiej toni — wobec takiego zagrożenia. [przypis edytorski]

w takiememli to u was poważeniu (starop. forma) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy w takim [jest]em to u was poważaniu; czy tak to mnie szanujecie. [przypis edytorski]

w taki (gw.) — w takiej. [przypis edytorski]

w takim kole — sens: wobec zgromadzonych tu osób. [przypis edytorski]

w tak niebezpieczną duszę waszą (…) zawodzą tonią — tj.: w tak niebezpieczną toń wiodą waszą duszę (szyk przestawny i daw. forma fleksyjna B. r.ż: w tonią). [przypis edytorski]

w takt jakiejś melodii, którą podśpiewywał sobie, a do której tekst już chodził mu po głowie. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Boy (rys. K. Sichulski). [przypis edytorski]

wtargnienie — dziś: wtargnięcie. [przypis edytorski]

WTD — Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności, założone w 1814; utworzona przez nią instytucja biblioteczna, tzw. „Wydział Czytelń przy WTD”, otworzyła (ok. 1860) w dzielnicy staromiejskiej pierwszą na terenie b. Kongresówki bibliotekę publiczną, która zapoczątkowała sieć bibliotek w Warszawie. [przypis edytorski]

w tę chwilę — daw. forma; dziś: w tej chwili, w tym momencie. [przypis edytorski]

W Tebach był ród, który od maleńkości miał na ciele znamię grotu włóczni: i kto go nie miał, uważany był za nieprawego — por. Plutarch, O odwlekaniu kary przez bogów, 21, gdzie mowa o jednym współczesnym autorowi przypadku dziecka z takim znamieniem starożytnego pochodzenia, podczas gdy od pokoleń znaku u nikogo nie widziano; nie ma też mowy o uznawaniu dzieci bez znamienia za pochodzące z nieprawego łoża. [przypis edytorski]

wtedy łatwiej zdołam rozproszyć ich smutek — zakończenie Dnia siódmego i początek Dnia ósmego zasadniczo różnią się w wersji z 1804 i 1810 r. Późniejsza kończy się w tym miejscu. Poniżej wersja z 1804 r. [przypis edytorski]

wtedym czuł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: wtedy czułem. [przypis edytorski]

wtedym (…) nie widział — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: wtedy nie widziałem. [przypis edytorski]

Wtedym to (…) wycisnął — przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: wtedy to (…) wycisnąłem. [przypis edytorski]

wtedym zostawał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: wtedy zostawałem. [przypis edytorski]

wtedym zrozumiała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: wtedy zrozumiałam. [przypis edytorski]

Wtedy Rebeka poszła do beit hamidraszu Sema i Awera — w Biblii hebrajskiej (Rdz 25,22–23) Rebeka prosi o wyjaśnienie Boga, a nie kapłanów w domu modlitwy. [przypis edytorski]

wtedy (rusycyzm) — dosł. tłum. ros. тогда; tu: zatem, w takim razie. [przypis edytorski]

wtedyś ty dźwigał — dziś: wtedy dźwigałeś. [przypis edytorski]